د پاکستان د نیوز ورځپاڼې د پاکستان او افغانستان د سوداګرۍ د ګډې خونې مشر جنید مکدا له قوله لیکلي، چې د دواړو هېوادونو تر منځ سوداګریزې اړیکې تل د سیاسي کړکېچونو له امله زیانمنې شوې چې زیان یې د دواړو خواوو سوداګرو او عام ولس ته رسېدلی دی.
ښاغلي جنید مکدا نیوز ورځپاڼې ته دا خبره هم کړې، چې د دواړو هېوادونو د اړونده چارواکو سره یې ګڼې ناستې کړي؛ خو د نویو مقراراتو له امله د راټوکېدلي کړکېچ په هواري کې د دوی خبرې بې پایلې پاتې شوې دي.
نوموړي ویلي، چې پر سوداګریزو توکو د تعرفو د زياتوالي له امله پر پولو درول شوي ګڼ مالونه خوسا شوي او له اړوندو چارواکو یې غوښتيو چې د دواړو هېوادونو ترمنځ د سوداګرۍ او صنایعو د راکړې ورکړې پر وړاندې د شته خنډونو او ستونزو د لرې کولو لپاره ژر تر ژره لاس په کار شي.
ښاغلي مکدا ویلي، دغه راټوکېدلی کړکېچ تر ډېره په سوداګریزه برخه کې د نویو تګلارو پر سر راپورته شوی چې له مخې یې د پروسس لس سلنه فیس ټاکل، د ځینو ځانګړو سوداګریزو توکو پر سر بندیز او د دواړو هېوادونو تر منځ په سوداګریزه برخه کې د بانکي ضمانت خط پر ځای د دوراني ضمانت خط ټاکل شوی چې تر ډېره سوداګرو ته د منلو نه دی.
له هغه مهاله چې د افغان طالبانو او پاکستاني چارواکو ترمنځ سیاسي ناندریو زور اخیستی، له امله یې پاکستان د سلګونه زره افغان کډوالو د اېستلو تر څنګ په کراچۍ بندر کې یې په سوداګریزو توکو بار څه د پاسه ۳۰۰۰ کانټینرونه اېسار کړل، چې افغان سوداګرو ته له دې درکه مېلیونونه ډالر زیان هم واوښت.
تر هغې وروسته داسې راپورونه هم خپاره شول، چې ګواکې له دغو کانټینرو له ډلې ډېر یې افغانستان ته ستانه شول؛ خو لا هم ۳۰۰ کانټینرونه په کراچۍ بندر کې بې برخلیکه پاتې دي.
پاکستاني چارواکی ادعا کوي، چې دغه سوداګریز مالونه د ګمرکي معافیت څخه په استفادې افغانستان ته وړل کېږي او بیا بېرته له هغه ځایه پاکستان ته په قاچاقی لارو راوړل کېږي، هغه ادعا چې طالبان او افغان سوداګر یې نه مني.
ملا هبت الله اخوندزاده د سې شنبې په ورځ (د مرغومي ۱۹مه) په یوه پیغام کې چې د طالبانو تر کنترول لاندې ملي ټلویزیون پر اېکس ټولنیزې شبکې خپور کړی د مدرسو څخه فارغو زده کوونکو ته ویلي: «دعاگانې ډېرې کوئ، خصوصاً د اسلامي نظام د بقاء او خپلو امیرانو ته پر شریعت باندې د استقامت او عدالت دعاوې کوئ او موږ ته هم دعاء کوئ.»
ظاهرأ دلته یې له اسلامي نظام څخه موخه د طالبانو خپل حکومت دی.
تر دې مخکې هم د طالبانو رییس الوزرا ویلي وو: "راځئ چې خدای ته بغارې وکړو چې مشکلات مو حل کړي."
ملا محمد حسن اخوند پر افغانستان د طالبانو بیا واکمنېدو سره په خپلې لومړې وینا کې دې ته په اشارې سره چې ګواکې د دوی له راتګ سره خلک بېکاره شوي وویل: «دا ستونزې له امارت سره راغلې که مخکې موجودې وې؟ د رزق وعده امارت له تاسې سره نه ده کړې، د رزق وعده الله تعالی کړې او راځئ چې هغه ذات ته بغارې (چيغې) کړو، چې دغه مشکلات مو حل کړي.»
د طالبانو لوړ رتبه چارواکي اکثر وخت د دنیاوي چارو او د دوی د واکمنۍ د چارو لپاره له خلکو د دعاګانو غوښتنې کوي.
د کندهار د طالبانو د پوهنې ادارې مسولينو نن سې شنبه د پنجوايي ولسوالۍ د هغه ښوونځۍ د ترميم چارې شروع کړې، چې د تېرو جګړو پر مهال تخريب شوې وه.
د دې ادارې د نشراتو کارکوونکي قدرت الله عرفان رسنيو ته وويل، چې دا مهال په ښار او ولسواليو کې شاوخوا ۷۵ مدرسې او ښوونځي بيا ترميم ته اړتيا لري.
د هغه په خبره؛ له دې جملې يې دا مهال د ۳۱ ښوونځیو د ترميم چارې پيل کړي، چې د درېيو مياشتو په موده کې به ورغول شي.
د معلوماتو له مخې؛ پر هر ښوونځی د تخريب محاسبې ته په کتو له ۱۰۰ زره افغانيو څخه تر يو میليون افغانيو پورې لګښت راځي، چې د طالبانو د پوهنې وزارت له بوديجې ورکول کيږي.
عرفان وايي؛ د کندهار په پنجوايي، ژړۍ، ارغنداب، ارغستان، معروف، ښورابک، تخته پل، ميوند، غورک او يو شمېر نورو لرو پرتو سېمو کې دغه ښوونځي د تېرو جګړو پر مهال د جګړې په لومړۍ کرښه کې تخريب شوي دي.
د سېمې اوسېدونکي وايي، چې د جګړو او تخريب شويو ښوونځيو پر مهال يې اولادونه تر ډېره له زده کړو بې برخې وو.
طالبانو د افغانستان په ډېرو سيمو کې د تېر جمهوري نظام سره په جګړه کې ښوونځي، ښوونيز مرکزونه او نورو عامو ځايونو څخه د سنګر په توګه کار اخيست او د جګړې په ګرم ساتلو کې به یې استفاده ترې کوله.
د ځايي طالبانو د معلوماتو له مخې؛ دا مهال په کندهار کې ۳۶۶ ښوونځي فعال دي او تر سل زيات نور ښوونځي د تشکيل او بودېجې د نه شتون له کبله بندي پاتې دي.
په افغانستان کې د طالبانو واک ته له رسېدو را وروسته دغه ډلې د ښوونځیو او نصاب لويه برخه ديني مدرسو ته تغير کړې ده.
