برتانوي وګړو ته خبرداری ورکړل شوی، ډېرو هغو سیمو ته دې له سفره ډډه وکړي چې په کې د خیبرپښتونخوا، بلوچستان، ازاد کشمیر او سند ایالتونه شامل دي. د بریتانیا د بهرنیو چارو وزارت خپلو خلکو ته ویلي، چې د پاکستان او افغانستان پولې ته څېرمه سیمو ته دې هم سفر نه کوي.
نورې سیمې چې د دغه وزارت لهخوا د سفر لپاره د ناخوندي سیمو په نوملړ کې راغلي، د خیبر پښتونخوا، بلوچستان او ازاد جمو او کشمیر برخې شاملې دي.
خیبر پښتونخوا کې باجوړ، بنو، بونیر، چارسده، ډېره اسماعیل خان، خیبر، کوهاټ، کرمه، لکي مروت، کوز دېر، مهمند، اورکزي، پېښور، سوات، ټانک، شمالي او سویلي وزيرستان په کې شامل دي.
د بلوچستان او سند ځینې برخې هم په دغه نوملړ کې ښودل شوې دي.
دغې ادارې د انګلستان وګړو ته خبرداری ورکړی، که چیرې دوی د مشورې خلاف سفر وکړي؛ نو د دوی د سفر بیمه باطلېدی شي.
افغانستان ته له پاکستانه د جمعیت العلمای اسلام ګوند د مشر مولانا فضل الرحمان په مشرۍ تللی پلاوی وايي، چې د افغان کډوالو د اېستلو په برخه کې د پاکستان حکومت وروستۍ پرېکړه سمه نه وه او په دې سره د افغان کډوالو ټول بشري حقونه له پامه غورځول شوي دي.
دغه پلاوي ویلي، چې په دې اړه هغوی پخوا هم د اعتراض غږ اوچت کړی او تر دې وروسته به هم د پاکستان له حکومت سره خبرې کوي، چې د دغو کډوالو په اېستلو کې له زغمه کار واخلي.
دغه پلاوی چې پرون پنجشنبه د جنورۍ په ۱۱مه نېټه د طالبانو د کډوالو او راستنېدونکو چارو له وزیر خلیل الرحمن حقاني او د هغه وزارت له مشرتابه سره خبرې کولې ویلي، چې موږ هم د اېستل شویو کډوالو سره ګډې اندېښنې لرو او زموږ د سفر یوه موخه هم دا ده، چې د دواړو هېوادونو تر منځ د رامنځته شوي کړکېچ په کمولو او هوارولو کې ونډه واخلو.
مولانا فضل الرحمن زیاته کړې:« موږ به د پاکستان له حکومتي چارواکو څخه وغواړو، چې افغان کډوالو ته نور وخت هم ورکړل شي؛ ترڅو په خپله خوښه او په تدریجي توګه خپل هېواد ته ستانه شي.»
سره له دې چې افغانستان ته د دغه پلاوي سفر ته رسمي پروتوکول ورکړل شوی؛ خو په اسلام اباد کې د بهرنیو چارو وزارت ویاندې زهرا بلوڅ رسنیو ته ویلي، چې دغه سفر د مولانا فضل الرحمان شخصي سفر دی او د حکومت لهخوا د دغه سفر ملاتړ نه کېږي؛ خو زیاته کړې یې ده چې دغه پلاوی به له ستنېدو وروسته خپل راپور د بهرنیو چارو له وزارت سره شریک کړي.
په سویس کې د افغانستان د کنګل شویو پیسو د خوندي تابه د صندوق څارونکی غړی انورالحق احدي سره له دې چې د امریکا څارونکې ادارې سیګار د راپور د ځینو برخو سره همغږی دی؛ خو وايي چې د ورکړل شوي راپور پایله او نتیجه یې بې بنسټه او خیالي ده.
سیګار په تازه راپور کې ویلي و، داسې وېره شته چې له دغو پېسو نا سمه ګټه پورته شي او یا هم دغه خوندي شوې پیسې د هغو کسانو لاس ته ورشي، چې په ترهګریزو کړنو کې ترېنه کار واخلي.
خو د افغانستان د سوداګرۍ پخوانی وزیر او په سویس کې د اماني صندوق د څارونکې ډلې غړی انور الحق احدي د افغانستان انټرنشنل پښتو سره په یوه ځانګړي بحث کې خلکو ته ډاډ ورکړ، نه یوازې دا چې دغه پیسې خوندي دي؛ بلکې تر دا مهاله یې شاوخوا ۱۹۰ مېلیونه ډالره ګټه هم کړې.
هغه وايي:« د افغانستان د ۳.۵ مېلیارډه ډالرو له پاره څلور څارونکي ګومارل شوي، دوه تنه یې افغانان، یو یې د امریکا د مالیې مرستیال وزیر او بل تن یې هم د سویس د حکومت یو لوړ پوړی چارواکی دی. موږ دغه پیسې په ځانګړو بېړنیو حالاتو او یا هم په افغانستان کې د نویو افغانیو او پاسپورټونو د چاپ له پاره هغه مهال لګولی شو، چې څلور واړه غړي پرې هوکړه وکړي. دغه پېسې هیڅکله هم د پرمختیايي پروژو او یا په نورو برخو کې نه لګول کېږي او د هیچا لاس ته هم نه شي ورتللای.»
دا چې سیګار ولې د افغانستان د دغې شتمنۍ په برخه کې د درغلیو اندېښنه څرګنده کړې او دغه راپورو په کومو اسنادو او لاسوندونو چمتو شوی، د سوداګرۍ پخوانی مرستیال وزیر مزمل شینواری وايي، دغسې راپورونه نن سبا تر ډېره خیالي او په هوايي خبرو راڅرخي، چې رښتینولی په کې کمه وي.
هغه افغانستان انټرنشنل پښتو ته وویل:« د سیګار راپورونه د پخوا په شان ډېر باوري نه دي، یو لامل یې دا دی چې سیګار نن سبا په افغانستان کې فعالیت نه لري؛ پخوا به دوی د حکومتي استازو سره په اړیکه کې ول، ځینو افغانانو ورسره د افغانستان په د ننه کې کار کاوه چې وزارتونو او نورو ادارو ته یې لاسرسی لاره، د کره معلوماتو له راټولو وروسته به یې بشپړ راپور چمتو کاوه چې اوس دا چاره ناشونې ده.»
په کابل کې د یوه خصوصي بانک سلاکار محب الله شریف بیا وايي، چې نن سبا سیګار د داسې سرچینو پر مټ راپورونه چمتو کوي چې هغوی د افغانستان له کورني شرایطو او حالاتو خبر نه دي.
ښاغلی شریف وايي، چې د دغه شان راپورونو جوړول د دغې نړۍوالې ادارې باور سخت زیانمنولای شي:« راپور له واقیعتونو لرې دی کوم معلومات چې بهر مېشتو افغانانو ورکړي د اوسني واقیعتونو، د افغانستان د پولي سیاست او جوړښت سره توپیر لري. باید سیګار په راپورونو کې عیني واقیعتونه له پامه و نه غورځوي، چې په راتلونکې کې د دغې ادارې ارزښت له لاسه وځي.»
امریکا د ۱۴۰۱ کال د وږی په میاشت کې اعلان وکړ، چې د افغانستان له کنګل شویو پېسو درې نیم ملیارډه ډالر به په سویس کې ساتل کېږي او په ځینو ځانګړو حالاتو کې به ترېنه کار اخیستل کېږي، په بېړنیو حالاتو کې د افغانانو لاسنیوی د نویو افغانیو او پاسپورټونو د چاپ په برخه کې به له دغو پېسو ګټه پورته کېږي.
د معلوماتو له مخې، نن سبا د دغه صندوق د کلنۍ ګټې برخه ۴.۵ سلنه ده او هره میاشت لس مېلیونه ډالر ګټه کوي.
د طالبانو د کانونو او پټرولیم وزارت چارسمبالي وزیر د څلورو شرکتونو له چارواکو سره د لويو کانونو د څلورو ساحو د قراردادونو لاسليکولو په غونډه کې وویل، په پنجشېر کې د زمردو ۱۷۰۰ کانونه پېژندل شوي چې له دې ډلې ۴۵۰ یې د ملاهبت الله په ځانګړي فرمان د دغه ولایت خلکو ته ورکړل شوي دي.
د طالبانو تر کنټرول لاندې د باختر اژانس د راپور له مخې په دې غونډه کې شهاب الدین دلاور زیاته کړه، چې د دغو کانونو ۱۰ سلنه عواید د طالبانو او ۹۰ سلنه یې د خلکو دي او اوسمهال د پنجشېر ۱۰ زره اوسېدونکي په دې برخه کې په مستقیم ډول په کار بوخت دي.
د دوی په وینا، په تېرو څلورو میاشتو کې د څه د پاسه دوه میلیونه ۶۰۰ زره ډالرو په ارزښت، زمرود استخراج او د رسنیو د استازو تر مخې د داوطلبیو له لارې پلورل شوي دي.
نوموړي د امو سېند د نفتي حوزې د استخراج په اړه هم معلومات ورکړل او ویې ویل، چې له «افچین» شرکت سره د قرارداد له مخې په تېر میلادي کال کې ۱۸ څاګانې فعالې شوې چې هره ورځ ۱۱۰۰ ټنه تېل استخراجېږي.
ټاکل شوې ده تر ۲۰۲۵ میلادي کاله پورې په ورځ کې تر ۳۰۰۰ ټنه تېل استخراج شي؛ خو ګڼ کتونکي او شنونکي بیا وايي، چې دمګړۍ دغه کانونه په فني او مسلکي بڼه نه سپړل کېږي او دا هم زیاتوي چې طالبان د خپلو لګښتونو د پوره کولو له پاره د افغانستان کانونه په وړیا توګه لیلاموي او خپله عادي او انکشافي بودجه له دغو لارو پوره کوي.
په پاکستان کې د مېشتو افغان خبریالانو ستونزو ته د حل له پاره د لارو چارو د موندلو په موخه د بې پولې خبریالانو دفتر په اسلام اباد کې د دغو خبریالانو له استازو سره ناسته وکړه.
په دغې ناسته کې د افغان خبريالانو استازو په پاکستان کې د مېشتو افغان خبريالانو ستونزې په څلورو برخو ووېشلې او د موضوع په بېلابېلو اړخونو يې خبرې او نظرونو سره شریک کړل.
دغه راز د خبريالانو پر ټولنيزو ننګونو، د ملګرو ملتونو د عالي کمېشنرۍ د دفتر او يو شمېر نورو بنسټونو لهخوا د دوى د دوسيو پر وخت نه څېړل، د پاکستان د ويزو د تمديد او په بېلابېلو لارو له درېيمو هېوادونو څخه د ويزو ترلاسه کولو پر ستونزو خبرې وشوې او د هغوى پر پلانونو او وړانديزونو يې سره خبرې وکړې.
د دې غونډې په پای کې د پاکستان د ار اېس اېف څانګې مشر اقبال خټک د افغان خبریالانو د استازو لهخوا د وړاندې شویو پلانونو او د دغو ننګونو د حل لپاره خپل چمتووالی څرګند کړ او ویې ویل:« د ار اېس اېف څانګه چمتو ده، چې دغه موضوع وڅاري او پایلې به یې ژر تر ژره د افغان خبریالانو له استازو سره په راتلونکې جوړه شوې غونډه کې شریکې کړي او له اړوندو ادارو سره به په همغږۍ د افغان خبریالانو ستونزې هوارې کړي.»
تحریک طالبان پاکستان (ټي ټي پي) وایي، چې د مذاکراتو په نوم له هرې چل بازۍ خبر دي او د هېڅکله به د کوم شیخ او مولانا په خبرو نه غولېږي.
ټي ټي پي په یوې اعلامیه کې چې د پنجشنبې په ورځ یې خپره کړې که څه هم د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت یې مخاطب کړی دی؛ خو د وینا پاڼې په یوه برخه کې يې خبرداری ورکړی، چې د مذاکراتو په نوم به هېڅ چل ته غاړه کېنږدي او نه د کوم شېخ او مولانا خبرو ته ارزښت ورکوي.
ظاهراً له مولانا څخه د ټي ټي پي موخه مولانا فضل الرحمان دی.
اعلامیه کې ویل شوي: « مونږ د مذاکراتو په نوم د حکومت له لوبې او چل بازۍ خبر یوو. د دې کار لپاره د کوم سیاستوال، صوفي، شېخ او مولانا په خبرو نه غولېږو او نه هم د چا د رایې لپاره خپل ماموریت پرېږدو.»
دا په داسې حال کې ده، چې پاکستانۍ اکسپرېس ټربیون ورځپاڼې د خپلو سرچینو په حواله خبر ورکړ، چې مولانا فضل الرحمن او د طالبانو ډلې مشر ملا هبت الله اخندزاده په دې خبرې کړي، چې څنګه کېدای شي د پاکستان را روانې ټاکنې په سوله ییز ډول ترسره، د پاکستان دولت او ټي ټي پي تر منځ نږدې راتلونکي کې اعلان شوي یا نا اعلان شوي اوربند ته زمینه مساعده شي.
په همدې حال کې د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت ویاندې نن پنجشنبه یوي خبرې غونډې ته په وینا کې افغان طالبان یو ځل بیا تورن کړل، چې ټي ټي پي ته یې په خپله خاوره کې ځای ورکړی او له هغه ځایه پر پاکستاني ځواکونو بریدونه کوي.
خو تحریک طالبان پاکستاني په خپلې تازه خپرې کړې اعلامیه کې دغه تور رد او ویلي یې دي، « مونږ مخکې هم وضاحت ورکړی او یو ځل بیا ټینګار کوو، چې خپله مبارزه مو له خپلې خاورې جاري ساتلې ده. تېر کال کې پر پاکستانیو ځواکونو ۹۰۰ بریدونه ددې خبرې ثبوت دی او دا ښکاره کوي، چې پاکستاني عوام زمونږ ملاتړي دي.»
ټي ټي پي همدا راز د پاکستان پر حکومت تور پورې کړی، چې له مذاکراتو په شا کېږي او په دې برخه کې هېڅ ژمنتیا نه لري.
دوی وایي، مونږ به تر هغې خپلې مبارزې ته دوام ورکړو، تر څو چې په پاکستان کې اسلامي نظام نه وي تطبیق شوی.