چگونه پاکستان دل ترامپ را به‌دست آورد و هند را نگران کرد؟
مارشال عاصم منیر این هفته در فلوریدا، در مراسم تغییر فرماندهی نیروهای امریکا در آسیا و افریقا، در کنار جنرال‌های بلندپایه امریکایی به دوربین‌های خبرنگاران لبخند زد.
مارشال عاصم منیر این هفته در فلوریدا، در مراسم تغییر فرماندهی نیروهای امریکا در آسیا و افریقا، در کنار جنرال‌های بلندپایه امریکایی به دوربین‌های خبرنگاران لبخند زد.
او در حالی در کمتر از دو ماه به امریکا رفت که روابط واشنگتن و دهلی، دو متحد به اصطلاح استراتژیک در آسیا رو به وخامت گذاشته است. وزیر دفاع هند سفر خود به امریکا را به تعویق انداخت و خطوط هواپیمایی هند اعلام کرد که سفرهای مستقیم خود به واشنگتن را به حالت تعلیق در می‌آورد.
در مقابل، مارشال منیر در امریکا هند را تهدید به حمله هسته‌ای کرد. او گفت اگر پاکستان هسته‌ای فرو بپاشد، «نصف جهان نیز با آن فرو خواهد پاشید.»
پاکستان شخصیت امتیازگیر و عاشق معامله ترامپ را می‌شناخت. او به رئیس‌جمهور امریکا وعده داد که به شرکت‌های امریکایی اجازه سرمایه‌گذاری در بخش معادن را می‌دهد و با شرکت‌های مرتبط با خانواده ترامپ در حوزه ارزهای دیجیتال قرارداد امضا کرد. در حالی که امریکا ایران را بمباران می‌کرد و از عملیات اسرائیل در غزه حمایت می‌کرد، ترامپ را لایق دریافت جایزه نوبل اعلام کرد.
روزنامه فایننشال تایمز در گزارشی تازه، روایتی از دگرگونی سریع مناسبات اسلام‌آباد و واشنگتن در دوره کنونی ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ و بازتاب‌های عمیق آن بر صحنه دیپلوماسی جنوب آسیا ارائه کرده است.
چگونه روابط تغییر کرد
فایننشال تایمز می‌نویسد که عاصم منیر قدرتمندترین فرمانده کنونی نظامی پاکستان و فرمانده ارتش این کشور، در مراسم رسمی در امریکا به‌گرمی مورد استقبال قرار گرفت. او به فلوریدا رفت تا در مراسم بازنشستگی جنرال مایکل کوریا، فرمانده نیروهای امریکا در خاورمیانه، شرکت کند؛ کسی که پیش‌تر شراکت او در مبارزه با تروریسم را «فوق‌العاده» خوانده بود. ماه جون نیز تنها یک ماه پس از خونین‌ترین درگیری نظامی چند دهه اخیر با هند، صرف طعام چاشت خصوصی و دو ساعته با ترامپ در واشنگتن داشت.
چنانچه به باور بسیاری‌ها، این استقبال برای فرمانده‌ای که رئیس دولت نبود و آنهم از کشوری که ترامپ پیش‌تر آن را متهم به «دروغ و فریب» کرده بود، غیرمعمول است. اکنون اما روابط دو طرف شکوفا شده، در حالی که هند با برخوردی سرد از سوی واشنگتن مواجه شده است.
رمزارز، مواد معدنی
فایننشال تایمز می‌افزاید که این تحول نتیجه یک کارزار حساب‌شده از سوی جنرال‌های پاکستانی است که بر همکاری ضدتروریسم، ارتباط با چهره‌های نزدیک به ترامپ و توافق‌های حوزه انرژی، مواد معدنی و رمزارز متمرکز بوده و با تمجیدهای آشکار از کاخ سفید همراه شده است.
این روزنامه به طرح «پروژه ۲۰۲۵» اشاره می‌کند که پیش از انتخابات در امریکا منتشر شد و حکومت نظامی‌محور پاکستان را «مشتری فاسد چین» خوانده بود. با این وجود، در ماه مارچ، تحویل یک عضو داعش خراسان به امریکا، ورق را برگرداند و تحسین ترامپ را به‌دنبال داشت.
در ادامه، فایننشال تایمز می‌نویسد که یک پروژه رمزارزی مورد حمایت ترامپ، در ماه اپریل با شورای رمزارز پاکستان تفاهم‌نامه امضا کرد و زک ویتکاف، پسر فرستاده ویژه امریکا، گفت که پاکستان «تریلیون‌ها دالر» ثروت معدنی دارد که آماده توکنیزه‌سازی است. از آن زمان، بلال بن‌ثاقب، مشاور رمزارز و بلاکچین پاکستان، به‌عنوان یک دیپلومات غیررسمی با حلقه نزدیک ترامپ در ارتباط بوده است.
مقام‌های پاکستانی رفتار خود در جریان درگیری ماه می با هند را نیز عاملی برای تقویت اعتبار اسلام‌آباد نزد ترامپ می‌دانند. آنان می‌گویند با وجود سرنگون‌کردن چند جنگنده هندی، از تشدید درگیری خودداری کردند و به امریکا و کشورهای خلیج فرصت دادند تا برای آتش‌بس میانجی‌گری کنند. اسلام‌آباد حتی ترامپ را برای جایزه صلح نوبل نامزد کرد.
سفر منیر به واشنگتن همزمان با آماده‌شدن امریکا برای حمله به ایران، فرصتی ایجاد کرد تا او پاکستان را به‌عنوان کانالی مورد اعتماد میان واشنگتن و ایران و چین معرفی کند؛ نقشی که یادآور میانجی‌گری دهه ۱۹۷۰ پاکستان میان امریکا و چین است.
منیر پس از دیدار با فرمانده سنتکام امریکا، به بیجینگ رفت و از مقر ارتش چین بازدید کرد و سپس میزبان رئیس‌جمهور ایران در اسلام‌آباد شد.
ماروین واینباوم، پژوهشگر ارشد در مؤسسه خاورمیانه، به فایننشال تایمز گفته که پاکستان از معدود کشورهایی است که با چین، ایران، کشورهای خلیج، تا حدی با روسیه و اکنون با امریکا رابطه دارد و می‌تواند نقش راهبردی ایفا کند.
واکنش تند هند
فایننشال تایمز نوشت که گسترش روابط واشنگتن و اسلام‌آباد، به‌ویژه با اعمال تعرفه ۵۰ درصدی بر کالاهای هندی و تعرفه ۱۹ درصدی بر پاکستان، موجب خشم دهلی‌نو شده است. یک مقام هندی این وضعیت را ناشی از «سهولت تعامل با سیستم‌های ناکارآمد» دانسته و گفته که پاکستان توانسته موقعیت ضعیف اولیه‌اش را به موفقیت بدل کند.
به گزارش این روزنامه، با وجود این نزدیکی، خطر بازگشت ترامپ به مواضع تند علیه پاکستان همچنان وجود دارد. بیشتر منابع طبیعی پاکستان اثبات نشده یا در مناطق بی‌ثباتی قرار دارند که سال گذشته بیش از دو هزار کشته در اثر شورش‌ها برجای گذاشته است. اقتصاد این کشور نیز به وام ۷ میلیارد دالری صندوق بین‌المللی پول و کمک چین و خلیج وابسته است.
فایننشال تایمز از قول حسین حقانی، سفیر پیشین پاکستان در امریکا، می‌نویسد که ترامپ از «کارت پاکستان» برای فشار بر هند و کشاندن آن به میز مذاکره استفاده می‌کند. حسین ندیم، مشاور پیشین دولت پاکستان، هشدار داده که وعده‌های بیش از حد به ترامپ می‌تواند در نهایت به برگشت او علیه اسلام‌آباد منجر شود. شاهد خاقان عباسی، نخست‌وزیر پیشین، نیز گفته است که پاکستان باید در برابر نوسانات دولت ترامپ محتاط باشد و منافع و عزتش را حفظ کند.
اگرچه نزدیکی شتابان اسلام‌آباد به کاخ سفید در ظاهر نشانه‌ای از مهارت دیپلوماتیک و انعطاف‌پذیری دستگاه نظامی ـ سیاسی پاکستان است، اما به نظر می‌رسد که در بطن خود، بیانگر آسیب‌پذیری ساختاری این کشور نیز هست. اتکای بیش از حد به روابط شخصی با یک رئیس‌جمهور، آنهم رئیس‌جمهوری مانند ترامپ که بی‌تردید از غیر قابل پیش‌بینی‌ترین سیاستمداران تاریخ امریکا محسوب می‌شود، خطر آن را دارد که با کوچک‌ترین تغییر در معادلات سیاسی واشنگتن، مسیر همکاری‌ها به‌سرعت معکوس شود.
تجربه‌های پیشین نشان داده‌اند که سیاست خارجی امریکا، به‌ویژه در قبال کشورهای جنوب آسیا، تابعی از ملاحظات داخلی و چرخش‌های ناگهانی در اولویت‌هاست. پاکستان اگر این لحظه طلایی را به سرمایه‌ای پایدار بدل نکند، ممکن است بار دیگر خود را در موقعیتی بیابد که واشنگتن با خونسردی، مسیر را به سمت شریکی دیگر تغییر داده است.
به نظر می‌رسد که برای هند، این تحولات تهدیدی برای جایگاه دیرینه‌اش به‌عنوان شریک ارجح واشنگتن در جنوب آسیاست و همچنان چالشی برای راهبرد توازن‌گرایانه‌اش میان امریکا و روسیه نیز محسوب می‌شود. دهلی‌نو اکنون ناچار است همزمان با مدیریت پیامدهای اقتصادی ناشی از تعرفه‌های سنگین امریکا، مراقب باشد که نزدیکی فزاینده پاکستان و واشنگتن به ابزار فشار تازه‌ای علیه سیاست‌های منطقه‌ای هند بدل نشود.
