د هرات له اسلام کلا سره پر پوله د ایران د تایباد سرحدي سیمې د دوغارون ګمرک مشر وايي، افغانان د دغه هېواد مختلفو ولایتونو کې غلا شوي موبایل ټلیفونونه اخلي او بیا یې افغانستان ته قاچاق کوي. حسن رحیمیزاده وايي، په دوغارون ګمرک کې یې دا ډول ۸۰ غلا شوي موبایلونه کشف او ضبط کړي دي.
د ایران دولتي رسنۍ صدا او سیما د جمعې ورځې په یو رپوټ کې وايي، دا غلا شوي موبیلونه له ایران څخه د اېستلو پر مهال نیول شوي دي.
ښاغلی رحیمي زیاتوي چې دا ټلیفونونه د افغان او ایراني مسافرو په توکو کې اېښودل شوي وو.
د نوموړي په خبره، په دې تړاو لس تورن کسان نیول شوي او قضايي ادارو ته ورپيژندل شوي دي.
سږکال په کندهار کې ۱۹۲۵ زده کوونکي د کانکور په ازموینه کې ګډون کوي. د کندهار پوهنتون چارواکي وايي، چې د ۱۴۰۲ کال کانکور عمومي آزمویني اخیستلو دوه ورځنۍ لړۍ يې تېره ورځ پیل کړه، چې دوه ورځې به دوام ولري.
د کندهار پوهنتون له لوري رسنیو ته په استول شوې خبر پاڼه کې د کانکور ازموینو د ملي ادارې د مشر له قوله ویل شوي: «موږ باید د هېواد په کچه ټولو پوهنتونونو ته خپله پاملرنه تر دې هم ډېره کړو، ځکه د همدې عصري علومو په مټ کولای شو هېواد او خپله ټولنه ځان بسیاېنې ته ورسوو.»
خو په ډېر شمېر کې ځوانان د لوړو زده کړو د تر لاسه کولو څخه ناهیلې شوي او وايي، د لوړو زده کړو تر لاسه کولو وروسته هم د کار کولو فرصت نه ورکول کېږي، ځکه اوس په ټولو دولتي او مسلکي ادارو کې د طالبانو نږدې کسان په دندو ګومارل شوي دي.
د کندهار ښار اوسیدونکی احمدالله چې روان کال له ۱۲م ټولګي څخه فارغ شوی افغانستان انټرنېشنل پښتو ته یې وویل:« دوولس کاله مې په ښوونځي کې زده کړې وکړې، هیله مې دا وه چې لوړې زده کړې هم تر لاسه کړم، خو اوس چې په افغانستان کې د لوړو زده کړو پر وړاندې پراته خنډونه وینم هیڅ تمه نلرم چې لوړې زده کړې بشپړې کړم.»
سږکال کانکور آزموېنه کې نجونو ته د ګډون اجازه نه ده ورکول شوې او د زرګونو نجونو د لوړو زده کړو تر لاسه کولو هیلې نیمګړې پاتې شوي.
محمد عثمان چې د تېرو دوو کلونو را په دې خوا په پاکستان کې اوسیږي وايي: «د خپلو ماشومانو د روښانه راتلونکې لپاره مې افغانستان پرېښود.یوه لور مې د کابل پوهنتون د طب پوهنځي د دويم کال زده کړیاله وه، تر هغې وړه لور مې د لسم ټولګي زده کوونکې وه، او یو زوی مې هم د ښوونځي زده کوونکی و، که زه په افغانستان کې پاتې شوی وای د افغانستان د نورو میلینونو نجونو په څېر به زما د لوڼو ژوند هم د نامعلوم برخلیک سره مخامخ وای».
پر افغانستان د طالبانو د واکمنېدو سره په نږدې دوو کلونو کې ورځ تربلې د کانکور په ازموېنه کې له کندهاره د دوولسم ټولګي د فارغانو شمېر کمیږي.
د کندهار په پوهنې ریاست کې سرچینې وايي، ۲۳۰۰ زده کوونکو له کندهار څخه د کانکور په ازموېنه کې ګډون کړی و، دا په داسې حال کې چې ۲۰۲۱ کال ۴۲۰۰ زده کوونکو په کانکور ازموېنه کې ګډون کړی و چې ۷۳۰ تنه يې نجونې وې.
په هغه اخ و ډب کې چې پرون د طالبانو او ځایي خلکو ترمنځ د پکتیکا په ولایت کې پېښ شو، له امله یې د درېیو سپين ږېرو په ګډون لس کسه ټپيان شوي دي. د پېښې ټپيان د سیمې او ښرنې مرکزي روغتون ته لېږدول شوي دي.
د ترووء سرحدي ولسوالۍ ځایي خلکو افغانستان انټرنېشنل ته ویلي، چې تېره ورځ د دغې ولسوالۍ ولسوال ځایي مشران یوه جومات ته وربللي وو، کله چې مشران راټول شول نو ولسوال له مشرانو وغوښتل چې په راوړل شویو اسنادو لاسلیک وکړي، په کوم کې چې د سیمې د ځمکو واک ولسوال ته سپارل کېده.
دغو مشرانو په دغو اسنادو له لاسلیک کولو ډډه وکړه، چې په غبرګون کې یې د ولسوال ساتونکو د هغوی په وهلو، ډبولو پیل وکړ.
د دغو مشرانو د خلاصون لپاره چې سیمه ییزو ځوانانو راودانګل، د ولسوال د ساتونکو له خوا پرې ډزې وشوې چې په پایله کې یې د درېیو سپين ږېرو په ګډون لس کسه ټپيان شوي دي.
دغه کار د سیمې د اوسیدونکو کرکه راپارولې او هغوی له طالب مشرانو غواړي، چې د دغې پېښې عاملینو ته دې سخته سزا ورکړي.
په دې اړه ځایي خلک د طالبانو له وېرې رسنیو سره خبره کولو ته زړه نه ښه کوي او د روغتونونو ډاکټرانو ته هم طالبانو خبرداری ورکړی، چې په دې اړه به چوپه خوله پاتې کېږي.
یو تن سیمه وال چې نه یې غوښتل نوم یې واخیستل شي افغانستان انټرنېشنل ته ویلي دغسې کړه، وړه د ټولو اسلامي او افغاني ارزښتونو سره په ټکر کې دي.
هغه دا رنګه زیاته کړه چې طالبانو نه د جومات درناوی وکړ او نه یې د مشرانو خیال پر ځای کړ، د هغه په ټکیو دغسې کړنې هم د اسلامي او هم د افغاني اصولو سره اړخ نه لګوي.
د تاجکستان د نشهیي توکو پر وړاندې د مبارزې ادارې مشر وايي، له نشهیي توکو سره د مبارزې په برخه کې د طالبانو له پرله پسې څرګندونو سره، سره حقیقت بل ډول دی. حبیب الله وحیدزاده ویلي،شمېرې ښیي چې له افغانستانه د نشهیي توکو قاچاق ډېر شوی.
نوموړي د چهار شنبې پر ورځ (د زمری ۱۱مه) په پلازمینه دوشنب کې یوې خبري ناستې ته وویل چې د نشه يي توکو پر وړاندې د مبارزې په برخه کې د طالبانو پر ژمنو باور نه لري.
د تاجکستان دغه چارواکي څرګنده کړې، چې طالبانو ژمنه کړې وه هغه کسان به مجازات کړي چې نشه يي توکي تولیدوي او کاروبار يې کوي، ((خو په حقیقت کې موږ داسې څه نه احساسوو)).
د ښاغلي وحیدزاده له خوا د وړاندې شویو شمیرو له مخې ، په ۲۰۲۱ کال کې د طالبانو له واک ته له رسېدو وروسته د ۴ ټنه او ۸۳ کیلو نشه يي توکي او په ۲۰۲۲ کال کې نږدې ۵ ټنه نشه يي توکي په تاجکستان کې نیول شوي دي.
حبیب الله وحیدزاده وویل، ډېری نشه يي توکي له افغانستان سره پر پوله پرتو سیمو کې کشف شوي دي.
طالبانو د ۱۴۰۱ کال د وري په میاشت کې په افغانستان کې د نشه يي توکو پر پېر او پلور بندیز ولګاوه.
د ملګرو ملتونو له نشه يي توکو او جرمونو سره د مبارزې ادارې د ۱۴۰۲ کال په چنګاښ میاشت کي اعلان وکړ، چي افغانستان په ۲۰۲۲ کال کې د نړۍ ۸۰ سلنه تریاک تولید کړي دي.
په راپور کې راغلي، چې افغانستان په سیمه کې د کرسټال یو له سترو تولیدوونکو هېوادونو څخه دی.
د ملګرو ملتونو له نشه يي توکو او جرمونو سره د مبارزې اداره وايي، سږکال د کوکنارو تر کښت لاندې ځمکه ۲۸ سلنه زیاته شوې او په ۲۰۲۲ کال کې به د نړۍ د کوکنارو تولید ۷۸۰۰ ټنو ته ورسیږي.
د طالبانو د سوداګرۍ وزیر نورالدین عزیزي چې قزاقستان ته تللی، تاس خبري اژانس ته یې ویلي چې د افغان ټرانس پټلۍ پروژه د ټولو په ګټه ده. هغه ویلي: «روسیې او قزاقستان ته بلنه ورکوو، چې د افغان ټرانس د پټلۍ پروژې په چارو کې راسره برخه واخلي.
هغه زیاته کړې: «زما له نظره دغه پانګونه یوازې د افغانستان لپاره نه، بلکې د ټولو په ګټه ده او موږ د ټولو هېوادونو منلو ته چمتو یو.»
نورالدین عزیزي دا رنګه وړاندیز وکړ، چې پاکستان، روسیه، قزاقستان او ازبکستان دې په کابل کې یو دفتر پرانیزي چې په مسلکي برخو کې ژر تر ژره چټکه همغږي پیل کړي.
طالبانو، ازبکستان او پاکستان د روان کال د چنګاښ میاشتې په وروستیو کې د دې پټلۍ جوړولو هوکړه لیک چې د «افغان ټرانس» په نامه یادېږي په اسلام اباد کې لاسلیک کړ.
طالبانو هغه مهال ویلي وو، چې د دغې پروژې د چارو د سرته رسولو لپاره یو کلنه تګلاره منظور شوې ده.
په همدې حال کې، تر دې مهاله هیڅ یو هېواد طالبان په رسمیت نه دي پېژندلي، او د دغې پروژې د عملي چارو د پيلېدا وخت هم نه دی روښانه.
د «افغان ټرانس» پټلۍ د جوړولو موضوع په ۲۰۱۸ کال کې د افغانستان، پاکستان او ازبکستان تر منځ په دې موخه راپورته شوه، چې منځنۍ اسیا له هند سمندر سره ونښلوي.
دغه پټلۍ ۵۷۳ کیلومتره اوږدوالی لري او له څلورنیم میلیارد ډالرو زیات لګښت پرې راځي. دا پټلۍ د ازبکستان له ترمز ښار پيليږي او د مزارشریف او کابل له ښارونو تېریږي او د پاکستان تر پېښوره رسیږي.
د ایران او پاکستان د بهرنیو چارو وزیرانو حسین امیرعبداللهیان او بلاول بوټو زرداري په اسلام اباد کې سره ولیدل. د ایران د بهرنیو چارو وزیر له ښاغلي زرداري سره په یوه ګده خبري ناسته کې وویل، چې د افغانستان موضوع د هغوی د خبرو اترو غوښنه برخه وه.
امیر عبداللهیان وویل په افغانستان کې هر ډول ادلون بدلون تر بل هر ځای د هغه پر ګاونډیانو په تېره بیا پر ایران او پاکستان اغېز پرې باسي.
هغه زیاته کړه: «موږ د افغانستان د وضیعت د ښه کېدو په برخه کې سیمه ییز نوښتونه تر ټولو غوره لار بولو. موږ په هر ډول حالاتو کې د افغانستان له وګړو څخه ملاتړ خپله دیني او انساني وجیبه ګڼو.»
د ایران د بهرنیو چارو وزیر ټينګار لاره، چې په افغانستان کې سیاسي ثبات په ایران کې د سیاسي ټيکاو سره تړلی دی.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر د افغانستان په اړه د دواړو هېوادونو د هوکړو پر دوام خبرې وکړې او ویې ویل چې ایران او پاکستان په افغانستان کې سولې او ټيکاو ته لیوال دي او زیاته یې کړه: «موږ د خپلو افغان خوېندو او وروڼو لپاره د هوسا او ښه ژوندانه غوښتونکي یو.»
دا رنګه، د دواړو هېوادونو چارواکو د دوه اړخیزې راشه درشې د پراختیا، سرحدي همکاریو او د اقتصادي او سوداګریزې راکړې ورکړې په اړه هم خبرې وکړې.
د ایران او پاکستان د بهرنیو چارو وزیرانو وویل چې په سیمه ییزو موضوع ګانو او نړیوالو پرمختګونو یې سره خبرې کړې او دې هوکړې ته سره رسیدلي، چې د اسماني ادیانو د سپکاوي په کار کې باید ټوله اسلامي نړۍ سره یوه خوله او یو لاس شي.
هغوی په دغې خبري ناسته کې وویل، په پام کې ده چې د ایران او پاکستان تر منځ د سوداګریزو راکړو ورکړو کچه به په راتلونکو پنځو کلونو کې پنځه ملیارډه ډالرو ته پورته کړي.
