د ایران بهرنیو چارو وزیر: په افغانستان کې باید ټول خلک د خپل برخلیک د ټاکلو حق ولري

د ایران د بهرنیو چارو وزیر سید عباس عراقچي ویلي، چې په افغانستان کې باید ټول خلک دا حق ولري چې د خپل برخلیک او د حکومت د بڼې په ټاکلو کې ونډه ولري.

د ایران د بهرنیو چارو وزیر سید عباس عراقچي ویلي، چې په افغانستان کې باید ټول خلک دا حق ولري چې د خپل برخلیک او د حکومت د بڼې په ټاکلو کې ونډه ولري.
د ایران دولتي خبري اژانس «ایرنا» د راپور له مخې، عراقچي نن د شنبې په ورځ د روسیې په «میګیمو» پوهنتون کې د وینا پر مهال ویلي چې ایران له طالبانو سره پر ګڼو مهمو موضوعاتو ستونزې او ننګونې لري او تر اوسه یې د دې ډلې حکومت په رسمیت نه دی پېژندلی.
هغه د ایران او طالبانو ترمنځ د شته ننګونو له ډلې د سرحدونو امنیت، د اوبو موضوع، د نشهيي توکو قاچاق او کډوالي یادې کړې دي.
د ایران د بهرنیو چارو وزیر په عین حال کې ویلي چې د طالبانو حکومت د افغانستان اوسنی واقعیت دی او تهران د همدې واقعیت پر بنسټ د ستونزو د حل لپاره له دې ډلې سره خبرې او تعامل ته دوام ورکوي.
ایران په تېرو څلورو کلونو کې له طالبانو سره پراخ سیاسي او اقتصادي تعاملات لرلي او د افغانستان سفارت او قونسلګرۍ یې هم دې ډلې ته سپارلې دي.
خو له دې سره سره، د ایران او طالبانو ترمنځ پر ځینو مسایلو، په ځانګړي ډول د اوبو د حقالابې پر سر، جدي اختلافات رامنځته شوي چې څو ځله یې د سرحدي نښتو او پوځي کړکېچ بڼه هم خپله کړې ده.


د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر اسحاق ډار په کابل کې د طالبانو د علماوو د فتوا او د یادې ډلې د کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني د وروستیو څرګندونو په اړه پر عملي ګامونو ټینګار کړی دی. نوموړي ویلي، که د طالبانو فتوا مثبتې پایلي ولري، له طالبانو سره به یې اړیکې بېرته سمې شي.
اسحاق ډار نن د شنبې په ورځ په اسلام اباد کې د یو خبرې غونډې پرمهال په کابل کې د طالبانو د علماوو فتوا ستایلي او هیله لري، چې طالبان د خپلو علماوو د فتوا په اړه عملي ګامونه واخلي.
اسحاق ډار ویلي:«د طالبانو د علماوو فتواه ورکړې ده، دا د خوښۍ وړ پرمختګ و او دا لومړۍ ځل دی چې داسې فتوا ورکړل کېږي چې د افغانستان خاوره باید د بل چا پر ضد ونه کارول شي. دا هغه څه دې چې موږ یې غوښتنه کول. اوس پر دې باندې عمل پکار دی.»
نوموړي ویلی، پاکستان هیله لري، چې د افغانستان خاوره نور د پاکستان پر ضد ونه کارول شي.
پر همدغه مهال د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر ویلي، چې پاکستان د افغان طالبانو د علماوو د فتوا او د سراج الدین حقاني د وروستیو څرګندونو وروسته وضعیت ارزوې، که مثبت بدلون رامنځته شي نو له طالبانو سره به یې روانې ستونزې حل شي.
اسحاق ډار زیاته کړه:«که طالبان پر خپل فتوا او د حقاني پر بیان باندې عمل وکړي نو دوه یا څلور اوونۍ کې به و ارزول شي او که مثبت عملي پرې وکړي، نو زه یقیني یم چې زموږ لومړی وزیر او د پوځ مشر به خوښ شي.»
نوموړي ویلي، چې د طالبانو تر واک لاندې افغانستان سره د اړیکو رغولو په تړاو یې هیله له لاسه نه ده ورکړي او هیله من دی چې د دواړو ترمنځ روانه شخړه به ډېر ژر حل شي.
د پاکستان او طالبانو ترمنځ شخړې وروسته د سنبلې په ۱۹مه طالبانو په کابل کې په لومړي ځل د ملا هبت الله په لارښوونه په یوه پرېکړه لیک کې فتوا ورکړې چې پر مسلمانانو واجب ده چې د افغانستان خاوره د بل هېواد په ضرر ونه کاروي.
په یاده فتوا کې راغلي، چې چاته له افغانستان نه بهر د نظامي فعالیت اجازه نه ورکوي او که څوک تخلف ورکړي طالبان به یې مخنیوي وکړي.
د راپورونو له مخې، دمګړی د طالبانو او پاکستان ترمنځ هېڅ ډول مستقیمي اړیکې شتون نه لري او د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر ویلي، چې د قطر او ترکیې په څېر د سعودي عربستان په منځګړیتوب د طالبان او پاکستان خبرې اترې هم بې پایلي وي.

د سندونو له مخې د طالبانو تر واک لاندې د افغاني سرې میاشتې ټولنې مشر شهاب الدین دلاور له ننګرهار څخه د یو روغتون ودانۍ پلان او د غزني د خلکو لپاره مرستې د لوګر ولایت مرکز پل عالم بابوس کلي ته لېږدولي دي. د سرچینو په خبره، دلاور بهرنۍ موسسې اړ باسي، چې مرستې لوګر ولایت کې وویشي.
د ترلاسه شو سندونو له مخې د طالبانو سرې میاشتې ټولنې عمومي مشر شهاب الدین دلاور په امر یو مکتوب د روان کال د اپریل میاشت کې د قطر د سرې میاشتې ټولنې ته لېږل شوی دی.

په دې مکتوب کې غوښتنه شوې ده، چې د قطر سرې میاشتې ټولنې په مالي لکښت یو روغتیايي مرکز ودانۍ د جوړېدو پلان او د هغه ټول تجهیزات دې د لوګر ولایت مرکز پل عالم د نوموړي خپل پلارني کلي بابوس ته انتقال شي.
سرچینو افغانستان انټرنشنل - پښتو ته وویل، چې دا روغتیايي مرکز په ننګرهار کې جوړېدو خو دا کار د طالبانو د سرې میاشتې ټولنې د مشر شهاب الدین دلاور له غبرګون سره مخ شو او په مکتوبي توګه یې د قطر له سرې میاشتې ټولنې غوښتنه وکړه، چې د روغتیايي مرکز او تجهیزات یې د نوموړي خپلې ولسوالۍ ته انتقال شي.
دوی همدراز زیاتوي، چې د قطر سرې میاشتې ټولنې په ننګرهار کې د افغان کډوالو لپاره په طبي تجهیزاتو سمبال روغتون جوړ کړي خو د شهاب الدین دلاور د مخالفت له امله دا پروژه نه ده عملي شوې.

د یو بل سند له مخې د روان کال د سپټمبر میاشتې کې د ترکیې هېواد د افغانستان په یوولسو ولایتونو خوراکي توکي وویشي، چې په دې ولایتونو کې لوګر شامل نه و.
د رارسېدلي سند له مخې شهاب الدین دلاور، غزني ولایت له نوملړ څخه لرې کوي او پرځای یې لوګر ولایت شاملوي.
په دې وروستیو کې د طالبانو د سرې میاشتې عمومي رییس شهاب الدین دلاور د فساد په اړه راپورونه زیات شوي دي.
تیره ورځ افغانستان انټرنشنل - پښتو د سندونو له مخې راپور خپور کړ، چې د طالبانو تر واک لاندې د افغاني سرې میاشتې ټولنې عمومي مشر شهاب الدین دلاور د خپلې لور خسر «مولوي حفیظ الله» په سره میاشت ټولنه کې په لومړی بست کې د خپل مشاور په توګه ټاکلی دی. سرچینې وايي، چې مولوي حفیظ الله د سرې میاشتې د قراردادونو په فساد کې پراخ لاس لري.
د روان کال د مرغومي پر ۲مه افغانستان انټرنشنل - پښتو داسې سندونه ترلاسه کړل، چې له مخې د طالبانو تر واک لاندې د افغاني سرې میاشتې ټولنې عمومي مشر شهاب الدین لاور خپل زوم شکرالله شاکر په خپله اداره کې د یوه کال په موده کې څوځله پر بېلابېلو څوکیو ګومارلی دی. په یوه مکتوب کې لیدل کیږي چې شکرالله شاکر ځان پخپله د خپل خسر د دفتر رییس ټاکلی دی.
له وړاندې هم افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته رسېدلو سندونو کې ښودل شوې، چې د طالبانو د افغاني سرې میاشتې ټولنې مشر شهاب الدین دلاور خپل څو تنه نژدې کسان له کانونو وزارت څخه بېولي او په دې ټولنه کې یې مقرر کړي دي.
دا په داسې حال کې ده، چې د ملا هبت الله د فرمانونو او حکمونو د تعقیب او نظارت ریاست څه موده وړاندې د طالبانو ټولو ملکي او نظامي ادارو ته لارښوونه کړې وه، چې د دې ډلې د مشر له فرمان څخه اطاعت وکړي، چې وايي، « د خپلوۍ او انډيوالۍ پر بنسټ دې په ادارو کې څوک نه ګوماري».
په دغه مکتوب کې، چې افغانستان انټرنشنل - پښتو ته هم رسېدلی و، ویل شوی وو، چې «د خپلوۍ له مخې د اشخاصو ګومارل د الله د نارضایتۍ او عذاب سبب کیږي»

د طالبانو د اوبو او برېښنا وزارت وايي، چې د غزني ولایت په اب بند ولسوالي کې د وت ذخیروي او اوبو لګولو بند لومړنۍ تخنیکي، ټولنیزه، چاپېریالي او ټوپوګرافیکه سروې ترسره شوه. ددې بند کاسه د ۳۰ میلیونه مکعب متره اوبو د ذخیرې ظرفیت لري او شاوخوا ۱۵ زره تنه به ورڅخه مستقیم ګټه واخلي.
د طالبانو د اوبو او برېښنا وزارت ویاند نن شنبه، د مرغومي ۶مه په اېکس خواله رسنۍ لیکلي، چې یاد بند به د سېلابونو کنټرول د ځمکنیو اوبو چارج او د کرنیزو ځمکو خړوبولو لپاره جوړ شي.
دوی زیاتوي، چې د غزني ولایت د اوبو او انرژي ریاست تخنیکي ټیم قره باغ ولسوالي کې د زردالو ذخیروی بند د جیوتخنیکي څېړنیزو چارو څخه څارنه وکړه؛ تر دې مهاله له ۹ پلان شویو برمو څخه ۶ بشپړې شوې او پر اوومې برمې کار روان دی.
د طالبانو په خبرپاڼه کې راغلي، چې په سیمه کې د جیوتخنیکي چارو ۸۰ سلنه برخه بشپړه شوې ده همدا راز د بند د محور لاندې طبقې د ډاډ وړ بلل شوې دي.

طالبانو پر افغانستان د پخواني شوري اتحاد د یرغل ۴۶مې کلیزې په مناسبت پر خلکو غږ کړی، چې د خپلې خاورې د ازادۍ او استقلال ساتنې لپاره چمتو ووسي. طالبانو ویلي، خلک دې چاته اجازه نه ورکوي، چې زموږ د اسلامي نظام، عقیدې، او ارزښتونو پر وړاندې شومې دسیسې او ناسمې ارادې عملي کړي.
د طالبانو تر واک لاندې ارګ نن د شنبې په ورځ، د مرغوي ۶ د یوې اعلامیې په خپرولو سره پر افغانستان د شوري اتحاد یرغل غندلی دی.
په اعلامیه کې ویل شوي، چې ۱۰کلن «ظلم او اشغال» افغانستان ته د هر لوري زیان اړولی دی، میلیونونه افغانان کډوالۍ ته اړ، مړه او معلول شول.
طالبانو ویلي، چې پخواني شوري اتحاد ته افغانانو په زړورتیا سخته ماتې ورکړې.
طالبانو په خپره شوې اعلامیه کې ویلي، چې په نږدې یوه پیړۍ کې یې د نړۍ درې سترو قوتونو ته له رسوایۍ ډکه ماتې ورکړې ده.
پر همدغه مهال طالبانو پر خلکو غږ کړی، چې د خپلې خاورې د ازادۍ او استقلال د ساتنې لپاره دې چمتو ووسی او چاته دې اجازه نه ورکوي، چې د اسلامي نظام، عقیدې، وطن، ارزښتونو او خلکو پر وړاندې شومې دسیسې او ناسمې ارادې عملي کړي.

د طالبانو او تاجکستان د بهرنیو چارو وزیرانو له افغانستان څخه د وسله والو په برید کې د تاجکستان سرحدي ساتونکو له وژل کېدو وروسته د تلیفون له لارې خبرې وکړې. امیر خان متقي وویل چې ځینې "بدنامې کړۍ" هڅه کوي چې تاجکستان سره د طالبانو اړیکې خرابې کړي.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر اعلان وکړ، چې د افغانستان له خاورې څخه د تاجکستان سرحدي ساتونکو باندې د برید په اړه په جدي توګه ځېړنې پیل شوي دي.
دوی زیاتوي، چې طالبان به د داسې پېښو د بیا تکرار مخنیوي لپاره همکاري وکړي.
د تاجکستان حکومت د پنجشنبې په ورځ، د مرغومي ۳مه وویل چې درې وسلوال د افغانستان له پولې څخه تیر شوي او د شمس الدین شاهین ولسوالۍ کې ددغه هیواد خاورې ته ننوتي دي.
د تاجکستان چارواکو په وینا، د تاجکستان سرحدي ساتونکو او وسله والو کسانو ترمنځ د نښتې په ترڅ کې درې وسله وال او دوه تاجکستاني امنیتي ځواکونه ووژل شول.
د پېښې وروسته د تاجکستان حکومت د طالبانو څخه د برید لپاره بخښنه وغوښته.
د تاجکستان د ملي امنیت کمیټې دا هم اعلان کړه، چې په تیره میاشت کې تکراري وسله وال بریدونه ښیي چې د طالبانو ادارې د خپلو نړیوالو مکلفیتونو په پوره کولو کې جدي او تکراري بې مسوولیتي ښودلې او د تاجکستان سره په ګډو پولو کې د امنیت او ثبات د ډاډمنولو او د ترهګرو ډلو سره د مبارزې لپاره یې تکراري ژمنې کړې دي.
طالبان وايي چې څېړنې پیل شوې دي
امیر خان متقي د شنبې په ورځ په کابل کې په افغانستان د شوروي یرغل د ۴۶ کلیزې په مناسبت په یوه غونډه کې وویل: «موږ د تاجکستان د پیښې په اړه جدي څیړنه پیل کړې ده».
ښاغلي متقي زیاته کړه، چې د پېښې وروسته دوی د تاجکستان د بهرنیو چارو وزیر سراج الدین مهرالدین سره خبرې وکړې او موافقه یې وکړه چې د داسې پېښو د بیا تکراریدو مخنیوي لپاره به په ګډه کار وکړي.
خو متقي خبرداری ورکړ چې ځینې مغرضې کړۍ تاجکستان سره د طالبانو د اړیکو د خرابولو په لټه کې دي.
هغه وویل:«زموږ اندېښنه دا ده، چې ځینې مغرضې کړۍ غواړي د دواړو ګاونډیو هیوادونو ترمنځ اړیکې خرابې کړي او فضا داسې وښيي چې وضعیت نازک دی.»
ښاغلي متقي د کومې ځانګړې ډلې یا هیواد نوم وانخیست.
د طالبانو ځینو رسنیو فعالینو مخکې ادعا کړې وه، چې پاکستان هڅه کوي د منځنۍ اسیا هیوادونو، په ځانګړې توګه تاجکستان سره د دوی اړیکې خرابې کړي؛ پاکستان لا تر اوسه دې ادعا ته ځواب نه دی ویلی.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر هم ټینګار وکړ، چې د هیواد د نورو برخو په څېر په بدخشان کې امنیت ساتل تامین دی.
هغه وويل چې دوی په ګډه کار کوي ترڅو د ګاونډیو هیوادونو پر وړاندې د افغانستان خاوره ونه کارول شي.