سره له دې چې ژغورونکو ډلو د خاورو لاندې د ژوندي پاتې شویو کسانو د ایستلو لپاره هڅې پیل کړې خو بیا هم د پوره امکاناتو د نشتوالي له امله دا بهیر پڅ روان دی چې د زیانونو د زیاتېدو لامل شوی.
د هرات زلزله په داسې حال کې شوې، چې افغانستان له جدي بشري ناورین سره مخ دی او نړیوال مرستندویه بنسټونه هم د بودیجې له کمښت سره مخ دي.
سره له دې چې نن څلورمه ورځ ده په زنده جان ولسوالۍ کې دولس کلي تر ځمکې لاندې شوي، خو له هرات سره د نړۍ د هیوادونو مرستې ډېرې پيکه دي.
د اقتصادي چارو کارپوهان وړاندیز کوي چې د زلزله ځپلو لپاره باید یو ځانګړی بانکي حساب جوړ شي چې له مرستو څخه د ناوړه ګټې اخیستنې مخه ونیول شي.
د پوهنتون استاد سید مسعود وايي چې، «باید یو منظم میکانیزم جوړ شي ترڅو جوته شي چې مرستې په کومو برخو لګیدلي دي.»
تر دغې زلزلې وروسته که څه هم ځينو هېوادونو له زلزله ځپلو سره د مرستې ټټر وهلی خو تر اوسه په لږه کچه مرستې سیمې ته رسېدلې دي.
په هرات کې له زلزله ځپلو سره جرمني پنځه میلیونه یورو، ملګرو ملتونو ورته اندازه، چین دوه لکه ډالره، د ملک سلمان خیریه بنسټ دوه میلیونه ډالر، ميرويس عزيزي ۲۰۰ میليونه افغانۍ، کام اير هوايي شرکت ۱۰ میليونه افغانۍ، د افغانستان کرېکټ بورډ ۲ میليونه افغانۍ، جاوېد اپرېدی ۳ میليونه افغانۍ
راشد خان د نړېوال جام لخوا ورکړل کېدونکې ټولې پیسې او لسګونو نورو سازمانونو، هیوادونو او ملي، سوداګرو د مرستو اعلان کړی.
اوس په دغو مرستو کې د درغلیو اندېښنې هم راپيدا شوې دي.
د بشري حقونه فعاله عطیه مهربان وایي، تر دې وړاندې هم کومې طبیعي پیښې چې په افغانستان کې کیدلې د یو شمیر کسانو له خوا مرستې شخصي جیبونو ته تللې او په ریښتیني توګه اړمنو کسانو ته نه ورکول کیدې.
نوموړې له افغانستان انټرنشنل سره په خبرو کې همداراز وویل: «اوسمهال د طالبانو حکومت هیڅ کوم سیسټم نه لري نو هیڅ داسې یوه اداره هم نه شته چې د دغو مرستو څارنه وکړي او د پیښې قربانیان وپیژني.»
د هرات له زلزله ځپلو سره د مرستو لړۍ دوام لري.
د کرېکټ ملې لوبغاړي محمد نبې په ۲۴ ساعتونو کې تر څلویښت زره ډالرو زیاتې پیسې راټولې کړي دي.
له دې سره، په ځینو ولایتونو کې صندوقونه اېښودل شوي او له زلزله ځپلو سره د مرستې لپاره د پیسو ټولولو کمپاینونه روان دي.
افغانې خبریالې حسینې ذهبي هم د مرستو د ټولولو کمپاین پیل کړی چې تر اوسه یې لسګونو زیانمنو ته په بیلابیلو برخو کې مرستې ټولې کړې دي.
نوموړې وایي، په هرات ولایت کې ډیره زړه بوږنوونکې پیښه رامنځته شوې او په داسې یوه حالت کې باید د خپلو هیوادوالو لاسنیوی وکړو.
د اقتصادي چارو شنونکی سمیع ستانکزی وایي، د طالبانو اصلي کمزورتیا دا ده چې په تېرو دوو کلونو کې یې له ټولو ادارو څخه ظرفیتونه ایستلي دي.
د نوموړي په خبره، «طالبانو ته جوړه اداره په لاس ورغلې وه، نو له طبیعي پیښو سره د مبارزې ریاست باید په ټولو شرایطو کې خپل ټیمونه او میکانیزمونه ولري چې د پیښې په وخت کې ژر تر ژره عمل وکړي.»
د یادولو وړ ده، په مرستو کې د درغلیو په اړه اندېښنې تر هغه وروسته رامنځته شوې چې په افغانستان کې تر هرې طبیعي پیښې وروسته د زرګونو ډالرو مرستې شوې خو د یو شمیر درغلو کسانو له خوا دغه مرستې اړمنو کسانو ته نه دي رسیدلې او پکې پراخه درغلي شوې ده.
