په کابل کې د ایران سفارت اعلان وکړ، چې په یوه بشرپاله ګام کې یې په افغانستان کې د روږدو کسانو له کمپ سره پنځوس ټنه اوړه مرسته کړې. سفارت په خپله اېکس پاڼه لیکلي، چې په بېلابېلو وختونو کې یې د افغانستان له اړمنو خلکو سره ډېرې مرستې کړې دي.
په افغانستان کې له نشهيي توکو څخه د خلکو د خلاصون په موخه ډېر مرکزونه جوړ شوي؛ خو د طالبانو له واکمنۍ وروسته د نړۍوالې ټولنې د مرستو د کمښت له امله دغه مرکزونه په ناسم حالت کې دي.په تېرو دوو کلونو کې طالبانو په ځانګړي ډول کابل کې پر نشهيي توکو د روږدو کسانو د راټولولو لپاره ډېر ګامونه اخیستي؛ خو د راپورونو له مخې په کمپونو کې په نشهيي توکو د روږدو کسانو درملنه نه کېږي او ډېری روږدي کسان له لوږې سره مخامخ دي.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت مرستیال ویاند په خپلې اېکس پاڼه لیکلي، چې د دغې ډلې د بهرنيو چارو وزير په مشرۍ يو پلاوی د چين په رسمي بلنه د شيژانګ ايالت اړوند د ټرانس هماليا فورم په درېیمې ناسته کې د ګډون لپاره د چين په لور روان شو.
ښاغلي حافظ ضیا احمد زیاته کړې، چې د متقي سره په دغه مل پلاوي کې د طالبانو د اقتصاد وزارت معين عبدالطيف نظري او یو شمېر نور چارواکي هم برخه لري.
ښاغلي احمد لیکلي، چې په دغه فورم کې د هماليا د غرونو شاوخوا هېوادونو ترمنځ پر اقتصادي همکاریو، سيمهييز اتصال او ايکولوژيکي بدلونونو بحثونه کېږي.
د هغه په وینا، د دوی د بهرنیو چارو وزیر او مل پلاوی به یې د دغه فورم ترڅنګ د چین د بهرنیو چارو وزیر او نورو هېوادونو له استازو سره دوه اړخیزې ناستې هم ولري.
د بښنې نړۍوال سازمان وایي، ډېری هغه افغانان چې د طالبانو د ځورونې له وېرې یې افغانستان پرېښی او پاکستان ته تللي، د خپل سرو نیولو او د شړلو له ګواښ سره مخ دي. دغه سازمان د کډوالو د وضعیت په اړه د نړۍوالې ټولنې پر بې پامۍ نیوکه کړې ده.
د بښنې نړۍوال سازمان په اېکس پاڼه لیکلي:« د اندېښنې وړ ده، چې په پاکستان کې د افغان کډوالو وضعیت د نړۍوالې ټولنې د پام وړ نه ګرځي.»
د پاکستان حکومت د دوشنبې په ورځ اعلان وکړ، چې له دغه هېواده به ۱.۱ میلیونه ناقانونه کډوال وشړي.
پاکستانۍ رسنیو راپور ورکړی، چې دغه پرېکړه کې هغه افغانان چې د «مېشتېدو کارټونه» هم لري شامل دي.
د دغو پاکستانۍ رسنیو او اژانسونو له حوالې، د شړلو دغه طرحه به په درېیو لړیو کې پلې شي.
په لومړۍ لړۍ کې به ټول ناقانونه کډوال او په دویمې لړۍ کې به د مېشتېدنې کارټ لرونکي افغان کډوال له دغه هېواده وشړل شي.
د بخښنې نړۍوال سازمان تر دې وړاندې د ځینو راپورونو په خپرولو سره ویلي و، چې د طالبانو له بیا واکمنېدو سره ډېری افغانان د دغې ډلې لهخوا د ځورونې له وېرې اړ شول، چې پاکستان ته وتښتي او له دوو کلونو راهیسې د نوم لیکنې، کډوالۍ او ویزو له پراخو ننګونو سره مخامخ دي.
دغه بنسټ وایي، نړۍواله ټولنه نه ده توانېدلې د هغو کسانو، بشپړه ساتنه وکړي چې د طالبانو د ځورونې او ربړونې له وېرې له افغانستانه تښتي.
په پاکستان کې ګڼ افغان کډوال وایي، له ټولو قانوني او د کډوالۍ له اسنادو سره، سره د دغه هېواد د پولیسو لهخوا نیول کېږي او زورزیاتی ورسره کېږي.
دغه کډوال د کډوالو لپاره د ملګرو ملتونو پر عالي کمیشنرۍ هم نیوکه کوي، چې د دوی په وینا غږ یې نه اوري او د دوی له حقونو ننګه او ملاتړ نه کوي.
دغه څرګندونې تر هغې یوه ورځ وروسته کېږي، چې په پلازمېنه اسلام اباد کې پولیسو شاوخوا زر تنه افغان کډوال ونیول او ډېر یې زندانونو ته هم واستول.
د پاکستان حکومت وایي، چې ټول ناقانونه کډوال له خپلې خاورې باسي او بېرته یې خپل هېواد ته استوي؛ خو په دوی کې داسې افغانان هم شته چې وایي، په هېواد کې ورته ګواښونه دي او وېره یې دا ده، چې ښايي هلته د واکمنو طالبانو له لورې یا بندیان شي او یا هم خپل ژوند وبایلي.
تر دې وړاندې هم په پاکستان کې افغانان په وار، وار نیول شوي؛ خو دا پلا د افغانانو د نیولو چارې د ترهګرۍ ضد پولیسو د سيټيډي څانګې ته سپارل شوي، چې همدغه تېره ورځ یې له ۹۳۰ زیات کسان د اسلام اباد په بېلابېلو برخو کې ونیول.
په اسلام اباد کې د طالبانو سفارت سرچېنې هم دا مني، چې تېره ورځ دلته د زرو په شاوخوا کې افغانان نیول شوي او له ډلې یې ۴۸۵ کسان وروسته له هغه خوشې شوي چې د اوسېدو قانوني اسناد یې وړاندې کړي دي.
د پاکستاني چارواکو په وينا ۳۷۵ کسان چې د پېژندنې هېڅ ډول اسناد یې نه درلودل بندیان شوي دي او ۲۵ نور افغانان به تر هغه ساتل کېږي، چې اسناد یې تصدیق شي.
د پاکستاني چارواکو په ټکو، د چارو له بشپړېدو وروسته به نیول شوي افغانان له پولې اړول کېږي.
د احمد فهیم په نامه یو خوشې شوي افغان افغانستان انټرنشنل ته وویل:« زموږ سره په نیول شویو کسانو کې ډېری داسې کسان وو، چې د مهاجرت یا کډوالۍ اسناد یې لرل او له ډېرې مودې راهیسې په پاکستان کې اوسېدلي وو، هغوی ته یې ویل چې تاسې نور حق نه لرئ چې دلته پاتې شئ او ان له هغوی سره یې ډېر بد چلند هم کاوه.»
ازاد پاکستانی خبریال او شنونکی طاهر خان وایي، چې د پاکستان نوې لنډمهاله ادارې چې کوم زور زیاتی له کډوالو سره پیل کړی، دا بنسټیزه لاره نه ده چې دوی خپله کړې او نه هم دغه لاره د پاکستان د حکومت لپاره ګټوره ده؛ بلکې د هغه له نظره ښه لاره دا ده، چې د کډوالو د با عزته ستنولو لپاره نورې لارې چارې ولټول شي او د هغوی له واکمنو سره په هوکړې د دوی د ستنولو لپاره لارې چارې هوارې شي.
تېره اوونۍ د کډوالو په برخه کې د ملګرو ملتونو عالي کمیشنرۍ (يو اېن اېچ سي ار) اعلان وکړ، چې په پاکستان کې درې اعشاریه اووه میلیونه افغانان مېشت دي.
په پاکستان کې د کډوالو عالي کمېشنري وايي، شپاړس کاله مخکې یې یو اعشاریه درې میلیون افغانانو ته د کډوالۍ کارتونه وېشلي دي؛ خو اوس د پاکستان حکومت لهخوا د ایسيسياوپياوار په نامه د وېشل شویو کارتونه وخت هم پای ته رسېدلی.
موږ ډېره هڅه وکړه، چې په پاکستان کې د کډوالو د نیولو د چټکې لړۍ په اړه د کډوالو لپاره د ملګرو ملتونو د عالی کمېشنرۍ سره خبرې وکړو؛ خو زموږ د پر له پسې تیلیفونونو سره، سره د یو اېن اېچ سي ار ویاند قیصر اپریدي زموږ تیلیفونونه ځواب نه کړل.
په پاکستان کې د ګڼو افغانانو نیول، چې د رپوټونو له مخې زورزیاتی هم په کې کېږي وروسته له هغه زیات شوي چې د پاکستان لنډمهالي لومړي وزیر انوار الحق کاکړ وویل، هغه افغانان دې ونیول شي چې پاکستان کې له قانوني اسنادو پرته اوسېږي.
د امریکا د استازو جرګې د بهرنیو اړیکو د کمیټې مشر ویلي، د بایډن د ادارې لوړپوړي چارواکي د طالبانو فعالیتونه او له ترهګرو ډلو سره د هغوی اړیکې "کم ارزښته" ښيي؛ څو طالبان "د ترهګرو پر وړاندې د پوځي ځواک د کارولو د جواز" له قانونه په څنګ وساتي.
مکال په یوې وینا کې ویلي، امریکايي چارواکي ادعا کوي چې «طالبانو د دوحې د هوکړې په چوکاټ کې له ترهګرۍ سره د مبارزې په برخه کې خپل مسوولیتونه ادا کړي، ځکه دغه ډله د داعش د ماتولو لپاره کار کوي.»
د کانګرس دغه جګپوړي چارواکي ویلي، هغه اندېښمن دی چې د بایډن اداره به له طالبانو سره په همدې پلمه د اړیکو د عادي کولو لپاره ګام پورته کړي او دغه ډله به له هغه قانونه مستثنی کړي، چې د ترهګرو پر وړاندې د پوځي ځواک د کارولو اجازه ورکوي.
د سپټمبر د یوولسمې له ترهګریز برید یوه اونۍ وروسته، د امریکا ولسمشر جورج بوش د پوځي ځواک د کارولو لایحه لاسلیک کړه.
دغه قانون د امریکا حکومت ته ډېر واکونه ورکړي، چې پر هغو ډلو او حکومتونو بریدونه وکړي چې د ترهګرۍ ملاتړ کوي.
امریکا په ۲۰۰۱ کال کې پر افغانستان په دې ادعا برید وکړ، چې د امریکا په تاریخ کې په دې خونړۍ پېښه کې د طالبانو لاس وو.
مایکل مکال وویل، چې طالبان لا هم د القاعدې ملاتړ کوي او باید له دې قانونه مستثنی نه شي.
نوموړي زیاته کړه، چې له داعش سره د طالبانو جګړه له ترهګرۍ سره د مبارزې په مانا نه ده؛ بلکې د خپل ځواک د زیاتولو په مانا ده.
د کانګرس د بهرنیو اړیکو د کمیټې مشر وویل، «په حقیقت کې طالبان له خپل متحد القاعدې سره کار کوي، چې خپل ګډ دښمن داعش ته ماتې ورکړي، دا له ۲۰۱۴ کال راهیسې د دغو ډلو ترمنځ د قدرت د مبارزې یوه برخه ده.»
مکال زياته کړه:« که طالبانو په رښتيا هم له ترهګرۍ سره د مبارزې په برخه کې خپلې ژمنې پوره کړې وي؛ نو بايد د القاعدې په ماتولو کې یې همکاري کړې وای، نه دا چې هغوی ته پيسې ورکړي ملاتړ يې وکړي او د خپلو موخو لپاره يې وکاروي.»
د امریکا د متحدینو په وژلو سترګې پټول
مکال د امریکا د بهرنیو چارو وزارت د مرستیالۍ پر نوماندې ویکټوریا نولاند نیوکه وکړه، چې په افغانستان کې یې د امریکايي ځواکونو د سیمهییزو همکارانو لکه پخوانیو پوځیانو سیستماتیک څارنه او وژنه رد کړې وه.
نولاند د تلې په شپږمه د ولسي جرګې د بهرنیو اړیکو د کمیټې په غونډه کې ویلي و چې: «زه باور نه لرم، چې طالبان په قصدي ډول هغه افغانان ووژني چې زموږ لپاره یې په افغانستان کې کار کړی او زموږ ملاتړ یې کړی دی.»
مکال د ملګرو ملتونو د یوه راپور په حواله وویل، «په افغانستان کې د تاوتریخوالي زرګونه تایید شوې پېښې شته، چې په کې زموږ د افغان متحدینو وژل هم شامل دي.»
د تهران د والي سیاسی او ټولنیز مرستیال د تهران په لویدیځ کې د دوه نیم میلیونه کډوالو شتون د دغه ولایت لپاره یوه ستره ننګونه وبلله. په ایران کې تر ټولو زیات کډوال افغانان دي او دوی په وار،وار د دغه هېواد د حکومت له ناوړه چلند څخه شکایت کړی دی.
عباس جوهري د یکشنبې په ورځ (د تلې ۹مه) د تهران د عامه کلتوري شورا په ۱۱مه سیمهییزه غونډه کې وویل، چې د کډوالو د شتون مسله په تېره بیا د پوهنې په ډګر کې پیسو ته اړتیا لري.
د راپورونو له مخې، په ایران کې افغان کډوال له ګڼو ستونزو سره مخ دي، له دغو ستونزو یوه هم د افغان کډوالو ماشومانو ته د زدهکړو ستونزه ده، چې د ښوونځیو د نوم لیکنې په برخه کې له خنډونو سره مخ دي.
د کډوالو د شتون بحث یو ځل بیا د ایران په پارلمان کې مطرح شو.
د ایران په پارلمان کې د خمیني شهر استازي ادعا وکړه، چې د ایران خلک د بهرنیانو له زیاتېدونکي شتون څخه ناخوښه دي او دا یو یرغل ګڼی.
محمدتقي نقدعلي په ایران کې د افغان کډوالو اوسېدو ته په اشارې سره وویل:« په ښارونو کې د بهرنیو وګړو بحثونه، په تېره بیا د پوهنې په ډګر کې د سیمې په امنیت باندې اغېز کړی دی.»
ښاغلي نقدعلي په دې اړه د ولسي جرګې له مشر څخه وضاحت غوښتی دی.
د ایران د کورنیو چارو وزارت د بهرنیو وګړو او کډوالو د چارو ادارې د شمېرو له مخې، په ایران کې څه باندې پنځه میلیونه افغان کډوال ژوند کوي.