د تورخم دروازې د تړل کېدو نن څلورمه ورځ ده؛ خو لا هم دواړو غاړو ته په سوداګریزو توکو بار زرګونه لارۍ ولاړې پاتې دي. د پاک افغان د سوداګرۍ د ګډې خونې مشر افغانستان انټرنشنل پښتو ته وویل، چې پرون ټوله ورځ د دواړو هېوادونو د سرحدي کمیټو غړو ناسته لرله؛ خو بې پایلې پای ته ورسېده.
د هغه په خبره دا مهال د پاکستان سره د سوداګرۍ له پاره ټولې لارې بندې دي او د دواړو هېوادونو لپاره سوداګریزې چارې په ټپه ولاړې دي.
ښاغلي الکوزي زیاته کړه:« د چمن لاره د شاوخوا درې میاشتو را په دې خوا د سوداګریزو توکو د لېږد لپاره تړل شوې، د ډنډ پټان د خرلاڅي لاره هم پرون وتړل شوه، د انګورو اډې لاره هم پخوا تړل شوې، چې په دې سره زموږ او د پاکستان تر منځ د سوداګرۍ ټولې لارې تړل شوي، چې له دې امله د دواړو هېوادونو سوداګرو ته په ملیونونو ډالره زیان اوښتی.»
پاکستانی لوری وايي، چې ټول موټر چلوونکي دې په پاسپورټ او ویزو یوې او بلې غاړې ته تګ راتک وکړي؛ خو ښاغلی الکوزی وايي په اوسنیو شرایطو کې دغه کار ځکه ناشونی دی، چې د پاسپورټ او ویزې اخیستنه د هر چا تر وس پوره نه ده او د هرې ویزې په اخیستلو میاشتې، میاشتې وخت لګېږي.
ګڼ افغان او پاکستاني سوداګر وايي، د دغو لارو په تړل کېدو سره هغوی ته درانه زیانونه اوښتي او د میوو دانو په دغه موسم کې د هغوی اکثر مېوې او سبزۍ خوسا شوي او درانه زیانونه یې لیدلي دي.
په لنډي کوتل کې ازاد خبریال فرهاد شینواری چې تېر ماښام تورخم ته تللی و وايي، چې دواړو خواوو ته په ولاړو لاریو کې بار توکي د خوسا کېدو په حال کې دي.
هغه افغانستان انټرنشنل ته وویل:« ما په سلګونه داسې لارۍ ولېدې، چې تازه میوې او سبزۍ په کې بار وې او له هرې لارۍ اوبه روانې وې. داسې لارۍ مې هم ولیدې، چې کبان او نور بحري خواړه په کې بار وو او له چینه یې منځنۍ اسیا ته دغه کبان لېږدول، ټول د خوسا کېدو په حال کې وو او سوداګرو ته یې مېلیونونه ډالره زیان اړولی دی.»
د پاک افغان د سوداګرۍ د ګډې خونې مشر خانجان الکوزی دواړو خواوو ته وړاندېز کوي، چې پر دغو موټر چلوونکو دې د پېژنګلوۍ داسې کارټونه ووېشل شي، چې وکولای شي بې له پاسپورټونو او ویزو تګ راتګ پرې وکړي.
دا لومړی ځل نه دی، چې د پاکستان او افغانستان تر منځ د ترانزیټي لارو د بندیدو پر سر لانجې راپورته کېږي تر دې وړاندې هم په ځلونو، ځلونو دغه لارې بندې شوې او سوداګرو ته یې زیات زیانونه اړولي دي.
افغان سوداګر وايي، چې پاکستان تل د افغانستان د میوو او سبزیو د حاصلاتو پر مهال پر دوی دغه لارې بندوي او دوی ته زیات اقتصادي زیانونه اړوي.
هغوی وايي، د دوی د سوداګریزو توکو له پاره دې داسې بدیلې لارې ولټول شي چې پرته له ستونزو او کړاوونو خپل توکي بهرنیو هېوادونو ته صادر کړي.
د کندهار ولایت ځينو کورنیو له افغانستان انټرنشنل ـ پښتو سره په اړیکه کې ویلي، چې د طالبانو تر کنټرول لاندې مدرسو او دیني مرکزونو کې یې ماشومانو ته په اردو ژبه د جهاد زده کړې ورکول کیږي.
د یادو کورنیو له خوا افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته په رالیږل شویو عکسونو او ویډیوګانو کې لیدل کیږي، چې دغو ماشومانو عمرونه د ۸ او ۱۴ کلونو ترمنځ دي، خولۍ یا پګړۍ یې پر سر تړلي او پر دیني زده کړو بوخت دي.
د دغو کورنيو په خبره؛ د دوی ماشومان د تعلیم الاسلام په نوم د یوې مدرسې ترڅنګ په نورو دیني مرکزونو کې زده کړې کوي.
د تعلیم الاسلام مدرسې مشري د طالبانو د مشر هبت الله اخوندزاده یو سلاکار محمد عمر خطابي کوي.
د تعلیم الاسلام ديني مدرسه د شاوخوا ۱۷ کلنو راهيسې په درې څانګو کې په کندهار کې فعالیت کوي او داسې ښکاري، چې په اردو ژبه جهادي زده کړو ورکول یې د طالبانو له واکمنۍ وروسته پیل کړي وي.
محمد عمر خطابي په هلمند او اروزګان ولایتونو کې هم مدرسې او راډیوګانې لري او په دغو مدرسو کې په سلګونو هلکان او نجونې زده کړې کوي.
همدا راز افغانستان انټرنشنل - پښتو له تعلیم الاسلام مدرسې له تدریسي بهیر څخه ځینې ویډیوګانې تر لاسه کړي، چې پکې د مدرسې یو ملا خپل شاګردانو ته د جهاد او غیر اسلامي ملتونو په باب خبرې کوي.
د افغانستان په سويلي ولایتونو کې تر ډېره د مدرسو نصاب د پاکستان، هند او بنګله دېش نصاب ته ورته والی لري او د عصري علومو زده کړې نه ورکوي.
د ۱۴۰۰ کال په زمري میاشت کې واک ته د طالبانو تر رسېدو وروسته د نویو دیني مدرسو جوړول او پرانیسته د دغې ډلې له لومړیتوبونو څخه بلل کیږي او د هېواد په کچه د مدرسو په شمېر کې په بې سارې توګه ډېروالی راغلی دی.
د طالبانو د پوهنې وزارت د شمېرو له مخي؛ اوسمهال په افغانستان کې نږدې ۲۰ زره دیني مدرسې او مرکزونه فعالیت کوي چې چارې یې تر ډېره د طالبانو یا د هغوی د پلویانو له خوا پر مخ وړل کیږي.
په کندهار کې د طالبانو د پوهنې رياست یوه چارواکي ويلي، چې د ديني مدرسو جوړول د دغې ډلې لومړیتوب دی او د وخت په تېرېدو سره به یې شمیر لاپسې ډېر شي.
له کندهار څخه ځینې سرچينې وایې، چې د طالبانو د ريس الوزرا اقتصادي مرستيال ملا برادر، قاضي القضات مولوی عبدالحکيم حقاني او د فاع وزارت مرستیال ملا فاضل په ګډون یو شمېر طالب چارواکو په دغه ولایت کې د خپل نفوذ د ډېرېدو په موخه ديني مدرسې جوړي کړي، چې تر ډېره د ماشومانو او ځوانانو افراطي کولو ته لار هواروي.
د طالبانو ډېری مشران په پاکستان کې د حقانيه دارالعلوم څخه فارغ شوي او مدرسې د دغه ډلې په فکري دریځ کې خورا مهم ځای لري.
