د کندهار میانشین ولسوالۍ په دولتې کلینیک کې د چاودنې له امله درې کسان ټپیان شوي دي. د پنج شنبې په ورځ د (تلې ۲۷مه) د کندهار د میانشین ولسوالۍ په دولتي کلینیک کې چاودنه شوې چې له امله یې د یاد کلینیک آمر او دوه تنه کارکونکي ټپیان شوي دي.
په کندهار کې د ځایې طالب چارواکو له لوري په چاودنه کې د ټپي شویو کسانو روغتیایې حالت د ډاډ وړ ښودل شوی او وایی، دغه چاودنه نن له غرمې مخکې د میانشین ولسوالۍ په کلینیک کې د بې پامۍ له امله شوې ده.
د دوی په خبره چاودنه د ګازو ډبې د چاودنې له امله شوې او کلینیک ته هم پکې مالي زیان اوښتی دی.
په ملګرو ملتونو کې د افغانستان استازولۍ سرپرست نصیراحمد فایق د دغه سازمان د بشري حقونو د ودې او ساتنې په غنډه کې ویلي:« په افغانستان کې اوسنی بشري وضعیت چې له ټولنیزو، اقتصادي، سیاسي او امنیتي پېچلو او څو اړخیزو ننګونو سره مخ دی، د اندېښنې وړ دی.»
هغه ویلي:« په افغانستان د طالبانو له بیا واکمنېدو وروسته، په تېرو وروستیو کلونو کې د افعانستان د خلکو او په ځانګړې توګه د ښځو، لږکیو او هغه کسانو چې ډیموکراټیک ارزښتونو ته کار کوي د دوی د حقونو او ازادۍ ساتنه په جدي ډول تر پوښتنې لاندې ده.»
هغه زیاته کړې:« زموږ جدي اندېښنه په افغانستان کې د ښځو او نجونو د بنسټیزو حقونو او ازادۍ په اړه ده. له ښځو سره توپیري چلند د تېرو دوو لسېزو لاسته راوړنې له منځه وړي.»
نوموړي په افغانستان کې د لږکیو پر وضعیت، د ښځو د ازادۍ او حقونو، د طالب مخالفینو ربړونې، د بیان ازادۍ، پر رسنیو محدودیتونه او خپل سرو نیونو په اړه هم اندېښنه څرګنده کړې او د ملګرو ملتونو د ځانګړي راپور ورکوونکي د کار له دوامه یې هرکلی کړی.
ښاغلي فایق د هرات له زلزله ځپلو سره د خواخوږۍ په څرګندولو سره ویلي، چې وروستیو زلزلو نه یوازې دا چې ۲۴۰۰ کسان وژلي؛ بلکې له سلو ډېرو کلیو ته یې پراخه مالي زیانونه هم اړولي دي، چې په کې د خلکو کورونه په بشپړ ډول ویجاړ شوي او اوسمهال په کې زرګونه کسان له سرپناه، د څښاک اوبو او روغتیایي خدمتونو پرته شپې سبا کوي.
نوموړي ویلي، د ژمي په رارسېدو سره د ښځو او ماشومانو بد وضعیت د لاخرابېدو په حال کې دی.
ښاغلي فایق زیاته کړه،« دغه وضعیت ته په کتو د ملګرو ملتونو له سازمانه، د نړۍوالې ټولنې او د ملاتړو هېوادونو غوښتنه کوم، چې ستاسو بېړنیو مرستو ته ډېره اړتیا لرو او له هغو بنسټونو چې تراوسه یې له زلزله ځپلو سره مرستې کړې دي مننه کوم.»
نصیراحمد فایق د هرات د زلزلې پېښو ترڅنګ په دغې غونډه کې په فلسطین کې وروستي بریدونه، په ځانګړې توګه په الاهلي روغتون برید وغانده او د فلسطیني قربانیانو له کورنیو سره یې خپل یووالی او خواخوږي څرګنده کړه.
د ملګرو ملتونو پرمختیايي پرواګرام (یو اين ډي پي) په اېکس پاڼه لیکلي چې د ښځو د ځواکمنولو او اړمنو ته د خوړو برابرولو په موخه یې په هرات کې ۱۵ پخلنځي جوړ کړي. دغه پروګرام د اکټوبر له اتمې نېټې راهیسې د هرات څه باندې پنځه زره زلزله ځپلو ته د دغو پخلنځیو له لارې خواړه برابر کړي دي
په داسې حال کې چې د هرات زلزله ځپلي خوړو، روغتیایي خدمتونو او نورو اسانتیاوو ته لږ لاسرسی لري، خو (یو اين ډي پي) دغو زیانمنو ته د ګرمو خوړو د برابرولو لپاره د څو پخلنځیو د جوړولو خبر ورکوي.
سره له دې چې د بیلابیلو مرستندویه ادارو له خوا د هرات له وروستیو زلزله ځپلو سره د خوراکي او نورو اړینو توکو مرسته شوې خو بیا هم د خوړو نړیوال پروګرام وایي چې، په بېړني ډول نولس میلیون ډالرو ته اړتیا لري چې کابو سل زره زیانمنو کسانو ته خواړه برابر کړي.
د بېوزلۍ د له منځه وړلو د نړیوالې ورځې په مناسبت د ملګرو ملتونو عمومي منشي انټونیو ګوټېرېش ویلي چې، په ټوله نړۍ کې نږدې ۷۰۰ میلیونه خلک د ورځې تر ۲.۱۵ ډالرو پر کم عاید ژوند کوي او تر یو میلیارد زیات د خوړو، اوبو، روغتیايي خدمتونو او د ښوونې او روزنې په څېر لومړنیو اړتیاوو ته لاسرسی نه لري.
د ګوټېرېش په وینا، «د بېوزلۍ ختمول جدي ننګونه ده خو له دغې پدیدې سره مبارزه کولی شو.»
اخوا د هرات ولایت د وروستیو زلزلو په اړه د اوچا د نوي راپور له مخې، په دغو زلزلو کې شاوخوا ۱۴۸۰ کسان مړه، او ۱۹۵۰ نور ټپیان شوي دي.
د راپورونو له مخې، ددغو زلزلو له امله کابو ۲۸۹ کلي سخت اغېزمن شوي او ډېر یې په بشپړه توګه له منځه تللي دي.
ځینې هیوادوال بیا وایي چې که شوې مرستې په سمه توګه ولګول شي نو ټولو زیانمنو ته به په برابره توګه رسېدنه وشي.
د افغانستان د بشري حقونو لپاره د ملګرو ملتونو ځانګړي راپور ورکوونکي ریچارد بېنټ د طالبانو له بنده د مرتضی بهبودي د خوشې کېدو هرکلی وکړ.
نوموړي تېره شپه پر خپلې اېکس پاڼې لیکلي چې، د طالبانو له بنده د مرتضی بهبودي په خوشې کېدو خوشاله دی او هیله لري چې نوموړی او کورنۍ به یې یوځای هوسا وخت ولري.
د افغاني الاصله فرانسوي خبریال کورنۍ د چهارشنبې په ورځ( د تلې په ۲۶مه) افغانستان انټرنشنل ته ومنله، چې طالبانو ښاغلی بهبودي له ۲۸۴ ورځو بند وروسته خوشې کړی دی.
د بې پولې خبریالانو سازمان په یوې وینا پاڼه کې لیکلي، چې ښاغلی بهبودي د طالبانو د «محکمې په حکم خوشې شوی دی».
د طالبانو قضایي چارواکو تر اوسه د دغه خبریال د نیولو او پر هغه د لګول شویو تورونو په اړه څه نه دي ویلي.
د بې پولې خبریالانو د سازمان په وینا، دغه خبریال د کابل په یوې محکمه کې «د جاسوسۍ، د بهرنیانو د ناقانونه ملاتړ او له پولې هاخوا د خلکو تېرولو د مرستې په تور محکمه شوی و» او قاضي له دې تورونو برائت ورکړ.
بهبودي د تېر ۱۴۰۱ کال د مرغومې پر ۱۵مه په کابل کې د طالبانو لهخوا نیول شوی و.
د ایران د کورنیو چارو وزیر احمد وحیدي ویلي:« موږ هغه کسانو ته د اوسېدو اجازه ورکوو، چې قانوني وي او ویزې ولري.» همدارنګه نوموړي ویلي، د ایرانیانو او افغان کډوالو تر منځ د اختلاف رامنځته کول د منافقینو کار دی.
د اېسنا د راپور له مخې احمد وحیدي د چهار شنبې په ورځ د (تلې ۲۶مه) د ایران د حکومت د مشرانو د غونډې په څنډه کې وویل: «ایران له دغو خلکو سره مرسته وکړه او هغوی ته یې اسانتیاوې برابرې کړې، چې زدهکوونکي یې ښوونځیو ته ولاړ شي؛ خو ځینې کسان هڅه کوي چې د دواړو هېوادونو د خلکو ترمنځ ښې اړیکې په ننګونو بدلې کړي او دا د دواړو هېوادونو د دښمنانو طرحه ده.»
نوموړي په دې اړه د کوم هېواد نوم یاد نه کړ.
خو د ایران د کورنیو چارو وزیر اعتراف وکړ، ځینې ایرانیان د کډوالو د تنظیم په اړه اندېښنه لري چې دا اندېښنه د منلو وړ ده او کډوال به تنظیم شي.
احمد وحیدي تر دې مخکې په ایران کې د افغان کډوالو د ځورونې د زیاتېدو په پایله کې د ایراني ټولنې او افغان کډوالو ترمنځ د شخړې پړه د «دښمن استخباراتي کړۍ» بللې وه.
هغه ویلي: «د دښمن جاسوسې دستګاوې د ګډوډۍ په رامنځته کولو کې له مايوسۍ وروسته په دې کار کوي.»
ایراني چارواکي په دغه هېواد کې د ټولو ناکراریو او اعتراضونو مسوولیت د نورو هېوادونو پر استخباراتي ادارو اچوي.
پر افغانستان د طالبانو له واکمنېدو سره ګن شمېر افغانان د ایران په ګډون ګاونډیو هېوادونو ته کډوال شوه.
د امریکا په واشنګټن کې د طالبانو پر ضد د پخوانیو افغان امنیتي او دفاعي ځواکونو، جنرالانو، افسرانو او نورو افغانانو په ګډه د افغانستان متحدې جبهې په نوم یو سیاسي او پوځي خوځښت جوړ کړ.
د دغې جبهې مشران وایي:« د دغې جبهې د جوړولو موخه په افغانستان کې د جمهوري نظام بیا ټینګول او د ملي ارزښتونو ساتنه ده.»
د افغانستان په سوېل کې د پخواني پوځ قوماندان سمیع سادات د دغې جبهې په پرانیست غونډه کې وویل:« د خپل هېواد د ازادۍ لپاره به ترهغه وخته جګړه کوو؛ چې افغانستان د ترهګرو له منګلو نه وي خلاص شوی.»
دغې جبهې په خپلې پرانیست غونډه کې پنځه ځانګړې موخې د غونډې ګډونوالو ته په ګوته کړې:
لومړی: د افغانستان اسلامي جمهوريت ټینګښت.
دویم: د افغانستان د ۲۰۰۲ کال د اساسي قانون بيا نافذول.
درېيم: د ملي بېرغ او ملي سرود په ګډون د ټولو ملي ارزښتونو بيا را ژوندي کول.
څلورم: ټاکنې، کورنی او نړۍوال مشروعيت، د بيان ازادي، د ښځو حقونو، د نړۍ سره غوره اړيکې او د بشر حقونو د بشپړ ټینګښت سره ټولو جمهوري انساني ارزښتونو ته ژمنتیا.
پنځم: افغانستان د نړۍوالو ترهګرو ډلو له شتونه پاکول
تر دې وړاندې هم یو شمېر افغان سیاستوالو له افغانستانه بهر یو شمېر خوځښتونه رامنځته کړي، چې د ځینو په اړه یې یو شمېر خلکو نېوکې هم لرلې دي؛ خو د دغه نوي رامنځته شوي خوځشت په اړه چې په سر کې یې پخواني جنرالان او پوځي څېرې لیدل کېږي تر اوسه کوم غبرګون مخې ته نه دی راغلی، وبه کتل شي چې په راتلونکې کې یې په اړه خلک څه وايي.