په بلخ ولایت کې د طالبانو د اوسپنې پټلۍ مشر محمد شفیق محمود وایي، چې هره ورځ په دغه بندر کې تر ۱۶۰ واګونونو بېلابېل توکي له منځنۍ اسیا لېږدول کېږي. د دوی په وینا، د ورځې تر لس زره ټنو توکي د دغه بندر له لارې لېږدول کېږي.
د دغې ادارې د مسوولانو په خبره د انتقالاتو کچه څو برابره لوړه شوې، چې له دې سره د دغه بندر په عوایدو کې ۳۰ سلنه زیاتوالی راغلی.
خو یو شمېر سوداګر بیا وايي، چې د طالبانو له واکمنېدو وروسته دوی پر سوداګریزو توکو مالیه لوړه کړې او په بېلابېلو لارو له دغو توکو څخه مالیه او ټکس اخلي، چې دغه کار که له یوې خوا ګمرکي عایدات زیات کړي؛ خو له بله پلوه یې د سوداګریزو توکو بیې هم لوړې کړي چې زور یې ولسي خلکو ته رسېږي.
د ایراني رسنیو د رپوټونو له مخې، د خراسان رضوي سرحدي ځواکونو قومندان سردار مجید شجاع ویلي، په ایران کې د بهرنیو وګړو د غیرقانوني شتون د مخنیوي لپاره، سرحدي ځواکونو او پولیسو تیره یوه میاشت کې ۶۰ زره ۳۸۰ بې اسناده افغانان خپل هیواد ته ستانه کړي دي.
شجاع ویلي چې دغه افغان کډوال یې د هرات له اسلام کلا ګمرک اړولي او طالبانو يه یې سپارلي دي.
نوموړي ویلي چې بهرني وګړي باید په قانوني توګه ایران ته ورشي او د ویزې د ختمیدو تر مخه باید د دغه هیواد له خاورې ووځي.
په تېرو څو میاشتو کې له ایرانه د ستنېدونکو کډوالو د کره شمېر په اړه معلومات نه دي خپاره شوي، خو په تېرو نږدې درېیو میاشتو کې له پاکستانه شاوخوا پنځه سوه زره افغان کډوال هېواد ته ستانه شوي دي.
د افغانستان کرېکټ ملی لوبډلې د شل اوره لوبلړۍ په لومړۍ لوبه کې کوربه هېواد متحده عربي اماراتو ته د ۷۲ منډو په توپیر ماته ورکړه. له بلې خوا په سوېلي افریقا کې د افغان ۱۹ کلنو لوبډلې له سیالې هندۍ لوبډلې ماتې وخوړه.
په شارجه لوبغالي کې د اماراتو لوبډلې پچه وګټله او د توپ اچونې پریکړه یې وکړه. افغان لوبډلې د درېیو لوبغاړو په سوځیدو د ۲۰۳ منډو هدف وټاکه.
عربي متحده امارات د ټولو اورونو په ختمیدو او ۴ لوبغاړو په زیان سره ۱۳۱ منډې جوړې کړې او لوبه یې وبایلله.
د متحده عربي اماراتو پر وړاندې د افغانستان دویمه لوبه د روانې میاشتې په ۳۱مه او وروستۍ لوبه به د ۲۰۲۴م کال د جنوري په دویمه نېټه ترسره شي.
بلخوا، د افغانستان، هند او سویلي افریقا له ۱۹ کلنو کمعمره کرېکټ لوبډلو تر منځ یو ورځنۍ لوبلړۍ چې نن د هند او افغانستان په لوبه پیل شوه، افغان ۱۹ لوبډلې پکې ماتې وخوړه.
د لوبې پچه د هند لوبډلې وګټله او لومړی یې د توپ اچونې پرېکړه وکړه.
افغان لوبډلې په ۴۸.۲ اورو کې د لسو لوبغاړو په زیان سره د ۱۹۸ منډو هدف وټاکه. د هند لوبډلې په ۳۶.۴ اورو کې په ۶ ویکټو دا هدف ترلاسه کړ.
د افغان ۱۹ کلنو لوبډلې دویمه لوبه د ډسمبر په ۳۱مه له سویلي افریقا سره ده.
د ملګرو ملتونو امنیت شورا د جمعې په ورځ د افغانستان په اړه یو نوی پریکړه لیک تصویب کړ. دغه پریکړه لیک د روسیې او چین له خوا په دوو ممتنعو او ۱۳ موافقو رایو سره تصویب شو. دغه پریکړه لیک د ملګرو ملتونو له عمومي منشي څخه وغوښتل چې د افغانستان لپاره ځانګړی استازی وټاکي.
د دغه پرېکړه لیک له مخې، د ملګرو ملتونو عمومي منشي باید د امنیت شورا، افغان سیاسي لوبغاړو، طالب چارواکو، افغان مېرمنو، مدني ټولنې او همدارنګه د سیمې او نړۍ له هېوادونو سره په مشوره یو نوی استازی وټاکي.
د دې پریکړه لیک له مخې، د ملګرو ملتونو ځانګړی استازی باید د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د ځانګړي همغږي کوونکي فریدون سینیرلي اوغلو د خپلواکې ارزونې د سپارښتنو د پلي کولو په برخه کې کار وکړي، همداراز د بشري حقونو او جنسیتي مسلو په برخه کې قوي تخصص ولري.
د جاپان او متحده عربي اماراتو په وړانديز شوي پرېکړه ليک کې د امنيت شورا له غړو هېوادونو او د افغانستان په مسله کې له ښکېلو نورو سازمانونو او هېوادونو غوښتل شوي چې د دې وړانديزونو په عملي کولو کې همکاري وکړي.
په پریکړه لیک کې ټینګار شوی چې د دې وړاندیزونو د تعقیب هدف باید یو سوله ییز افغانستان وي چې په بشپړ ډول په نړیواله ټولنه کې مدغم وي او نړیوال مکلفیتونه پوره کړي.
دغه پريکړه ليک په افغان ټولنه کې د ښځو په اساسي رول باندې په ټينګار سره په ټولنه کې د ښځو د بشپړ، برابر، بامعنا او خوندي ونډې پر اهميت هم ټينګار کوي.
دغه پریکړه لیک د افغانستان په چارو کې د هېوادونو د سفیرانو او ځانګړږ استازو راتلونکې غونډې لپاره د ملګرو ملتونو د عمومي منشي پریکړې هرکلی وکړ چې لومړۍ غونډه یې د ۲۰۲۳ کال د مې په میاشت کې په دوحه کې جوړه شوې وه.
د اپریل په میاشت کې، ملګرو ملتونو د ترکیې ډیپلومات فریدون سینیرلي اوغلو د ارزونې مسوول وټاکه او له هغه یې غوښتي و، چې په نومبر میاشت کې خپل راپور وړاندې کړي.
د ملګرو ملتونو سرمنشي انتونیو ګوتریش د نومبر په نهمه امنیت شورا ته په یوه لیک کې د ملګرو ملتونو د ځانګړي همغږي کوونکي د ارزونې راپور وړاندې کړ.
نوموړي په خپل راپور کې ویلي و، د نړیوالو مکلفیتونو مراعات او د یوه جامع اساسي قانون د جوړولو د پروسې پیل به له طالبانو سره د نړۍ د اړیکو د عادي کېدو لامل شي.
د ملګرو ملتونو همغږي کوونکي په خپل راپور کې، دا وړاندیزونه کړي: د افغانانو اړتیاوو ته د رسیدو لپاره د یو لړ اقداماتو ترسره کول، هغه مسایلو ته پاملرنه چې د سیمې او نړۍ پر امنیت او ثبات اغیز کوي، له نړیوالې ټولنې سره د افغانستان د بشپړ ادغام لپاره یوه لار نقشه او د خپلو نړیوالو ژمنو پلي کول او د ملګرو ملتونو د همغږو سپارښتونو عملي کولو لپاره د همغږۍ او نظارت میکانیزمونه رامینځته کول.
د ازبکستاني رسنیو د راپورونو له مخې، طالبانو د دغه هیواد له لارې د ازبکستان پر تجارتي توکو او باري موټرو ټول محدودیتونه لرې کړي دي.
د ازبکستان ترینډ خبري اژانس لیکي چې دغه هوکړه په تاشکند کې د ازبکستان د ترانسپورت وزیر الهام محکوموف او د طالبانو د ترانسپورت او ملکي هوايي چلند د سرپرست وزیر حمیدالله اخندزاده ترمنځ له خبرو وروسته لاسلیک شوې ده.
د ازبکستان د ترانسپورت وزارت په وینا، دواړه لوري به د ۲۰۲۴ کال له پیله د حق العبور ثابتې تعرفې د دواړو هیوادونو د باروړونکو موټرو لپاره وټاکي.
دې ازبک رسنۍ دا نه دي ویلي چې دا لیدنه او تړون کله شوی دی. طالبانو هم په دې هکله څه نه دي ویلي.
تر دې وړاندې د افغانستان، ازبکستان او پاکستاني چارواکو د ترمیز- مزار شریف – کابل – پیښور ریل پټلۍ د جوړولو لپاره د کاري پلان په جوړولو موافقه کړې وه.
د پروژې د برخوالو د محاسبې له مخې، په دغه ریل پټلۍ به نږدې ۵ میلیارده ډالرو لګښت راځي چې د میلیونو ټنو توکو د ترانسپورت ظرفیت به لري او د اروپا او روسیې په ګډون ازبکستان، افغانستان او پاکستان به سره ونښلوي.
د افغانستان لپاره د روسيې استازي د قزاقستان هغې پرېکړې ته غبرګون وښود، چې د طالبانو نوم يې د منع شويو ډلو له لېست ايستلی دی. ضمير کابلوف ويلي، مسکو د قزاقستان پرېکړي ته درناوی لري، خو دوی تر اوسه له دې ليست د طالبانو د ايستلو پرېکړه نه ده کړې او نه يې هم په دې اړه خبرې کړې دي.
د روسیې له خوا د ترهګرو ډلو له لیست د طالبانو د نوم نه ایستل د دې ډلې د حکومت د راتلونکې لپاره یو برخلیک ټاکونکی ګام دی.
ځکه مسکو د ملګرو ملتونو په امنیت شورا کې دایمي غړیتوب سره د طالبانو په اړه د ملګرو ملتونو پر پرېکړو اغېز کولی شي.
په دې وروستيو کې د قزاقستان د بهرنيو چارو وزارت وياند اعلان وکړ، چې دوی به د افغان طالبانو نوم د منع شويو سازمانونو له ليست څخه لرې کړي.
ايبک اسمادیاروف وویل، استانه پرېکړه کړې، چې د «ملګرو ملتونو د کړنلارې له مخي» د تازه منع شويو سازمانو له لیست څخه د طالبانو نوم لري کړي.
د قزاقستان کازینفارم خبري اژانس ددې هېواد د بهرنيو چارو وزارت د ویاند له قوله ليکلي دي، « موږ په منظم ډول په قزاقستان کې د منع شويو ترهګريزو ډلو ليست تازه کوو او ددې پروسې د يوې برخې په توګه د ملګرو ملتونو د کړنلارې له مخې له دې لیست څخه به د طالبانو نوم لرې شي.»
په ورته وخت کې ایبک اسمادیاروف ټينګار وکړ، چې د قزاقستان او طالبانو ترمنځ ډیپلوماتیکي اړيکې د ملګرو ملتونو د امنيت شورا د پرېکړو، پرېکړه لیک او د ملګرو ملتونو عمومي اسامبلي پورې تړلې دي او دغه هېواد به يې په ټينګه مراعتوي.
په افغانستان کې د روسيې ځانګړي استازي د قزاقستان ددغه اقدام په غبرګون کې وويل، که څه هم دوی د استانه پرېکړې ته درناوی لري، خو مسکو د منع شويو ډلو له لېست څخه د طالبانو د نوم لري کولو تصميم نه لري.
د روسيې د ولسمشر استازي ضمير کابلوف د جمعې په ورځ له ان سي ان راډيو سره په مرکه کې وويل، چې دوی د ترهکرو ډلو له لېست څخه د طالبانو د نوم لري کولو لپاره «خبري نه کوي».
ښاغلي کابلوف وويل، « دا د قزاقستان د حاکميت حق دی، موږ دغه پرېکړه درک کوو او احترام ورته لرو، خو زموږ لپاره د طالبانو دغه ډله څنګه چې مخکې وه هغسې ده اوس مهال په دې ډله کې هيڅ بدلون نه دی راغلی»
د افغانستان په چارو کې د روسيې د ولسمشر استازي ټينګار کړی، چې د روسيې رهبرۍ په دې اړه پرېکړه نه وي کړې، د منع شويو ډلو له نوملړ څخه د طالبانو د ایستلو لپاره به هيڅ ډول اقدام او خبري ونه شي.
د استانې ددې اقدام په تعقيب د روسيې د بهرنيو چارو وزارت وياندې ماريا زاخارووا هيله وښوده، چې د قزاقستان له خوا د ترهګريزو ډلو له لېست څخه د طالبانو ايستل به له دې ډلې سره د خبرو اترو پر پراختيا مثبت اغېزې ولري.
د روسيې ريانووستي دولتي خبري اژانس راپور ورکړی، چې مېرمن زاخارووا وويل، هیله لري، چې دغه پرېکړه به د سېمه ييز امنيت، له ترهګرۍ او د نشه يي توکو سره د مبارزې په برخه کې اغېزې ولري.
د طالبانو بهرنیو چارو وزیر امیر خان متقي په کابل کې د قزاقستان له سفیر سره لیدنه کې د دوی د دې پرېکړې مننه کړې او ویلي دي چې دې سره به د کابل او استانه ترمنځ اړیکو کې خنډونه له منځه لاړ شي.
