د طالبانو له خوا د کوکنارو د کښت له منع کولو سره، په افغانستان کې یې سوداګري او قاچاق دوام لري او مخدره مواد د اروپا بازارونو ته لېږدول کېږي.
د نشه یي توکو په برخه کې دوه لوړپوړي څیړونکي فیلیپ بري او ډیویډ مانسفیلد په (World Politics Review) ویب پاڼه کې په یوه مقاله کې لیکلي، چې په افغانستان کې د نشه یي توکو سترې زیرمې او د هغوی د سوداګرۍ او قاچاق دوام د اروپا بازارونه ګرم ساتلي دي. اوس هم د هیروینو کمښت سره نه دي مخ شوي.
په لندن کې د کینګ کالج استاد بیري او د مخدره موادو د چارو لوړپوړي څیړونکي ډیویډ مانسفیلد په یوه مقاله کې چې د دوشنبې په ورځ په ورلډ پولیټیکس ریویو ویب پاڼه کې خپره شوه ټینګار وکړ، چې کافي شواهد نشته چې طالبانو د مخدره موادو د سوداګرۍ او قاچاق مخه نیولې وي.
دغو څېړونکو ویلي، چې په افغانستان کې دننه د مخدره موادو پېر او پلور روان دی.
د دې څېړنې له مخې، د طالبانو له خوا د نشه يي توکو د کښت او تولید له منع کېدو سره، د نشه يي توکو بیه نږدې ۵۰ سلنه راټیټه شوې، چې دا یې په افغانستان کې د لویو زېرمو شتون په ګوته کوي.
د مخدره توکو لوړ پوړو څیړونکو لیکلي: "اصلي دلیل دا دی چې تر اوسه اروپا د هیروینو د کمښت سره نه ده مخ شوې، لاهم په افغانستان کې د تریاکو لویه برخه ذخېره شوې ده."
دوی زیاته کړه: "د سپوږمکۍ د عکسونو په کارولو سره څېړنو په څرګنده ښودلې، چې د افغانستان د جنوب لوېدیځ په سیمو کې کروندګرو ښايي تر ۲۰۲۲ کال مخکې شاوخوا ۱۶ زره ۵۰۰ مټریک ټنه تریاک ذخیره کړي وي."
دمقالې پر اساس چې دوه کاله وړاندې د طالبانو له خوا د نشه يي توکو له کښت، تولید او قاچاق د اوږدمهاله عوایدو د ترلاسه کولو له امله ډېری کتونکي د دغه بندیز پر صداقت او عملي کېدو شک لري.
په مقاله کې راغلي چې دوه کاله وروسته نوي شواهد ښيي، چې د پرله پسې دوهم کال لپاره د طالبانو له خوا پر نشه يي توکو بندیز د کوکنارو په کښت کې د بې ساري کمښت لامل شوی دی.
د مقالې پر اساس، له همدې امله ډیری کارپوهانو په دې اندېښنه ښودلې چې په اروپا کې د هيرويينو کمښت ښايي د دې تشې د ډکولو لپاره د ډېر قوي مصنوعي نشه يي توکو د راتګ لامل شي.
په متحده ایالاتو او کاناډا کې، مصنوعي مخدره توکي وژونکي دي او پر یو لوی بحران بدل شوی دی.
دغو دوو لوړ پوړو څیړونکو وویل: "تر اوسه پورې د اروپا په بازارونو کې د افغانستان هیروینو پام وړ کموالی نه دی راغلی او ښايي دا کار یو څه وخت ونیسي." په همدې حال کې، د افغانستان د هیروینو اکمالاتو د نږدې څارنې سربیره، اروپایي حکومتونه هڅه کوي، چې د مصنوعي مخدره توکو پر وړاندې هم مقابله وکړي.
د لسیزو راهیسې افغانستان د نړۍ په کچه د تریاکو ستر تولیدوونکی هېواد و او تقریباً د ټولو هیروینو مصرف بازار اروپا و.
په دې مقاله کې ويل شوي، چې د طالبانو له خوا د نشه يي توکو له منع کېدو وروسته په ۲۰۲۲ کال کې د کوکنارو کښت له ۲۱۹ زره ۷۴۴ هکتارو څخه په ۲۰۲۳ کال کې ۳۱ زره ۸۸ هکتارو ته راټيټ شوی دی.
په مقاله کې راغلي، د ۲۰۲۴ کال تر جولای پورې د افغانستان د ۱۴ ولایتونو نقشه چې په ۲۰۲۲ کال کې په کې ۹۲ سلنه کوکنار کرل کېدل، ښيي چې سږ کال د دغه کښت کچه تر ۴ زره هکتاره ته رسېدلې ده.
د مقالې لیکوال ویلي، چې په بدخشان کې د کوکنارو د کښت د مخنیوي لپاره د طالبانو هڅې ناکامې شوې دي.
لیکوالانو اروپا ته د افغانستان د مخدره موادو د قاچاق په اړه دوه سناریوګانې وړاندې کړې دي: «لومړۍ سناریو دا ده چې طالبان د کوکنارو پر کښت بندیز وساتي او په تدریجي ډول د مخدره موادو پر سوداګرۍ ډیر کنټرول راولي چې په نتیجه کې په زېرمو کې کمښت راځي. دا کولی شي اروپا ته د هیروینو لېږد خورا کم کړي."
فیلیپ بیري او ډیویډ منسفیلډ لیکلي: "دوهمه او ډیر احتمالي سناریو دا ده، چې طالبان به په راتلونکو کلونو کې د کوکنارو د کښت مخنیوی کې له سختو ستونزو سره مخ شي."
په مقاله کې راغلي، د کوکنارو د کښت له مخنيوي څخه د ډېرو ځمکو خاوندانو ګټه پورته کړې او له ځمکې پرته کروندګرو سخت اقتصادي زيانونه ولیدل.
لیکوال وړاندوینه کړې چې که دا بندیز دوام وکړي او د بزګرانو غوښتنو ته پام ونه شي، د طالبانو د مشر لارښوونې به عملي نه شي او سیاسي بې ثباتي به زیاته شي او د طالبانو پلان به ناکام شي.
د طالبانو مشر د ۲۰۲۲ کال په اپریل میاشت کې اعلان وکړ، چې په افغانستان کې د ټولو نشه یي توکو کښت، تولید، قاچاق، تجارت او مصرف منع دی. د دوحې په دریمه ناسته کې طالبانو له نړیوالې ټولنې وغوښتل چې د نشه یي توکو د بدیل کښت په برخه کې له دې ډلې سره همکاري وکړي.