په امریکا کې د روسیې سفیر اناتولي انتونوف وایي، متحده ایالتونو په افغانستان او ویتنام کې ماشومان له خپلو مېنو بې ځایه کړل. نوموړی زیاتوي چې واشنګټن دې د نړۍ له ماشومانو د ځان د مدافع ښودلو پر ځای د متحده ایالتونو ستونزو ته ځان ورسوي.
د روسیې د تاس خبري اژانس د راپور له مخې، ښاغلی انتونوف زیاتوي امریکا دې پر حساسو مسلو د خبرو پر ځای، پر خبلو مهمو ستونزو تمرکز وکړي.
د دې روسي ډیپلوماټ په خبره، امریکا پخپله د ماشومانو اړوند د ملګرو ملتونو کنوانسیون، چې د دې زیانګالي پاړکي بنسټیز ملاتړ کوي، نه دی لاسلیک کړی، نو دا له ذهن لرې خبره ده چې ځان د ماشومانو مدافع وښيي.
د افغانستان د حزب اسلامي مشر وايي، امریکا له طالبانو غوښتي چې د دوحې تړون پر اساس ټولګډونه حکومت جوړ کړي. ګلبدین حکمتیار زیاتوي د ټولګډونه حکومت لپاره امریکا طالبانو ته نوملړ هم سپارلی دی او ور سره یې خبرداری ور کړی، که د دوحې شرطونه پوره نه کړي، د مخالفانو ملاتړ به یې وکړي.
د حزب اسلامي افغانستان ګوند تلوېزون بریا وايي، ګلبدین حکمتیا دا خبرې پرون له هېواد بهر د خپل ګوند ملاتړو ته کړې دی.
که څه هم ښاغلی حکمتیار په خپلو خبرو کې طالبانو ته د امریکا له لوري د ټول ګډونه حکومت لپاره د نوملړ سپارلو خبره کوي، خو دا نه وايي، چې په دې نوملړ کې د کومو ګوندونو یا کسانو نومونه دي.
هغه زیاتوي، چې په دې وروستیو کې امریکا د طالبانو په اړه خپله لهجه بدله کړې ده او په خپل دريځ کې یې بدلون راوستی دی.
ښاغلی حکمتیار وايي په امریکا کې د یوې نوې جبهې جوړېدو اعلان او په مسکو، تاجکستان او ویانا کې د طالبانو د مخالفو ډلو وروستیو ناستو په اړه وايي چې شاید د پردې ترشا څه وي.
حکمتیار په دې باور دی چې د طالبانو د مخالفو ډلو ناستې د دې لپاره کیږي چې یو شمیر بهرني هیوادونه پر طالبانو فشار راوړی.
طالبانو تروسه د اسلامي حزب د مشر کلبدین حکمتیار ددغو څرګندونو په اړه کوم غبرګون نه دی ښودلی.
په ویانا کې د طالبانو د مخالفانو د دریمې دورې په وروستۍ غونډه کې یو هدف د "افغانستان د راتلونکي لپاره د لار نقشې" جوړول و.
د افغانستان انټرنشنل د معلوماتو پر بنسټ، د ويانا غونډې په دويمه ورځ د امريکايي ډيپلوماتانو او د اروپايي هېوادونو د استازو په ګډون د لوېديځو هېوادونو استازو هم ګډون کړی و.
د بښنې نړیوال سازمان د طالبانو په بندخونو کې د اعتراض کوونکو ښځو د روغتیايي وضعیت په اړه له اندېښنو وروسته د طالبانو له بندخونو د ښځو د بې قید او شرطه خوشې کېدو غوښتنه وکړه.
دغه سازمان په اېکس ټولنیزه پاڼه د یو پیغام په خپرولو سره ویلي دي چې، واک ته د طالبانو له رسېدو وروسته د ښځو پر وړاندې د دوی د ظالمانه پالیسیو له امله ښځې نیول شوې او بنديانې شوې دي.
د بښنې نړیوال سازمان دا اندېښنه هم ښودلې ده چې نیول شوې ښځې د طالبانو په بندخونو کې له شکنجو او نورو ناوړه چلندونو سره مخامخ دي.
دا په داسې حال کې ده چې د ژولیا پارسي د کورنۍ يو شمېر غړو او د ښځو حقونو فعالانو وویل چې نوموړې د طالبانو له خوا د شکنجې له امله له بند څخه په ډیر بد وضعیت کې روغتون ته وړل شوې ده.
د بښنې نړیوال سازمان زیاته کړې چې، طالبانو د ۲۰۲۳ کال د سپټمبر او نومبر تر منځ د ښځو د حقونو څلور فعالانې پریسا آزاده، ندا پرواني، ژولیا پارسي او منیژه صدیقي نیولي او بندیانې کړې دي.
د دې اعلامیې په یوه برخه کې ویل شوي چې یادې څلور ښځې د بشري حقونو مدافع وکیلان او له خپلو کورنیو سره منظمو لیدنو ته لاسرسی نه لري.
د بښنې نړیوال سازمان دا هم ویلي چې دا ښځې له کوم جرم پرته نیول شوي او شکنجه کیږي.
تر دې مخکې په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د استازي دفتر د طالبانو په بندخونو کې د اعتراض کوونکو ښځو پر وضعیت اندېښنه ښودلې وه او له طالبانو یې غوښتي و چې نیول شوي کسان باید مدافع وکيل ته لاسرسی ولري او له خپلو کورنیو سره وګوري.
یو شمېر ښځو د طالبانو د ښځو ضد فرمانونو پر وړاندې اعتراضونه وکړل او طالبانو د دوی د لاریونونو د ځپلو او مخنیوي لپاره یو شمېر ښځې بندیانې کړې او تر اوسه پورې هم څلور تنه ښځينه اعتراض کوونکې د طالبانو په بندخونو کې دي.
پر ټولینزو رسنیو د ندیمې"پتینګړې ککۍ" په نوم د ټولنیزو رسنیو یوې فعالې افغان میرمنې یوه تازه ویډیو خپره کړې او ګڼو کسانو د نوموړې دغې ویډیو ته غبرګون ښودلی.
د ندیمې"پتینګړې ککۍ" په نوم د ټولنیزو رسنیو یوې فعاله میرمن چې د خوست ولایت اصلي اوسیدونکې ده تېره ورځ پر خپله اېکس پاڼه نږدې دوه دقیقې ویډیو خپره کړې او لېدل کیږي چې نوموړې د کابل- جلال اباد پر سړک موټر چلوي.
پتینګړه ککۍ د افغانستان د میلیونونو نورو ښځو برعکس په ویډیو کې ډیره خوښه لېدل کیږي او وايي، د کبانو خوړلو لپاره د خپلې کورنۍ له غړو سره د کابل سروبي بند ته ځي.
پتینګړه ککۍ وايي: «زه څومره بختوره یم په خپل وطن کې، په خپلو غرونو کې په خپل موټر کې روانه یمه. کوم د خوشحالۍ احساس چې زه لرم دا دې خدای پاک هر چاته ورکړي. په داسې غرورونو کې مې ډیرې موټرې چلولې دي په هسپانیه، کاناډا او اروپا کې، خو اوس هم دادی زه له خپلې کورنۍ سره د کبانو خوړلو ته روانه یم.»
د ټولنیزو رسنیو دغه فعاله په خپل ویډیویي پیغام له بهر مېشتو افغانانو څخه غوښتنه کوي چې افغانستان ته ورشي.
بل خوا پر ټولینزو رسنیو د پتینګړۍ ککۍ دغه ویډیویي پیغام ته ګڼو افغانانو سخت غبرګونونه ښودلي دي.
د ټولنیزو شبکو فعالان وايي، اغلې ککۍ پر داسې مهال د طالبانو لپاره لابي کوي چې تېرو نږدې دوه نیمو کلونو کې په افغانستان کې د ټولو ښځو حقونه د طالبانو له لوري تر پښو لاندې شوي او په میلیونونه ښځې ښوونځیو، پوهنتونونو او له کور څخه بیرون د کار کولو حق نه لري.
لیکوالې او شاعرې شفیقې خپلواک د پتینګړې ککۍ د دغه ویډیویي پیغام په غبرګون کې پر خپله ایکس پاڼه لیکلي: «تا به یو ځل نن هغو ښوونځیو ته هم سر ورښکاره کړی و چې د شپږم صنف نجونې «فارغې» شوې. د هغو نجونو احوال به دې اخیستی و چې باید سږ له پوهنتون او مکتب فارغېدې، خو اوس یې هېڅ برخلیک نه دی معلوم.»
ندیمه (پتینګړه ککۍ) له تېرو شپږو کلو راهیسې پر ټولنیرو رسنیو فعالیت کوي، نوموړي د یو لوجیسټیکي کمپنۍ مسووله ده.
د سیاسي چارو کارپوه عصمت قانع د نوموړې د ویډیویي پیغام په اړه پر خپله ایکس پاڼه لیکلي: «د شپږم ټولګي معصومه او صغيره نجلۍ د پلار او ورور تر څنګ دتنګو کوڅو له لارې ښوونځي ته نه پريږدي او وايي موږ اسلاميت او افغانيت عملي کوو خو د فلمي تبليغ لپاره له لندن او کاناډا څخه ډريورانې راولي او د ښځو د ازادۍ په اړه تبلیغ پې کوي.»
ندیمه (پتینګړه ککۍ) په یوه بله ویډیو کې چې پر ټولنیزو رسنیو لاس پر لاس کیږي وايي، درې کاله وړاندې له کاناډا څخه افغانستان ته تللې او پر خپلو ټولینزو پاڼو خلک هڅوي چې افغانستان ورشي.
دغه ټولینزه فعاله د ۲۰۲۲ کال په مارچ میاشت کې پر ټولینزو رسنیو د فعالیت له امله طالبانو بندي کړې وه.
تر دې څو میاشتې وړاندې ډیوه پتنګ چې د برېتانیې طابعت هم لري افغانستان ته په راتګ سره پر ټولینزو رسنیو ورته ویډیوګانې خپرولې چې د خلکو له سخت غبرګون سره مخ شوه.
په بغلان ولایت کې د شمال د ډبرو سکرو شرکت مسوولانو د طالبانو ترواک لاندې باختر خبري آژانس ته ویلي، چې دوی هره ورځ ۱۰۰ ټنه د ډبرو سکاره د بغلان د کرکر له کان څخه په مسلکي ډول را وباسي.
د راپور له مخې، دغه کان چې د پلخمري ښار په ۲۱ کیلومترۍ کې پروت دی، د مسوولانو له خوا يې هڅې روانې دي چې د اېستلو برخه یې نوره هم معیاري کړي.
د یاد کان د معیاري کېدو خبره په داسې حال کې کیږي چې، تر دې وړاندې د کرکر د ډبرو سکرو یو شمیر کارکونکو شکایت درلود چې د ډبرو سکرو ډېرى کانونه معياري نه دي او دوی له لوګي، ګازنيونې، د اکسيجن له کمښت او نورو ستونزو سره مخ کېږي.
په دغه کان کې اوسمهال سلګونه کسان په کار بوخت دي.
د کرکر د ډبرو سکرو کان چې د هېواد په کچه دويم لوی کان دی ډیری برخه یې هر کال پاکستان ته صادریږي او په ډیره کمه بیه پلورل کیږي.
دا په داسې حال کې ده چې تېرکال پاکستاني چارواکو ویلي و، د افغانستان د ډبرو سکاره په هماغه کیفیت دي، چې دوی له سوېلي افریقا د میلیارډونو ډالرو په لګښت واردول.
د دغو پاکستاني چارواکو په خبره، په ارزانه بیه د افغانستان د ډبرو سکرو په پیرلو سره به پاکستان دوه میلیارډه ډالر سپما وکړي.
د معلومات له مخې، د کرکر د ډبرو سکرو کان په ۱۳۱۶ لمریز کال کې د یو شپون لخوا کشف شوی و.
زهرا ممتاز بلوچ ویلي، په دې اړه لا معلومات نه لري نو ځکه دا مهال د دې موضوع په اړه ځواب نه شي ویلی. د پاکستان لنډ مهالي حکومت د بهرنیو چارو وزارت ویاندې ویلي، چې په دې اړه به د بشپړو معلوماتو ترلاسه کولو وروسته معلومات شریک کړي.
مېرمن بلوچ د طالبانو کورنیو چارو وزیر د "پاکستاني پاسپورټ" د لغوه کېدو په اړه د راپورونو له رد یا تائید ډډه وکړه.
تر دې وړاندې دوو مشهورو پاکستاني خبریالانو اعزاز سعید او عمر چیمه د چهارشنبې په ورځ (لیندۍ ۱۵مه) هغه راز را برسېره کړ چې د پاکستان حکومت په دې وروستیو کې له حقاني سره په همغږۍ د هغه پاکستاني پاسپورت لغوه کړی دی.
د دوی په وینا په لومړي ځل حقاني پاکستانی پاسپورټ په قطر کې د طالبانو او امریکا تر منځ د خبرو پر مهال کارول شوی و.
د پاکستان ډان ورځپاڼې لیکلي، چې افغان اتباعو ته له ۳۰ زرو څخه تر ۴۰ زرو پورې پاکستاني پاسپورټونه ورکړل شوي دي.
د دې ورځپاڼې په باور دغه پاسپورټونه د پاکستان په خیبر پښتونخوا، بلوچستان او سند ایالتونو کې وېشل شوي دي.
د راپورونو له مخې د پاکستان حکومت هغه دوه پاکستاني چارواکي چې ویل کیږي د حقاني د پاسپورت په صادرولو کې یې لاس درلود نیولي دي.
راپورونه دا هم وايي چې پاکستان د افغانانو ټول پاسپورټونه لغوه کړي دي.