امروز روز جهانی مبارزه با مصرف و قاچاق غیرقانونی مواد مخدر است، اما قاچاقچیان مواد مخدر در افغانستان میگویند که مبارزه طالبان با مواد مخدر فریبکارانه است و رهبران این گروه خود در کشت، تولید و قاچاق تریاک دست دارند.
چندین نفر که در قاچاق مواد مخدر دست دارند در گفتوگو با افغانستان اینترنشنال گفتند که رهبران طالبان، از فرماندهان محلی گرفته تا وزرا، در تجارت گسترده مواد مخدر دست دارند.
یک قاچاقچی در ولسوالی سنگین ولایت هلمند که نخواست نامش فاش شود، گفت: «طالبان یعنی قاچاقچی و قاچاقچی یعنی طالبان، این دو از هم جدا نیستند. بدون همکاری طالبان، هیچکس جرأت نمیکند اقدام به کشت یا قاچاق مواد مخدر. اکثر کارخانهها متعلق به طالبان است، آنها همچنین حمل و نقل (مواد مخدر) تا مرز را انجام میدهند.»
کشت خشخاش و بازارهای مواد مخدر در هلمند
قاچاقچیان میگویند که سالانه سه بار خشخاش در تعدادی از مناطق، از جمله ولایتهای هلمند، قندهار، ارزگان، ننگرهار و بدخشان کشت میشود. به گفته آنها، مقامات طالبان نه تنها بر کشت نظارت دارند، بلکه این روند را رهبری میکنند.
بازار "ختگی" در ولسوالی کجکی ولایت هلمند، یکی از بزرگترین بازارهای مواد مخدر محسوب میشود. مواد مخدر از ولسوالیهای موسی قلعه، باغران، سنگین، ارزگان، چارچینو و دهراود به اینجا میآید. همچنین، منطقه شاه پشته در ولسوالی واشیر هلمند، بازار گندم ریز و بازارهای ولسوالی سنگین هلمند از مراکز عمده مواد مخدر محسوب میشوند.
قاچاقچیان میگویند که کارخانههای بزرگ پروسس یا فراوری مواد مخدر در ولسوالیهای سنگین، موسیقلعه، کجکی هلمند، بکواه فراه، میوند قندهار و تعدادی از ولسوالیهای نیمروز فعالیت دارند. به گفته آنها، تریاک مایع از بدخشان، ننگرهار، ارزگان و قندهار وارد شده و قبل از صادرات به خارج از کشور، به هروئین، کریستال و شیشه تبدیل میشود.
معاملات نه تنها از طریق بازارهای مذکور، بلکه از طریق گروههای بسته واتساپ و تلگرام نیز انجام میشود. این گروهها بهروزرسانیهای روزانه قیمت را منتشر میکنند.
قاچاقچیان مواد مخدر میگویند که تریاک، هروئین و سایر مواد از ولسوالی بهرامچه هلمند و نیمروز به ایران قاچاق میشود و از آنجا به ترکیه و سپس به کشورهای اروپایی میرسد.
یک قاچاقچی به نام عبدالصمد به افغانستان اینترنشنال گفت: «طالبان برای این کار افراد خودشان را دارند. آنها وسایط نقلیه کوچک دارند، موترهای بارگیری شده را از طریق هلمند و قندهار به ایران میآورند و آن را به بلوچهای آنجا تحویل میدهند، و آنها مواد را به داخل ایران منتقل میکنند. این کارها توسط افراد مورد اعتماد انجام میشود.»
مردم میگویند که بسیاری از کارخانههای کشت، قاچاق و پروسس مواد مخدر زیر نظارت مقامات طالبان انجام میشود. یک کشاورز از ولسوالی کجکی گفت: «در شمال هلمند جایی نیست که تریاک کشت نشود. اگر کسی پول بدهد، طالبان به آن کاری ندارند، اگر پول ندهد، محصولات آنها را از بین میبرند.»
قاچاقچیان میگویند طالبان نمیتواند کشت تریاک را متوقف کند زیرا گرسنگی و بیکاری افزایش یافته و به کشاورزان برای کشت محصولات جایگزین کمک نمیشود.
تأثیر جنگ ایران و اسرائیل
جنگ بین اسرائیل و ایران در هفتههای اخیر بر بازار مواد مخدر نیز تأثیر گذاشته است.
قاچاقچیان میگویند در طول جنگ، قیمت هر من تریاک که قبلاً ۶۵۰۰ روپیه پاکستانی (۲۳۲۰ دالر) بود، به ۴۰۰ هزار روپیه (۱۴۳۰ دالر) کاهش یافته بود، اما اکنون که آتشبس برقرار شده، قیمتها دوباره افزایش یافته است.
یک فروشنده مواد مخدر در ولسوالی کجکی هلمند که نخواست نامش فاش شود، به افغانستان اینترنشنال گفت: «با شروع جنگ بین ایران و اسرائیل، تجارت متوقف شده بود.» این فروشنده افزود: «قبلاً، قیمت هر من تریاک ۶۵۰ هزار روپیه (۲۳۲۰ دالر) بود، اما در طول جنگ بین اسرائیل و ایران، قیمتها کاهش یافت و حتی با ۴۰۰ هزار روپیه (۱۴۳۰ دالر) هم کسی تریاک نمیخرید. چون ارزش ریال، واحد پول ایرانی کاهش یافته بود، اما اکنون بازارها دوباره خوب شده اند.»
طالبان مبارزه با مواد مخدر را دستاورد خود میدانند، اما مقامات ایرانی بارها ادعا کردهاند که مقادیر زیادی مواد مخدر از افغانستان به این کشور قاچاق می شود.
گزارشها از داخل افغانستان، اعترافات قاچاقچیان و ادعاهای ساکنان محلی نشان میدهد که در سایه حکومت طالبان، تجارت مواد مخدر نه تنها پایان نیافته، بلکه به یک سیستم سازمانیافته تبدیل شده است.
در روزهای اخیر، حکومت ایران همزمان با درگیری نظامی با اسرائیل، اخراج مهاجران افغان را نیز تشدید کرده است. همچنین، شماری از مهاجران افغان و شهروندان ایرانی، برای در امان ماندن از پیامدهای درگیری، به ولایت هرات آمده اند.
روز چهارشنبه، چهارم سرطان، بیش از ۳۰ هزار مهاجر افغان از ایران برگشتند. احمدالله متقی، رئيس اطلاعات و فرهنگ طالبان در هرات گفت که ۶۰۰ بس مسافربری این مهاجران را به اسلامقلعه منتقل کرده است.
منابع محلی روز پنجشنبه به افغانستان اینترنشنال گفتند که نوراحمد اسلامجار، والی طالبان، از مرز اسلامقلعه بازدید کرده و دستور داده است که برای جلوگیری از وقوع بحران، تدابیر فوری اتخاذ شود. دفتر والی هرات نیز با تایید این خبر اعلام کرده که او خواستار تسریع در ارائه خدمات اضطراری و بهبود روند پذیرش مهاجران شده است.
در همین حال، احمدالله متقی گفته است که خدمات اولیه از جمله آب، غذا و وسایل حملونقل برای بازگشتکنندگان فراهم شده و روند رسیدگی در روزهای آینده ادامه خواهد یافت. اما، شماری از مهاجران، از کمبود خدمات لازم پس از ورود به افغانستان شکایت کرده اند.
بنا به آمار سازمان ملل، در ۶ ماه گذشته بیش از ۸۰۰ هزار مهاجر از ایران و پاکستان اخراج یا داوطلبانه به کشور شان بازگشته اند. این سازمان با اشاره به وضعیت شکننده افغانستان به علت خشکسالی و کمبود خدمات اولیه، هشدار داد که کمکهای بشردوستانه فعلی این سازمان تنها به بخش کوچکی از نیازمندان میرسد.
ایندریکا راتواته، معاون یوناما روز پنجشنبه در بیانیهای گفت: «هر بازگشتکننده سزاوار امنیت و کرامت است. بدون حمایت فوری، فقر و ناامیدی دامان خانوادههای مهاجر را میگیرد.»
او هشدار داد که روزنه برای جلوگیری از یک فاجعه انسانی تمامعیار به سرعت در حال بسته شدن است.
شماری از مهاجران بازگشته به افغانستان با اشاره شرایط امنیتی در ۱۲ روز جنگ در ایران گفتند که در جریان حملات اخیر احساس بیپناهی میکردند. برخی نیز گفتند که اگرچه تاریخ بازگشتشان از پیش مشخص شده بود، اما وقوع درگیریها باعث شد با تاخیر ایران را ترک کنند.
عبدالعزیز، یکی از مهاجرانی که از تهران به هرات برگشته، به افغانستان اینترنشنال گفت: «۱۵۰ میلیون تومان پول پیش خانهدارم. فقط یک چک دستم دادند. اکنون که به افغانستان بازگشتم، این چک دیگر به دردم نخواهد خورد. وکیل گرفتم و ۴۰ درصد از پول پیش خانهام را وکیل دریافت خواهد کرد.» او افزوده است که ممکن است برای پیگیری حقوقی این موضوع، دوباره به ایران بازگردد.
محمد رفیع، یکی دیگر از بازگشتکنندگان، گفت که در مرز اسلامقلعه ساعتها در انتظار پاسخگویی و رسیدگی مانده است. او که با خانوادهاش از تهران بازمیگشت، از «بینظمی شدید» در اسلام قلعه انتقاد کرد.
در ایران، مقامها از تشدید روند اخراج مهاجران بدون مدرک خبر میدهند. محمدصادق معتمدیان، استاندار تهران، گفته است که حدود ۸۰۰ هزار مهاجر غیرقانونی در پایتخت حضور دارند و روند شناسایی، بازداشت و انتقال آنها با همکاری نیروی انتظامی و شرکت اتوبوسرانی ایران ادامه دارد.
سازمان ملل گفته است که مهاجران با دست خالی به افغانستان باز میگردند و فرصتهای شغلی برای آنها کم است. این سازمان از کشورهای جهان خواست که برای رسیدگی به این مهاجران، نیازمند کمک فوری کشورهای جهان است.
این وضعیت باعث شده که طالبان خواستار کندی اخراج مهاجران از ایران شود. امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان، در دیدار با علیرضا بیکدلی، سفیر ایران در کابل، خواستار بازگرداندن تدریجی مهاجران افغان شد.
مقامهای طالبان در هرات هشدار دادهاند که در صورت ادامه این روند و نبود حمایت کافی دولتی و امدادی، احتمال بروز یک بحران انسانی جدی در اسلامقلعه افزایش خواهد یافت.
سازمان ملل با اشاره به وضعیت شکننده افغانستان از لحاظ خشکسالی و کمبود خدمات اولیه، هشدار داد که کمکهای بشردوستانه فعلی تنها به بخش کوچکی از نیازمندان میرسد.
ایندریکا راتواته، معاون یوناما روز پنجشنبه در بیانیهای گفت: «هر بازگشتکننده سزاوار امنیت و کرامت است. بدون حمایت فوری، فقر و ناامیدی دامان خانوادههای مهاجر را میگیرد.»
او هشدار داد که روزنه برای جلوگیری از یک فاجعه انسانی تمامعیار به سرعت در حال بسته شدن است.
سازمان ملل میگوید اکثر افغانها با دست خالی به کشور بر میگردند و چانس یافتن کار برای آنان کم است که این امر خطر بیثباتی در افغانستان را افزایش میدهد.
هم اکنون بیش از ۷ میلیون افغان عمدتاً در پاکستان و ایران بسر میبرند و این دو کشور قصد دارند که این مهاجران را نیز اخراج کنند. حکومت طالبان روز پنجشنبه از آنان خواست که اخراج مهاجران را به صورت تدریجی انجام دهند.
بنا به آمار سازمان ملل، در شش ماه گذشته، بیش از ۲۸۲ هزار افغان از پاکستان بازگشتهاند که از این میان ۲۲درصد زنان و ۵۷درصد کودکان هستند و ۱۷ درصد این زنان نان آور خانواده هستند.
در این مدت، بیش از ۶۰۵ هزار مهاجر از ایران بازگشتهاند که از این میان ۶۶ درصد مردان بالغ، ۲۴ درصد کودکان و ۱۰ درصد هم زنان هستند.
به گفته سازمان ملل، مجموعهای از عوامل از جمله پیامدهای درگیری اسرائیل و ایران و تغییر سیاستهای کشورهای میزبان، بازگشت مهاجران را تسریع کرده است.
نماینده کمیساری عالی پناهندگان سازمان ملل از جامعه جهانی خواست نه فقط با کمکهای اضطراری، بلکه با حمایت بلندمدت به وضعیت افغانهایی که به کشورشان بازمیگردند، رسیدگی کنند.
