اسلامي هېوادونو ته د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزير: د اسلام په خاطر مو رسمیت وپېژنئ

د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزیر نیوکه وکړه، چې تر اوسه حتا یو اسلامي هېواد هم د دغې ډلې حکومت په رسمیت نه دی پېژندلی.

د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزیر نیوکه وکړه، چې تر اوسه حتا یو اسلامي هېواد هم د دغې ډلې حکومت په رسمیت نه دی پېژندلی.
خیرالله خیرخوا دغو هېوادونو ته ویلي؛ که امریکا، چین، او روسیه مو په « رسمیت نه پېژني نه دې پېژني» خو تاسو باید «د سلام په خاطر موږ په رسمیت پېژندلي وی».
د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزیر د دوشنبې په ورځ (د وږي ۱۳مه) په تخار کې په یوې غونډه کې اسلامي هېوادونو ته په خطاب کې وویل؛ هغه وخت چې دغې ډلې "جهاد" کاوه، هغوی یې «لیوني» بلل او هیچا ورسره مرسته ونه کړه.
د هغه په وینا اوس اسلامي هېوادونه له یوې بلې "ازموینې" سره مخ دي او هغه د طالبانو د حکومت په رسمیت پېژندل دي.
د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزیر اسلامي هېوادونو ته ویلي، چې دوی د«مسلمانۍ» ادعا لري او د طالبانو د حکومت پېژندنې په مساله کې له امریکا، روسیې او چین څخه توپیر لري.
خیرالله خیرخواه د طالبانو د رژیم په رسمیت پېژندلو لپاره د یوه جامع حکومت د جوړېدو په اړه د هېوادونو شرایطو ته په اشارې سره وویل، چې پر ځینو هېوادونو یوه کورنې له لسیزو حکومت کوي، ولې هغوی ته څوک څه نه وايي؟
د طالبانو د کابینې دغه غړي د هغو هېوادونو په اړه چې «یوه کورنۍ» پرې واکمني کوي، وضاحت ور نه کړ؛ خو داسې ښکاري چې د هغه مطلب ځینې عربي هېوادونه دي، چې ځینې یې تل د دغې ډلې په ملاتړ تورن شوي دي.
تر اوسه هېڅ هېواد د طالبانو حکومت په رسمیت نه دی پېژندلی. طالبان د بشري حقونو په پراخو سرغړونو تورن دي او د اسلامي حکومتونو په ګډون د نړۍ هېوادونو د دې ډلې پر سیاستونو په ځانګړې توګه د ښځو پر وړاندې نیوکې کړې دي.
د ټول شموله حکومت جوړول د نړۍوالې ټولنې یوه بله غوښتنه ده، چې د طالبانو حکومت په رسمیت وپېژني.


د ملګرو ملتونو د خوړو نړۍوال پروګرام اعلان وکړ، چې د مالي سرچینو د کموالي له امله به په روانه میاشت کې د دوه میلیونه نورو افغانانو خوراکي توکي کم کړي.
دغه سازمان خبرداری ورکړی، چې که په دوو میاشتو کې یې مرستې ونه رسېږي، د مرستو کچه به ۱۰ میلیونه کسانو ته راکمه شي.
د خوړو نړۍوال پروګرام خبرداری ورکړی، چې که بودیجه پای ته ورسي نو په افغانستان کې به یو "ناوریني" ژمی وي. دا په داسې حال کې ده چې له دې وړاندې هم مرستې کمې شوې وې.
د مالي منابعو د غوښتنې سره - سره، ملګري ملتونه نه دي توانیدلي چې د مرسته ورکوونکو ملاتړ راجلب کړي او یوازې د اټکل شوي مقدار څلورمه برخه یې راټوله کړې ده.
د خوړو نړۍوال پروګرام وايي؛ که مرستې ور نه کړل شي، د لرې پرتو سیمو ۹۰ سلنه خوراکي توکو مرستې به قطع کیږي او حتا د لاس رسي په سیمو کې به هم خلک د سختې یخې هوا پر مهال هېڅ ډول مرستې ترلاسه نه کړي.
په افغانستان کې د WFP مشر هسیا وی لی رویټرز ته وویل: "دا یو ډول ناورین دی چې موږ یې باید مخنیوی وکړو."

د خوړو نړۍوال پروګرام وايي، چې د مرستو په ترلاسه کوونکو کې ۲۰ سلنه ښځې دي.
د راپورونو له مخې شاوخوا درې پر څلورمه برخه افغانان بشري مرستو ته اړتیا لري او د ۲۰۲۱ کال په اګسټ کې د طالبانو د واک له ترلاسه کولو راهیسې د فقر او لوږې کچه د پام وړ لوړه شوې ده.
په همدې حال کې هغه پرمختیايي مرستې چې د پخوانۍ ادارې د مالي مرستو ستون فقرات وو؛ قطع شوې دي، د طالبانو اوسنۍ اداره له بندیزونو سره لاس او ګریوان ده او په امریکايي بانکونو کې د افغانستان بانک زیرمې کنګل شوې دي.
په ښځو باندې د طالبانو سخت محدودیتونه او له بشري حقونو څخه پراخه سرغړونې هغه عوامل دي، چې د دې لامل شوي چې نړۍواله ټولنه د دې ډلې رژیم په رسمیت ونه پېژني.
دې مسالې ډېری مرستندویان اړ کړي چې له افغانستان سره مرستې بندې کړي.
خو په افغانستان کې د خوړو د نړۍوال پروګرام چارواکي له نړۍوالې ټولنې وغوښتل چې د اړو کسانو حسابونه له طالبانو جلا کړي.
دوی خبرداری ورکړ چې دا بې وزله ماشومان او میندې دي چې د اوسني حالاتو قیمت پرې کوي.
د خوړو نړۍوال پروګرام وايي؛ د مرستو په ترلاسه کوونکو کې ۲۰ سلنه یې ښځې دي، چې د زرګونو بې سرپرستو کورنیو مشري کوي.
دې ادارې ویلي چې د مارچ تر میاشتې پورې د خپلو مرستندویه پروګرامونو تمویل لپاره 1 ملیارد ډالرو ته اړتیا لري.

د لغمان ولایت په دولت شاه ولسوالۍ کې د طالبانو د ولسوالۍ پر ودانۍ د ازادۍ جبهې له برید وروسته په دې ولسوالۍ کې د ازادۍ جبهې او طالبانو ترمنځ جګړه پیل شوې ده.
سیمه ییزو سرچینو افغانستان انټرنشنل ته ویلي، چې طالبانو د دې ولسوالۍ په ځینو برخو کې نظامي عملیات پیل کړي دي.
د سرچينو د معلوماتو له مخې؛ طالبانو تېره شپه (د وږي ١٤مه) د دولت شاه ولسوالۍ په درېيو کليو "ګدیاله، منانګل او نویا" کې پوځي عمليات پيل کړل.
وسله والو طالبانو تر اوسه په رسمي توګه د دې نښتې په اړه څه نه دي ویلي خو د ازادۍ جبهې د یوې خبرپاڼې خپرولو سره ویلي د طالبانو د عملیاتو پرمهال یې پر دوی بریدونه کړي دي.
تر دې مخکې د ازادۍ جبهې ادعا کړې وه، چې د دولت شاه ولسوالۍ پر ودانۍ په برید کې یې د طالبانو دوه غړي وژلي دي.
له دې پېښې وروسته افغانستان انټرنشنل ته سرچینو ویلي، چې د طالبانو لوړ پوړي چارواکي د لغمان ولایت له مرکز څخه دغې ولسوالۍ ته تللي او د دولت شاه ولسوالۍ په مرکز کې یې بېړنۍ ناسته کړې ده.
د سرچينې د معلوماتو له مخې؛ د ازادۍ جبهې له بريد وروسته طالبانو د دې ولسوالۍ ۹ اوسېدونکي نيولي دي.

باوري سرچینې افغانستان انټرنشنل ته ویلي، د طالبانو خپلوانو د ارغنداب ولسوالۍ په دامنې کلي کې د یوه بڼ ټولې ونې پرې کړې دي. خواله رسنیو کې په یوې خپرې شوې ویډیو کې لیدل کېږي، چې یوه ډله کسان په دغه سیمه کې د یوه اوسیدونکي د بڼ ونې پرې کوي.
له دغه کسانو سره وسلهوال طالبان هم لیدل کېږي، چې ویل کېږي د ارغنداب ولسوالۍ د طالبانو د ولسوال ملا صدیقي ساتونکي دي.
د دغه باغ څښتن بسم الله وايي، د ارغنداب ولسوالۍ د دولت کلي اوسیدونکو د دغې ولسوالۍ د ولسوال ملا صدیقي په ملاتړ د دغه باغ ونې پرې کړې دي.
نوموړی وايي:«د دولت کلي اوسیدونکو پر موږ دعوه کړې، چې دا باغ زموږ دی؛ خو موږ د خپل باغ او ځمکې قانوني اسناد لرو. په اصل کې د ارغنداب ولسوالۍ ولسوال ملا صدیقي هم د ارغنداب ولسوالۍ اوسیدونکی دی، هغه د دولت کلي د اوسیدونکو ملاتړ کوي او د هغه په لارښوونه یې زموږ د باغ ونې پري کړي.»
د باغ څښتن وايي، په باغ کې شاوخوا ۷۰۰ میوه لرونکې ونې وې، چې ټولې د دولت کلي د اوسیدونکو له لوري پرې شوې او د پنځلسو کلونو خواري یې په اوبو لا هو شوه.
د افغانستان انټرنشنل د خبریال د هڅو سربېره هم په زابل ولایت کې د طالبانو ځایي چارواکي د دغې پیښې په اړه خبرو کولو ته چمتو نه شول.
په ورته مهال د کندهار په غورک ولسوالۍ کې هم د ځایي طالبانو له لورې د نهه کاریزونو هغه ۴۵۰ برمې چې د سیمو خلکو ور باندې خپلې کرنیزې ځمکې خړوبولې، تخریب شوې دي.
د غورک ولسوالۍ اوسیدونکي وايي، د کندهار د کرنې رییس په زور د سیمې خلک اړ باسي، تر څو خپلې کرنیزې ځمکې پرېږدي او د کندهار د کرنې رییس ولکه پرې ټينګه کړي.
د غورک ولسوالس اوسیدونکي وايي، د خپلو کرنیزو ځمکو شرعي او قانوني قبالې لري؛ خو پر هغه سربېره ځایي طالبان په زور دوی د خپلو مېنو پرېښودو ته اړ باسي.
په دي ورستیو کې د افغانستان له ګڼو ولایتونو څخه د طالب زورواکو له لوري په زور د خلکو د ځمکو خپلولو په اړه ډېر شکایتونه کېږي.

فارن پالیسي په یوه مطلب کې لیکلي، چې طالبانو یوځلې بیا د لویدیځوالو یرغملول او د هغوی پر سر د معاملو پخواني چمونه له سره پيل کړي. د دغې مجلې لیکوال د سرچېنو له قوله لیکلي، چې طالبانو د امریکایي او اروپایي وګړو په ګډون له لسو زیات کسان نیولي.
د فارن پالیسۍ دغه لیکواله مېرمن اوډانل په هغه مطلب کې چې د سه شنبې په ورځ خپور شو لیکلي، چې طالبان د خپلو سیاسي موخو د تر لاسه کولو لپاره د لویدیځوالو د یرغملولو پخوانۍ مخینه لري.
هغې د بهرنیو چارو د وزیر انتوني بلېنکن له خولې ویلي:« څو تنه» امریکایان له طالبانو سره بندیان دي او نور کسان د برېتانیا او پولنډ اوسېدونکي دي.
اوډانل د ګڼو لویدیځوالو نیونه د یرغمل کېدو د دیپلوماسۍ په برخه کې د ګواښ یو زنګ بللی، چې په دې توګه د یو هېواد اوسېدونکي برمته کېږي او بیا وروسته د ګټو لپاره پر هغوی معامله کېږي.
هغې په روسیه کې د وال سټريټ ژورنال د خبریال ایوان گرشکویچ نېولو ته اشاره کړې، چې د مارچ میاشتې په وروستیو کې امریکا ته د جاسوسۍ په تور نېول شوی و.
په دغه مطلب کې د رسنیو د ملاتړ سازمان میراث جیمز ډبلیو فولي ته اشاره شوې، د هغو موندنو ښودلې وه چې په تېره یوه لسیزه کې ۵۸۰ تنه امریکایان په بهرنیو هېوادونو کې نیول شوي، چې ورسره هم مهاله په بند کې د هغوی ساتنې ۶۰ سلنه زیاتوالی ښيي.
البته د ۲۰۲۲ کال په راپور کې د ایران، چین، وېنزویلا، سوریې او روسیې څخه یادونه شوې، چې د امریکایي وګړو ۷۵ سلنه په همدغو هېوادونو کې نېول شوي دي.
طالبان څه غواړي؟
اغلې لېن اوډانل په فارن پالیسي کې لیکلي، چې د طالبانو د وروستیو نیونو تر شا ډېرې خبرې شته.
د هغې په وینا، یوه له دغو خبرو څخه دا ده، چې طالبان د توند او کلک چلند په کولو سره غواړي نجونې له زدهکړو او ښځې له کاره منع کړي او په دې سره افغانستان د لویدیځوالو له شتون څخه ازاد وساتي.
اوډانل لیکلي، ځینې امنیتي سرچینې فکر کوي چې طالبان ښايي پلان ولري چې د بندیانو د تبادلې په موخه له بهرنیانو څخه د ضمانت په توګه کار واخلي، لکه څنګه چې مخکې یې څو ځلې دا کار کړي دی.
ځينې نور بیا فکر کوي، چې دا کار د بایډن پر ادارې د فشار راوړلو لپاره کوي چې په امریکايي بانکونو کې د افغانستان د میلیاردونو ډالرو کنګل شوې بهرنۍ زیرمې ازادې کړي.
په ورته وخت کې دغې اسټرالیايۍ لیکوالې په فارن پالیسي کې لیکلي، چې طالبان غواړي امریکا او لویدیځ دې ته اړ کړي چې د یرغمل شویو کسانو په مرسته خپل «باغی» رژیم په رسمیت وپیژني.
اغلې اوډانل د افغانستان د بهرنیو چارو وزارت د پخواني مرستیال میرویس ناب له قوله لیکلي: «د لویدیځو ولسي وګړو په تښتولو او بندي کلو کې د طالبانو اصلي هدف دا دی، چې دوی خپل حکومتونه دې ته اړ کړي چې د نا دولتي سازمانونه په ځای دې، د طالبانو له رژیم سره مستقیمې اړیکې ټینګې کړي.»
هغه وويل، چې طالبان د امريکا لپاره د نا دولتي موسسو د کارکوونکو لهخوا د جاسوسۍ له امله اندېښمن دي.
د افغانستان د ملي امنیت شورا پخواني مرستیال رفیع فضلي هم فارن پالیسي ته ویلي، چې د طالبانو له لوري د نیول کېدو نوې څپه د دې ډلې د ډیپلوماټیکې انزوا په وړاندې غبرګون دی.
دغې استرالیايۍ لیکوالې زیاته کړې، چې طالبانو له ډېرې مودې راهیسې یرغمل نیونې د امریکايي چارواکو د پام اړولو لپاره یوه مناسبه لاره ګڼلې ده.
یو امریکايي افسر او به بو برګډال اشاره کوي، چې دی په ۲۰۰۹ کال کې د افغانستان په سویل ختیځ کې د حقاني شبکې لهخوا نیول شوی و او پنځه کاله وروسته د ۲۰۱۴ کال په مې میاشت کې د طالبانو د پنځو غړو د خوشې کولو په بدل کې تبادله شو، دا هغه ګام دی چې اوډانل يې د طالبانو په بري کې لوی کار بولي.
دغې لیکوالې د امریکايي اډمېرل ډېور مارک فرېکس د خوشې کېدو یادونه هم کړې، چې څه باندې دوه کاله د طالبانو په بند کې و او د نشهيي توکو د قاچاق وړونکي بشیر نورزي په بدل کې چې په امریکا کې په عمري بند محکوم شوی و، خوشې شو.
د امریکا د بهرنیو چارو وزارت فارن پالیسي ته په یوه بیان کې دا منلې چې «څو امریکايي اتباع د طالبانو لهخوا نیول شوي دي.» خو د امنيتي اندېښنو له امله نور جزئيات نه دي ورکړل شوي.
فارن پالیسي په دې مقاله کې د باخبرو سرچینو له قوله لیکلي، چې ښايي د طالبانو له لوري د نیول شویو امریکایانو شمېر تر «څو کسانو» ډېر وي او ښايي لس تنو ته ورسېږي.
دغې مجلې لیکلي، چې د درېیو برېتانوي اتباعو د نیول کېدو پخلی شوی او د پولنډ یوه تبع هم د خپل یوه پولنډي تبعه نیول کېدل منلي او امکان لري، چې د فرانسې او استرالیا اتباع هم د طالبانو په بند کې وي؛ خو وخت او د دوی د نیولو ځای معلوم نه دی.

د طالبانو تر واک لاندې باختر اژانس په خپلې اېکس یا پخواني «ټوېټر» پاڼې لیکلي، چې د دغې ډلې د اطلاعاتو او فرهنګ وزیر ملا خیرالله خیرخواه په تخار کې له یوشمېر خبریالانو سره په کتنه کې ویلي، چې دغه وزارت د خبریالانو د ستونزو حلولو ته ژمن دی.
دغه اژانس د طالبانو د اطلاعاتو او فرهنګ وزیر له خولې چې خبریالانو ته یې په خپلې وینا کې ویلي، لیکلي:«د هغه څه له خپرولو ډډه وکړئ، چې له اسلام، ملي ارزښتونو او افغاني دودونو سره په ټکر کې وي.»
په ورته وخت کې د طالبانو تر واک لاندې د اطلاعاتو او فرهنګ وزارت د خپرونو چارو معین مهاجر فراهي په دغه غونډه کې د خپلې وینا پرمهال خبریالانو ته د کارټونو د وېش په اړه ویلي، چې په ولایتونو کې به هم ډېر ژر خبریالانو ته کارټونه ووېشل شي.
دغه څرګندونې په داسې حال کېږي، چې له یوې میاشتې راهیسې د طالبانو د استخباراتو غړیو په بېلابېلو ولایتونو کې د بېلابېلو رسنیو خبریالان نیولي وو، چې ډېری یې تېره اونۍ له شل ورځني بند وروسته خوشې شول.
د جمهوریت له پرځېدو وروسته، افغانستان په نړۍ کې د خبرېالانو لپاره ترټولو بدځای ګڼل کېږي، چې ډېری خبریالان ورته د شته ګواښونو له امله دې ته اړ شوي چې هېواد پرېږدي او په ګاونډیو هېوادونو کې د ستونزو ډک ژوند پیل کړي.
تر دې وړاندې د بې پولې خبریالانو په یوه خپاره شوي راپور کې راغلي و، چې د طالبانو د واکمنۍ په یوه کال کې په افغانستان کې د رسنیو شمېر ۴۰ سلنه او د خبریالانو شمېر شاوخوا ۶۰ سلنه راکم شوی دی.