نن سهار د پنجشنبې ورځ د (تلې ۲۶مه) هرات ولایت او د افغانستان ځینې برخې یوې زلزلې ولړزولې. د اروپا_ مدیترانې مرکز د دغې زلزلې لویوالی د ریښتر په کچه ۴.۱ درجې ښودلی دی.
لاتراوسه د دغې زلزلې د اوښتو زیانونو په اړه مالومات نه دي تر لاسه شوي.
د پاکستان لنډ مهالي لومړي وزیر د روسیې له ولسمشر سره په کتنه کې ویلي، له ترهګرۍ سره په مبارزه کې دواړه هېوادونه ګډې ګټې لري. انورالحق کاکړ د روسیې له ولسمشر ولادیمیر پوتین سره په کتنه کې ویلي: «له ترهګرۍ سره مبارزه په ځانګړې توګه په افغانستان کې، سیمهییزې تګلارې ته اړتیا لري.»
د تسنیم خبري اژانس د راپور له مخې، ښاغلي کاکړ په دغې ناسته کې زیاته کړه: «ګاونډي هېوادونه باید د استخباراتو، دفاع او له ترهګرۍ سره د مبارزې په برخو کې عملي ګامونه واخلي او یو له بل سره همکاري وکړي.»
په دې کتنه کې کاکړ د افغانستان د ګاونډيو هېوادونو په ځانګړي ډول د پاکستان او روسيې تر منځ د همکاريو پياوړتيا او د یوې ګډې تګلارې د رامنځته کولو غوښتنه وکړه.
د نړۍ له بېلابېلو هېوادونو لږ تر لږه ۱۳۰ مشرانو په بېجينګ کې د ورېښمو لارې د بيا ژوندي کولو لپاره د «يو کمربند او يوې لارې» پلان په درېيمه سرمشريزه غونډه کې ګډون کړی.
د پاکستان لنډ مهالي لومړي وزیر په دغه کتنه کي زیاته کړه: «هیواد مو د انرژۍ له کمښت سره مخ دی او د انرژۍ په ګډون په بیلابېلو برخو کې د روسیې د پانګونې هرکلی کوو.»
نیکي اسیا رسنۍ څه موده وړاندې د پاکستان د حکومت د یوه چارواکي په حواله لیکلي وو: «د اسلام اباد حکومت پلان لري چې له روسیې څخه د تیلو واردات زیات کړي.»
د پاکستاني چارواکو په وینا، په ګوادر کې وړاندیز شوی تصفیه ځای کیدای شي د روسیې د اومه تیلو د مخ په زیاتیدونکي حجم کې مرسته وکړي.
پاکستان له خپل ګاونډي هند سره د روسیې د اومو تېلو په واردولو کې همکاري کړې، چې د بندیزونو له امله د لویدیځ له بازارونو راګرځول شوي دي.
دغه پاکستانی چارواکی زیاته کړه چې له روسیې څخه د اومه تیلو د واردولو بهیر بریالی شوی دی.
له افغانستان څخه د امریکايي پوځیانو له وتلو دوه کاله وروسته؛ یوه نوې نظرپوښتنه ښيي، چې د بېلابېلو مسایلو په اړه له سختو اختلافونو سره-سره، ډېموکراټان او جمهوري غوښتونکي رایه ورکوونکي په یوه خبره موافق دي: افغانستان د جګړې ارزښت نه درلود.
دا د اسوشیټیډ پرېس او یوې څېړنیزې ادارې له خوا په ګډه شوې سروې ده، چې د نن چهارشنبه خپره شوه.
امریکا د ۲۰۰۱ کال د سپټمبر د یوولسمې له حملې او القاعده ته د سزا ورکولو وروسته پر افغانستان برید وکړ. په همدغه کال کې د طالبانو تر نسکوریدو وروسته؛ امریکا خپل ماموریت له القاعدې سره د مبارزې څخه نیولې د دولت جوړونې او په افغانستان او بیا عراق کې د ډېموکراسۍ په خپرولو بدل کړ.
دوه پر درېیمه برخه امریکایان، ۶۵٪ډېموکراټان او ۶۳٪ جمهوري غوښتونکي په دې باور دي، چې د افغانستان ماموریت په دې هېواد کې د امریکا د دوو لسیزو جګړو ارزښت نه درلود.
ډېری امریکایان په دې باور نه دي، چې امریکا دې له افغانستانه د ترهګریزو ګواښونو له منځه وړلو په څېر اهداف ترلاسه کړي.
یوه امریکايي اسوشیټیډ پرېس ته ویلي، چې په افغانستان کې جګړه له پیله د ګټلو وړ نه وه.
هغه وویل، چې امریکا باید په افغانستان کې د شوروي اتحاد ماتې ته پام کړی وی.
یو بل امریکایي تبعه چې په سروې کې یې برخه اخیستې؛ دې خبري اژانس ته ویلي، چې په افغانستان کې د طالبانو له راتګ څخه خوښ نه دی، خو دی فکر کوي چې نور هلته پاتې کېدل ګټور نه وو.
د امریکا د ولسمشر جو بایډن حکومت ویلي دي، چې په افغانستان کې د القاعدې د ځپلو له امله امریکا خپل هدف تر لاسه کړی او په دغه هېواد کې د نورو امریکایي ځواکونو شتون ته اړتیا نه لیدل کیږي.
خو د سروې پر بنسټ شاوخوا ۴۶ سلنه امریکایان په دې باور دي چې امریکا دغه هدف ترلاسه کړی دی.
له بلې خوا دغه سروې ښيي، چې ډېری خلک له افغانستانه د امریکايي ځواکونو وتل ګډوډ او غیر پلان شوي بولي.
په افغانستان کې د امریکا ناکامۍ د نړۍ په کچه د دغه هېواد د رول په اړه د رایه ورکوونکو نظرونه اغېزمن کړي دي.
۵۵ سلنه جمهوري غوښتونکي په دې باور دي چې امریکا باید په نړۍوالو چارو کې کم رول ولوبوي.
په نړۍ کې د امریکا د پیاوړي رول ملاتړ د ډېموکراټانو په منځ کې لوړ دی. یوازې 15٪ ډېموکراټان په دې باور دي چې د امریکا نړۍوال رول به کم شوی وي.
دغه اختلاف د امریکا په بهرنۍ پالیسۍ کې هم څرګندیږي. په داسې حال کې چې امریکا د روسیې پر ضد د لویدیځو هېوادونو ترمنځ د ایتلاف په جوړولو او د اوکراین په ملاتړ کې اصلي رول لوبوي، جمهوري غوښتونکي سیاستوال له سپینې ماڼۍ غواړي چې خپل ملاتړ کم کړي او له اوکراین سره مالي مرستې د امریکا په کورنیو چارو ولګوي.
د افغان خبریال مرتضی بهبودي کورنۍ د چهارشنبې په ورځ( د تلې په ۲۶مه) افغانستان انټرنشنل ته تایید کړه، چې طالبانو ښاغلی بهبودي له ۲۸۴ ورځو بند وروسته خوشې کړی دی.
د بې پولې خبریالانو سازمان په یوې بیانیې کې لیکلي، چې ښاغلی بهبودي د طالبانو د «محکمې په حکم خوشې شوی دی».
دطالبانو قضایي چارواکو تر اوسه د دغه خبریال د نیولو او پر هغه د لګول شویو تورونو په اړه څه نه دي ویلي.
د بې پولې خبریالانو سازمان د چهارشنبې په ورځ په خپله بیانیه کې لیکلي، چې دغه خبریال د کابل په یوې محکمه کې «د جاسوسۍ، د بهرنیانو د ناقانونه ملاتړ او له پولې هاخوا د خلکو تېرولو د مرستې په تور محاکمه شو »او قاضي له دې تورونو برائت ورکړ.
مرتضی بهبودي د ۱۴۰۱ لمریز کال د جدي په میاشت کې کابل ته د افغانستان د حالاتو په اړه د یوه راپور د جوړولو لپاره راغی، چې دوه ورځې وروسته طالبانو ونیو.
د دغه خبریال نیول کېدل له پراخو غبرګونونو سره مخ شول؛ خو طالبانو د بهبودي د کورنۍ او د بیان د ازادۍ او د بشري حقونو د ملاتړو نړۍوالو سازمانونو غوښتنې ته چې د نوموړي ازادول وو، ځواب ور نه کړ.
د مقاومت شورا غړی او پخوانی جهادي رهبر عبدالرب رسول سیاف د جنرال عبدالرازق د پنځم تلین په غونډه کې له طالبانو پوښتنه کړې، چې که په افغانستان کې دین، د خلکو مال او عزت خوندي وي؛ نو بیا ولې خلک له افغانستانه تښتي؟
هغه وویل: “ زه تاسو ته په تکرار سره وایم، د شریعت عمده مقاصد؛ د خلکو د مال، د ناموس او عزت، د ژوند ، د دین او عقل خوندي والی دی، مګر هلته هېڅ هم نه دي خوندي”.
د سیاف په خبره، چې که څوک له شریعت سره دا ډول چلند کوي هغوی د اسلام له نومه استفاده کوي او ځان ګناهګاروي
هغه زیاته کړه، چې یوه ورځ به له افغانستانه ټول خلک وتلي وي او طالبان به لکه د "دهمزنګ" د زندان څوکیداران وي.
نوموړي د جنرال عبدالرازق په اړه وویل، چې نوموړی په خپل کار او د سیمې پر وضعیت دومره حاکم و، چې دښمنان یې له نوم رېږدېدل.
سیاف وايي، چې عبدالرازق نه یوازې دا چې په کندهار یا پښتنو کې ځانګړی ځای لاره بلکې هغه په تاجکو، ازبکو او نورو ټولو اقوامو کې ځانګړی ځای لاره.
هغه وویل: “زما یادیږي د کابل په هر ځای کې به د هغه تصویر و او کله چې شهید شو زموږ یوازینی قوماندان و، چې ټول اقوام پسې خفه وو”.
د سیاف په خبره، چې د افغانستان “دښمنانو” د “جهاد” اکثره مهم قوماندانان په نښه کړل او ویې وژل.
نوموړی زیاتوي، کله چې په افغانستان کې “مخالفین” واک ته ورسېدل د نوموړي له کورنۍ سره یې ډېر بد او ناوړه چلند وکړ.
سیاف د مخالفینو نوم وانه خیست خو ظاهراً په افغانستان کې د طالبانو له واک ته رسېدو وروسته داسې راپورونه خپاره شول، چې جنرال رازق ته نېږدې کسان یې شکنجه کړي او د هغوی کورونه یې نیولي دي.
جنرال رازق په کندهار کې د ولایت مقام دننه د یوه هدفي برید په پایله کې له نن څخه پنځه کاله وړاندې ووژل شو، چې د وژنې پړه یې طالبانو پر غاړه اخیستې وه.
د یادونې وړ ده، چې نن د اکټوبر ۱۸مه د پخواني جمهوري دولت د کندهار ولایت د امنیه قوماندان جنرال عبدالرازق اڅکزي د مړینې پنځم تلین دی، په دې مناسبت د یو شمېر پخوانیو چارواکو له خوا په انلاین بڼه یوه غونډه جوړه شوې وه، چې پکې ګڼو پخوانيو جهادي قوماندانانو او چارواکو ګډون کړی و.
د کرېکټ د روان نړۍوال پنځوس اوریز جام په ترڅ کې نن افغانستان او نیوزیلینډ لوبه وکړه، چې نیوزیلینډ د شپږو لوبغاړو په سوځېدو سره ۲۸۹ منډې هدف وټاکه. د دې سیالۍ پچه افغانستان ګټلې وه؛ خو مقابلې لوبډلې ته یې د توپ وهنې بلنه ورکړه.
د نیوزیلینډ د لوبډلې له خوا درېیو لوبغاړو نیمه سلیزې بشپړې کړي او د افغانستان له اړخه عظمت عمرزي او نوین الحق دوه- دوه لوبغاړي سوځولي، د راشد خان او مجیب له خوا یو – یو لوبغاړی سوځول شوی دی.
د افغانستان د توپ وهنې په پاڼۍ کې ټولو لوبغاړو د ۳۴،۳ اورونو په لوبولو سره ۱۳۹ منډې وکړې او په دې سره یې په روان نړۍوال جام کې خپله څلورمه لوبه نیوزیلینډ ته وبایلله.
که څه هم د افغانستان د کرېکټ ملي لوبډلې د نړۍوال جام لوبې په ماتې خوړلو پیل کړې وې؛ خو د انګلستان ملي لوبډلې ته په تاریخې ماتې ورکولو سره افغان لوبډلې د خپلو ۱۴ پرله پسې لوبو د ماتې لړۍ پای ته ورسوله.
