د افغانستان لپاره د چين ولسي جمهوريت ځانګړي استازي يو شيايوينګ د طالبانو د بهرنيو چارو وزير امير خان متقي سره په کتنه کې وویل چې دغه هیواد د افغانستان په کورنيو چارو کې لاسوهنه نه کوي. دواړو لوریو د افغانستان او چين د دوه اړخيزو اړيکو پر وروستيو پرمختګونو هم خبرې کړې دي.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت ویاند عبدالقهار بلخي نن په خپله اېکس پاڼه کې همداراز لیکلي، ښاغلي متقي په دغه کتنه کې د مس عینک د عملي کار په پیل او چين ته د افغانستان د صادراتو پر زیاتیدو هم ټینګار وکړ.
له دې سره، د افغانستان لپاره د چين ولسي جمهوريت ځانګړي استازي يو شيايوينګ وويل چې چين له افغانستان څخه پر واردېدونکو توکو ګمرکي تعرفه تر ډېره له منځه وړې ترڅو د دواړو هېوادونو ترمنځ سوداګري وده وکړي.
د یادولو ده چې دواړو لوريو د اړیکو په پراختیا، د سوداګریزو راکړو ورکړو په زیاتوالي او سیاسي برخو کې په لا زیاتې همکارۍ ټینګار وکړ.
سره له دې د طالبانو اداره لکه نورو هیوادونو د چین له خوا هم په رسمیت نه ده پیژندل شوې، خو دغه هیواد له کلونو راهیسې له طالبانو سره کله په پټه او کله هم ښکاره ډول اړیکې ساتلي دي.
دغه يو ورځنی نندارتون نن دوشنبه د پکتيا په اطلاعاتو فرهنګ رياست کې جوړ شوی و. د طالبانو د اطلاعاتو او فرهنګ مشر ثواب جان اسلام يار وایي، د انځوريز نندارتون د جوړېدو موخه ددې هنر د فعالانو ستاينه او ملاتړ دی.
نوموړي له نقاشانو او انځورګرانو غوښتنه کړې، چې د دوی د نظام د اصولو او شریعت مراعتولو سره دي فعاليت وکړي.
په نندارتون کې سلګونه د نقاشۍ او انځورګرۍ تابلوګانې نندارې ته اېښودل شوې وې.
هنرمندانو د نورو نندارتونو پر عکس دا ځل په دغه نندراتون کې چاپيريال، ګلونه او سمسوري سيمې ډېري انځور کړې وې.
د نندارتون ګډوالو له طالبانو غوښتنه کړې، چې تابلوګانو ته دې بازار پيدا شې.
د يادوني وړ ده، چې ډېر وخت به انځورګرانو د ټولني ستونزې، غوښتنې او په خاص ډول د ښځو او ماشومانو د ژوند د سخت حالت پيغامونه د انځور په ژبه نندارې ته وړاندي کول.
د خوست ښار د پلازو او مارکېټونو یو شمیر ملکان شکایت کوي چې په دغه ولایت کې پر وسلو سمبال کسانو د کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني په نامه زرواکي روانه کړې ده. دوی وايي دغې ډلې د خوست ښار د پلازو او مارکېټونو مالکانو ته خبرداری ورکړی چې چوکېداران دې د دوی په خوښه وګوماري.
د خوست ښار د پلازو او مارکېټونو څو تنو مالکانو نن دوشنبې د ( لیندۍ ۲۷ مه ) افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته وویل چې په دغه ولایت کې یو شمیر وسلوال چې ځانونه د طالبانو فدايي ګروپ غړي بولي، پر دوي فشار راوړی ترڅو د پلازو او مارکېټونو څوکېداران د دوی لخوا د هماهنکي په نامه جوړ شوي دفتر سره ځانونه ثبت کړي.
دوی وایي دا کسان یې ګواښي چې که دا کار ونه کړي نو د پلازو او مارکېټونو مالکانو سره به څوکېداران زندان ته ولیږي.
د خوست ښار یو شمیر څوکېدارانو افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته وویل چې اوس هم د دوی د اتحادیې د مشر بهادر په کډون ۸ تنه څوکېداران د طالبانو د خوست امنیه قومندانۍ کې زندانيان دي.
د دوی په خبره چې دغو وسلوالو کسانو ورڅخه غوښتي و چې د دوی لخوا د هماهنکي دفتر سره ټول څوکېداران ثبت او کارتونه واخلي او یا هم خپلې دندې پرېږدي.
د خوست ښار د پلازو او مارکېټونو ځینې مالکان وايي د خوست امنیه قومندان حافظ راشید چې د طالبانو د کورنیو چارو وزارت د مرستیال محمد نبي عمري ورور دی، دوی ته ویلي چې ددغو وسلوالو پرضد دې نه ودریږي او دغه قراراد له مرکز څخه دوی اخیستی دی او دا قرارداد به عملي کیږي.
دوی زیاتوي څو ځلې یې ددې ستونزې د حل لپاره د طالبانو کورنیو چارو وزارت ته ورغلي خو د سراج الدین حقاني په کډون له نورو چارواکو سره د لیدنې وخت نه دی ورکړل شوی.
دغه وسلوالو د خوست ښار د پلازو او مارکېټونو مالکانو او څوکېدارانو ته ویلي چې د څوګېدارانو د ګمارنې قرارداد یې د طالبانو له کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني څخه اخیستی دی او ادعا لري چې نوموړي ته نژدې کسان هم دي.
د معلومات له مخې په ټول خوست ښار کې پلازې او مارکېټونه شاوخوا ۴۷۰ تنه څوکېداران لري.
ځايي سرچینو افغانستان انټرشنل ـ پښتو ته وویل چې دا کسان نیت لري چې د پلازو او مارکېټونو ترڅنګ دوکاندرانو څخه د څوکېدارانو په نامه زیاتې پیسې راټولې کړي خو یوازې ۶۰۰۰ افغانۍ څوکېدارانو ته د میاشتې تنخوا ورکړي. دا په داسې حال کې ده چې اوس مهال یو څوکېدار له ۱۰۰۰۰ افغانیو څخه تر ۱۵۰۰۰ افغانیو پورې تنخوا لري.
د خوست ښار یو څوکېدار وايي ( په هیواد کې بې کاري او ناوړه اقتصادي وضعیت او بلخوا دغه وسلوال چې ځانونه د کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني نژدې کسان معرفي کوي له مونږه یوه مړۍ ډوډۍ په زوره اخلي، مونږ د طالبانو له مشرانو غواړو چې ددغو کسانو مخه ونیسي )
نه یوازې په خوست کې په یو شمیر نورو ولایتونو کې هم د طالبانو اړوند کسان د بېلابیلو لارو څخه غواړي د پيسو د عوایدو ځاینونه د چارو د سمون په بهانه په خپل کنټرول کې راولي.
ددې راپور په اړه مو هڅه وکړه، ترڅو په خوست کې د امنیه قومندانۍ او کابل کې د کورنیو چارو وزارت نظر ولرو، خو د هڅو سره په دې کار بریالي نشو.
طالب چارواکو د کډوالۍ نړیوالې ورځې په نماځغونډه کې وویل افغانستان ته د کډوالو راستنېدل یې په ښه ډول مدریت کړي خو له افغان کډوال سره د ګاونډیو هیوادونو چلند غیري انساني بولي. دوی وايي ګاونډیو هیوادونو د ټولو اصولو خلاف افغان کډوال له خپلو هيوادونو را واېستل.
دغو چارواکو داسې مهال د کډوالو نړیواله ورځ ونمانځله چې دمګړۍ له اوه میلیونو ډیر افغانان د نړۍ په بېلابېلو هیوادونو کې ژوند کوي.
د طالبانو د ریاست الوزرا اقتصادي مرستیال ملا عبدالغني برادر د دوشنبې په ورځ د (لیندۍ ۲۷مه) د کډوالو نړیوالې ورځې په مناسبت په جوړه شوې غونډه کې وويل د پاکستان او ایران له لوري په جبري ډول د افغان کډوالو اېستل د نه منلو وړ دي : «د ګاونډیانو له لوري زموږ د افغانانو په حق کې ظلم کیږي، موږ وتوانیدلو چې د کډوالو راتګ په ښه توګه مدیریت کړو او هغوی ته مو اړینې اړتیاوې برابرې کړې.»
نوموړي د خپلو خبرو پر مهال وویل، تر بل هر وخت په افغانستان کې د ښځو حقونه تامین دي.او له افغان کډوالو څخه یې وغوښتل چې هیواد امن شوی، دوی دې خپل کور ته راستانه شي.
ملا برادر د خپلې وینا پر مهال د اسراییل او فلسطین جګړې ته په اشارې سره وویل: «د غزې نیم وګړي بې ځایه شوي او د کډوالو اساسي حقونه تر پښو لاندې کیږي، نړیواله ټولنه دې په غزه کې د بې ګناه وګړو د وژنو او بمباریو مخنیوی وکړي.»
همدارنګه د طالبانو د کډوالو او راستنېدونکو چارو وزارت مالي او اداري مرستیال محمد ارسلان خروټي د پاکستان او ایران له لوري په جبري ډول د افغان کډوالو د اېستلو په اړه نیوکې وکړې او ویې ویل، «په تېرو دوو میاشتو کې پاکستان ټول اسلامي، بشري او د ګاونډیتوب د حقونو خلاف پر کډوالو د ژوند کولو کړۍ تنګه کړې ده په زور یې له خپل هیواده وباسي او شتمنۍ یې غصب کوي، ځینې ماشومان له کورنۍ پرته په زور له پاکستانه راباسي، زرګونه افغانان په زندانونو کې پراته دي.»
نوموړی له ایران او ترکیې هیوادونو څخه غوښتنه کوي چې د افغان کډوالو د جبري اېستلو مخه دې ونیسي.
همدارنګه په دغه غونډه کې د ریاست الوزرا اداري مرستیال عبدالسلام حنفي له پاکستان او ایران څخه د راستانه شویو کډوالو لپاره په هیواد کې د ځینو امتیازونو د ورکړې خبر ورکړ.
نوموړی وايي، تازه راستانه شوي هیوادوالو له مالیې ورکولو خلاص دي، د ژوند او کار کولو په برخو کې به د ځانګړو امتیازونو څخه برخمن وي، «هغه کډوال چې په افغانستان کې سرپناه نه لري هغوی ته به د کور لپاره ځمکې، د سوداګرو لپاره چې په هیواد کې پانګونه کوي د هغوی ټوله سوداګري او کاروبار به له مالیې ورکولو څخه معاف وي.»
دغه طالب چارواکی وايي، تر دې مهاله اوه لکه افغانان هیواد ته په جبري ډول راستانه شوي دي.
د دوی د معلوماتو له مخې درې زره افغانان یې د پاکستان او اوه زره افغانان د ایران او ترکیې له زندانونو څخه راخوشې کړي دي.
د افغانستان د پخواني حکومت هوايي ځواک درې تنه پیلوټان د یک شنبې په ورځ د امریکا په اوریګون ایالت کې د تمریناتو پر مهال د الووتکې د غورځېدو پرمهال مړه شوي. باوري سرچینې وايي، یاد کسان د پخواني حکومت له لوري امریکا ته د هوايي ځواک په برخه کې د زدهکړو لپاره استول شوي وو.
د افغانستان د ازادۍ جبهې پر خپله اېکس پاڼه د دغو افغان پیلوټانو د مړینې پخلی کړی.
د افغانستان د ازادۍ جبهې د دوشنبې په ورځ د (لیندۍ ۲۷مه) پر اېکس پاڼه لیکلي چې، د افغانستان د هوايي ځواک درې تنه زړور پیلوټان د امریکا د اوریګون ایالت په یوه هوايي پيښه کې مړه شوي دي.
د افغانستان ازادۍ جبهې لیکلي چې، په دغو مړه شویو پیلوټانو کې د غزني ولایت اوسیدونکی محمد بشیر صفدري، د میدان وردګو ولایت علیجان فردوسي او سید حسین مرزبان د بامیان ولایت اوسیدونکی دی.
افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته د رسېدلو معلوماتو له مخې یادو پیلوټانو د امریکا په اوریګون ایالت کې خپلې زدهکړې پای ته رسولې وې او هلته یې د پیلوټۍ په برخه د لایسنس په دوره کې په زدهکړو بوخت وو.
په تاجکستان کې د روسیې سفیر له ټاس خبري اژانس سره په مرکه کې ویلي، چې طالبان لا هم نه دي توانیدلي چې پولې خوندي کړي. سمیون ګریګوریف وویل چې په ۲۰۲۳ کال کې توندلارو څو ځلې هڅه وکړه چې له افغانستان څخه تاجکستان ته ننوځي.
هغه په دې مرکه کې، چې د دوشنبې په ورځ (د لیندۍ۲۷مه) خپره شوه، وویل: «موږ د طالبانو په ژمنو کې چې د افغانستان د ګاونډیو هېوادونو د امنیت په برخه کې یې کړې وې کوم ځانګړی پرمختګ نه وینو.»
سمیون ګریګوریف زیاته کړه: «د سږ کال په اوږدو کې توندلارو هڅه کوله چې د افغانستان له پولو څخه د تاجکستان خاورې ته ننوځي، له نېکه مرغه دغه ټول بریدونه د تاجکستان د امنیتي ځواکونو له خوا په چټکۍ سره شنډ شول.»
دغه روسي ديپلومات زياته کړه، چې افغانستان په ټولنيز او اقتصادي ډګر کې د پرځېدو په حال کې دى او له سخت بشري ناورين سره مخ دى.
نوموړي دا څرګندونې په داسې حال کې کړې، چې تېره میاشت د روسیې او تاجکستان ولسمشرانو ولادیمیر پوتین او امام علي رحمان په مسکو کې د افغانستان په اړه خبرې کړې وې.
په تاجکستان کې د روسیې سفیر وايي، د افغانستان مسئلې ته د روسیې او تاجکستان د مشرانو جدي پاملرنه په بشپړه توګه توجیه شوې او دوامدارې همغږۍ ته اړتیا لري.
نوموړي دغه راز له افغانستانه د صنعتي نشه يي توکو د قاچاق د زياتوالي اعلان وکړ او نيوکه يې وکړه، چې لوېديځو هېوادونو له افغانستان څخه د نشه يي توکو پر وړاندې د مبارزې د پروګرامونو بودجه کمه کړې ده.
د روسیې سفیر له پاکستانه شمالي ولایتونو ته د اېستل شویو کډوالو د پراخ راتګ په اړه هم اندېښنه څرګنده کړې ده. د هغه په وينا، په دې حالت کې د افغانستان په شمال کې په قومي جوړښت کې بدلون ممکن دى.
سمیون ګریګوریف خبرداری ورکړ چې «د بې ځایه شویو په منځ کې ښایي ترهګرې ډلې شتون ولري.»
هغه وویل چې روسیه به پر خپلو ملګرو د بریدونو د مخنیوي لپاره پوره هڅه وکړي چې یو یې تاجکستان دی.
د تاجکستان دولتي خبري اژانس د روان کال په وږي میاشت کې د افغانستان پر پوله د دغه هېواد د امنیتي ځواکونو له خوا د درېیو «ترهګرو» د وژل کېدو خبر ورکړ. د تاجکستان د ملي امنیت کمېټې هغه مهال اعلان وکړ چې دغه کسان د «جماعت انصارالله» ډلې غړي وو او له افغانستان څخه دغه هېواد ته ننوتي وو.
د روان کال د غوايي په میاشت کې د تاجکستان د ملي امنیت کمیټې اعلان وکړ چې د نړیوالو ترهګریزو سازمانونو دوه غړي چې د افغانستان له پولې تاجکستان ته ننوتلي وو، په نښه او ووژل شول.
د تاجکستان او منځنۍ اسيا د نورو هېوادونو چارواکو په وار وار په افغانستان کې د ترهګریزو فعاليتونو د زياتوالي او دغو هېوادونو ته د هغوى د لېږد په اړه اندېښنه څرګنده کړې ده.