د ایران د نشهیې توکو پر وړاندې د مبارزې مرکزي دفتر مرستیال کابل ته له خپل سفر وروسته ویلي، چې ایران او طالبان د نشهیي توکو د سترو قاچاق وړونکو ډلو ته د زیان اړولو لپاره د معلوماتو د شریکولو په اړه هوکړې ته رسیدلي دي.
محمد زارعي ټینګار وکړ، چې له نشهیي توکو سره مبارزه به په هدفمنده توګه ترسره شي.
هغه وویل، چې دواړه لوري به د مبارزي د چټکتیا لپاره له یو بل سره معلومات شریکوي.
د ایراني رسنیو د راپور له مخې، محمد زارعي چې افغانستان ته یې د ایراني پلاوي مشري کوله د سه شنبې په ورځ وویل: «په کابل کې په دې ګډه ناسته کې د نشهيي توکو پر وړاندې د مبارزې، مخنیوي، د تقاضا کمښت او د روږدو کسانو د درملنې په اړه بحثونه او نظرونه شریک شول.»
زارعي له طالبانو سره نویو هوکړه لیکونو ته په اشارې سره زیاته کړه:« له نشهيي توکو سره د مبارزې په اړه د معلوماتو شریکول، د تجربو لېږد، د ښوونیزو خدمتونو وړاندې کول او د معلوماتو د تبادلې لپاره د ګډو کمېټو جوړول د افغانستان له سرپرست حکومت سره د هوکړه لیکونو له جملې څخه دي.»
د هغه په وينا، «طالب چارواکو هم غوښتل چې دغه غوښتنې عملي کړي.»
هغه په ټینګار سره وویل چې د نشهیي توکو کارول او لیږد په یو ځای کې نه دی متمرکز شوی، اویادونه یې وکړه چې سیمه ییز او څو اړخیز معلومات باید د نشهیي توکو سره د مبارزې په اجنډا کې شامل شي.
دغه ایراني چارواکي همداراز وویل، چې د طالبانو له چارواکو سره په کتنه کې پرېکړه وشوه چې د نشهیي توکو د لویو قاچاقبرانو د ځپلو لپاره له استخباراتي وړتیاوو په ګټې اخیستنې سره لازمه همغږي زیاته شي.
زارعي د زمري په ۲۶مه د شپږ کسیزه پلاوي په مشرۍ کابل ته ولاړ.
نوموړي د طالبانو د کورنیو چارو وزارت د چارواکو په ګډون د نشهيي توکو سره د مبارزي له مرستیال سره هم وکتل.
طآلبانو د ۱۴۰۱ کال د وري په میاشت کې د کوکنارو پر کښت، تولید، پير او پلور باندې بندیز ولګاوه.
افغانستان له څو کلونو راهیسې په نړۍ کې د تریاکو ستر تولیدوونکی هېواد و.
ملګري ملتونه وايي چې د طالبانو له خوا د کوکنارو پر کښت له بندیز وروسته په افغانستان کې د دې کښت تولید ۹۵ سلنه کم شوی دی.
خو د دغه سازمان په وینا له افغانستان څخه د صنعتي مخدره توکو تولید او قاچاق نه دی کم شوی.
همدارنګه ایراني چارواکو په وار وار د طالبانو تر واک لاندې له افغانستان څخه د نشهيي توکو د تولید او قاچاق پر دوام نیوکې کړې دي.
د ۲۰۲۱ کال د اګسټ میاشتې په ۱۵مه نېټه چې تېر جمهوري حکومت وپرځېد او طالبان پر کابل واکمن شول دغې ډلې په دېرو مهمو او هغو برخو بندیزونه ولګول چې د انسانانو د ژوند لومړنۍ اړتیاوې دي، انسانان پرمختګ ورسره کوي او د سوکاله ژوند څښتنان کیږي، خو طالبانو لوبو ته هر څه زیاته پاملرنه وکړه، په پلازمېنه او ولایتونو کې یې د بېلابېلو لوبو سیالۍ پیل کړې او لا هم روانې دي.
د کابل او ولایتونو ځوانان، د پاخه عمر خلک او ماشومان یې د لوبو په نندارو بوخت وساتل او په زرګونو هغه کسان چې یا یې د زدهکړو، کار او زیار وخت و، لوبو ته راوبلل او دلته یې بوخت وساتل، هغوی په ولولو او ساعت تیرۍ بوخت دي او د ژوند، کار او زدهکړو پروا نه کوي چې دا مهال له خپلې اصلي لارې راګرځول شوي او د بل د موخو ښکار دي.
افغانستان کې دا مهال کومې لوبې کیږي؟
پر کرېکټ سربېره، فوټبال، واليبال، فوټسال، نیزه بازي، وزلوبه، سوک وهنه، مویتای، غېږنیونه او داسې نورې لوبې چې د هیواد په کچه رواج دي او وخت پر وخت کیږي، د طالبانو تر واک لاندې د افغانستان بدني رونې ریاست په ویبپاڼه او نورو رسنیو کې یې خبرونه خپریږي. له دې ور ها خوا په کلبونو کې رزمي لوبې هم ترسره کیږي او کله نا کله یې د بېلابېلو ډلو تر منځ سیالۍ هم ترسره کیږي.
کرېکټ دا مهال په افغانستان کې تر ټولو ډیره کېدونکي لوبه ده او ډېر مینهوال لري، چې پر رسمي لوبو او لیګونو سربیره په نارسمي ډول هم په لرې پرتو کلیو او بانډو کې یې ځوانان بوخت ساتلي او دغه لوبه تر نورو هغو ډېره د خلکو تر منځ رواج شوې، فوټبال بله هغه لوبه ده چې له لسیزو راهیسې په افغانستان کې تکړه لوبغاړي او مینهوال لري چې هم په رسمي ډول ډېره کیږي او هم په کلیو او بانډو کې د ځوانانو تر منځ په نارسمي ډول د فوټبال لوبې ډیرې دود دي او ځوانانو ته یوه بوختیا ده.
والیبال بله هغه لوبه ده چې افغانستان کې له پخوا راهیسې دود ده او زدهکوونکي یې د ښوونځي له مهاله پیلوي چې بیا د دې تر څنګ په د افغاانستان په رسمي لوبو کې خپله رسمي ډله لري او د ولایتونو او هیوادونو په کچه رسمي سیالۍ هم ترسره کیږي، د دې تر څنګ په کلیو کې هم ډېره دود ده خو د کرېکټ لوبې په راتلو سره دغه لوبه یو څه پیکه شوې. فوټسال هم تر یوه بریده خپل مینهوال او لوبغاړي لري چې په دې وروستیو کلونو کې یو څه غوړېدلې ده.
نیزه بازي د افغانستان په مرکزي او سوېل ختیځو ولایتونو کې کېدونکې لوبه ده چې پخوانی تاریخ لري او د اسانو پر مټ د ډولونو په غربولو سره ترسره کیږي، خو د طالبانو په راتلو سره که څه هم پام ورته ډېر شوی او د دغې لوبې سیالۍ د هیواد په کچه ترسره کیږي خو د ډولونو له غږ پرته ترسره کیږي، د دې تر څنګ وزلوبه چې د افغانستان په مرکزي ولایتونو سربېره د هیواد په شمالي او شمال ختیځواو سوېلي ولایتونو کې کیږي هم خپل تکړه لوبغاړي او ډیر مینهوال لري چې د هیواد په کچه یې سیالۍ دا مهال ترسره کیږي.
سوک وهنه، مویتای، غېږنیونه او ورته نورې رزمي لوبې هم روانې دي او دا مهال په افغانستان کې ډیر مینهوال لري چې د ولایتونو او مرکز په کچه د کلبونو تر منځ سیالۍ کیږي.
دغو لوبو ته تر دې مخکې پاملرنه کېدله؟
د طالبانو تر واک لاندې د افغانستان بدني رونې ریاست په ویبپاڼه کې یوازې هغه ۱۶ د المپیکي لوبو فډراسیونونه او ۱۶ د غیر المپیکي لوبو فډارسیونونه شته چې د تېر جمهوري حکومت پر مهال دغې ویبپاڼې ته ور زیات شوي وو او دغه پاڼه چلیدله خو تازه په کې یوازې د پورته یادو شویو کرېکټ، فوټبال، والیبال، فوټسال، نیزه بازي، وزلوبې، غېږنیونه، سوک وهنه، مویتای او داسې نورو لوبو خبرونه خپریږي.
د تېر جمهوري حکومت پر مهال د افغانستان بدني روزنې ریاست په اډانه کې د المپیکي لوبو ۱۶ فډراسیونونه لکه: فوټبال، والیبال، بایسکل ځغلونه، پینګ پانګ، سوک وهنه، بډمنټن، لامبو وهلو، سیکي، د معلولانو، ملي وزن پورته کول، بایسکیټ بال، جمناسټیک، ټېنس، هاکي، تورې وهلو او هیندبال فډراسیونونه موجود وو، او د غیر المپیکي لوبو بیا وزلوبه، د غړو ښکلا، قوت الرمی، تکواندو، زورخانه يي، پاکریشن، کبړي، باتوراندود، طمبا، کورش سامبو او رستمي غېږنیونه، کاراته، پاورلفټینګ، ووشو، ووینام، فولرزم او کڼ نورفډراسیونونه وو، چې دغه ټول یې فعال او په خپلو برخو کې یې د هیواد او کله نا کله سیمه ییزو او نړۍ والو سیالیو کې برخه اخیسته.
د کرېکټ په نړۍواله لوبه کې چې دا مهال د افغانستان لوبډله په کې په نړۍواله کچه ښه ځلېدلې او ان د کرېکټ نړۍوال جام تر ډګره رسېدلې د تېر جمهوري حکومت پر مهال جوړه او تر دې ډګره رسیدلې ده، د فوټبال، والیبال، فوټسال او نورو مهمو لوبو لوبډلې د تېر جمهوري حکومت پر مهال جوړې او روزل شوې او تر نړۍوالو ډګرونو رسېدلې دي. هغه مهال لوبو او د لوبغاړو روزنې ته ډېر پام کېده او په هره برخه کې افغانې لوبډلې د روزنې لپاره بهر هیوادونو ته استول کېدې چې نن هم قوي او پرمختللې لوبډلې لرو.
ایا طالبان ښځې لوبو ته پریږدي؟
څه باندې درې کاله کیږي چې طالبانو د نجونو او ښځو پر زدهکړو سربېره د هغوی د کاري او شخصي ژوند پر بېلابېلو برخو د لسګونو فرمانونو له لارې بندیزونه لګولي چې په دې کې لوبې هم راځي، له هغې ورځې چې دغه ډله په افغانستان کې واک ته رسیدلې د نجونو پر لوبو یې کلک بندیزونه لګولي او یوازې له ښځو په هغو برخو کې کار اخلي چې د دوی اړتیا وي.
تر دې وړاندې د مخکیني جمهوري حکومت پر مهال افغانستان د نورو برخو تر څنګ د فوټبال، فوټسال، کرېکټ او والیبال د ښځو لوبډلې لرلې او په هیواد کې دننه او بهر ته د سیالیو لپاره تللې، خو د طالبانو په راتګ سره دا هر څه بند دی. طالبان ښځې زدهکړو ته نه پریږدي چې دا د انسان تر ټولو لومړنۍ بشري حق دی او پر دې سربېره په ګرځیدو، ادارو کې کار، او سیاسي ډګر کې له فعالیته ګرځول شوې دي.
نو طالبان څه غواړي له دغو لوبو لاسته راوړي؟
طالبانو له پیله دغه چاره پیل کړې چې افغان ولس به له خپلو اصلي موخو راګرځوي او دوی به په لوبو او نورو ورته غونډو او پروګرامونو بوختوي چې خلک له اصلي کیسو اصلآ خبر نه شي، د دې تر څنګ طالبان غواړي په دې ډول ډېر خلک لوبو ته راټول او خپل پیغامونه ورته ورسوي او د دې تر څنګ افغانستان د سیمې هیوادونو او نړۍ ته عادي وښيي.که څه هم طالبانو په وړه کچه چې څلور یا تر دې ډیر کسان لوبه کوي، د هغوی د لوبو مخه نیولې چې په حجرو او نورو وړو ځایونو کې د لږو کسانو تر منځ کیږي، طالبانو دغه لوبې ځکه بندې کړې چې په داسې لوبو کې دوی خپلې موخې نه شي ترلاسه کولای، دغې ډلې څو ورځې وړاندې په کندهارکې د چکې (لډو) لوبه بنده کړه او له هټیو څخه د دغې لوبې تختې او دانې ټولې کړې.
په رسمي لوبغالو او لویو میدانونو کې د لوبو پر مهال طالبان پر خلکو خپل سپین بیرغونه ویشي چې د خلکو تر منځ مینهوال ورته پیدا کړي او د افغانستان د درې رنګه ملي بیرغ پر ځای پر خلکو دغه بیرغ ومني، طالبان په هیڅ ځای کې د افغانستان درې رنګه ملي بیرغ ته اجازه نه ورکوي خو په نړۍوالو سیالیو کې چې بیا درې رنګ بیرغ رپیږي دوی یې په اړه چوپه خوله دي، داسې بریښي چې په دې برخه کې بې وسه دي او یا له نړۍوالو سره په دې برخه کې ګوتې نه شي ماتولی، څه موده وړاندې د فرانسې په المپیک سیالیو کې د ۱۱ تنو افغان لوبغاړو چې پنځه یې له افغانستانه او پنځه نوریې چې په بېلابېلو هیوادونوکې کډوال دي ورغلي او ګډون یې په کې کړی وو، په ټولو لوبو کې افغان لوبغاړو د ګډون پر مهال له ځان سره د افغانستان درې رنګه ملي بیرغ لیږداوه او د المپیک لوبو تر وروستیو پورې رپاند و.
په افغانستان کې دننه طالبان په لوبغالو او میدانونو کې د لوبو په پای کې خلک راغونډوي او هغه پیغامونه چې دوی یې غواړي خلکو ته ورسوي نو ښه موقع دا ورته ګوري، دغه ډله هڅه کوي چې د خپل مشر ملا هبتالله فرمانونه پر خلکو واوري او ومني او پر دې سربېره د امربالمعروف محتسبان هم د خلکو له ګڼې ګوڼې په ګټې اخیستو داسې لوبو ته ورځي او پر خلکو خپلې غوښتنې مني.
