له سیمې څخه دوه ځايي سرچینو افغانستان انټرنشنل ته ویلي، چې د جمعې په ورځ د خوست په غلام خان بندر کې د طالبانو او پاکستاني پوځیانو ترمنځ جګړه یو ځل بیا په ځايي وخت د ماښام په شپږو بجو پیل شوې او اوس هم روانه ده.
تیره ورځ هم ځايي طالب سرچینو منلې وه چې شپږ ساعته یې پاکستاني ځواکونو سره جکړه کړې، خو د دغې جګړې لامل لا نه دی معلوم او له لومړنۍ جګړې د ۲۴ ساعتونو په تیریدو سره لا هم طالبانو په رسمي توګه څه نه دي ویلي.
د ګربز ولسوالۍ اړوند سیمه ییزو سرچینو ویلي، چې د طالبانو له خوا ورته ویل شوي چې خپل کورونه پریږدي، ځکه چې دغه ډله له پاکستاني ځواکونو سره جکړه کوي، خو د جکړې د لامل په اړه ورته څه نه دي ویل شوي.
د ډیورنډ کرښې په اوږدو په بیلابیلو سیمو کې وار – وار سره د طالبانو او پاکستاني پوځیانو ترمنځ نښتې شوي دي، چې کله یې لامل د کرښې په اوږدو کې د نوو تاسیساتو جوړول و او کله یې علت نه و معلوم.
سره له دې چې په افغانستان کې د امریکايي ځواکونو د حضور پر مهال، د پاکستان او طالبانو ترمنځ اړیکې ډیرې نږدې وې، خو اوس داسې ښکاري چې دغه پخواني ملګري ظاهرا په کوم څه سره وران شوي دي.
له تخار ولایت څخه سرچینې افغانستان انټرنشنل ته وايي، چې تېره شپه طالبانو په تالقان ښار کې یو شمېر کسان په ډزو وژلي دي. یوې سرچینې ویلي، چې د وژل شویو کسانو شمېر شپږ تنو ته رسیږي. يو بل عيني شاهد وويل، چې د څلورو تنو جسدونه يې لیدلي چې په ډزو وژل شوي دي.
د تخار مرکز تالقان ښار له دولتي روغتون څخه یوې بلې سرچینې ویلي، چې دغه روغتون ته د درېیو کسانو جسدونه ور وړل شوي دي.
تر اوسه وسله والو طالبانو د دې پېښې په اړه څه نه دي ویلي او نه یې هم د وژل شویو کسانو د هویت په اړه معلومات ورکړي دي.
سرچینې زیاتوي، چې د جمعې په ورځ د بهارک ولسوالۍ په مرکز قیوم بازار کې د دوو وژل شویو کسانو جسدونه د څو ساعتونو لپاره د سړک په غاړه پراته وو. د دوی په وینا، د طالبانو له وېرې هیچا دوی ته د ورتللو یا د قربانیانو د انځور اخېستو جرات نه دی کړی.
له خواجه غار ولسوالۍ څخه يوې سرچينې هم افغانستان انټرنشنل ته تاييد کړه، چې د دوو تنو جسدونه بازار ته څېرمه د عامه سرک تر څنګ اېښودل شوي او تر ساعتونو هلته پراته وو.
د ایران د پخواني ولسمشر مرستیال د دغه هېواد ملي سرود ته د طالبانو د "نه درناوي" په ځواب کې وویل: " هغه افکار چې موسیقي حرامه بولي، دین او د خلکو ژوند تباه کوي." محمدعلی ابطحی وویل، چې د طالبانو نظریه د دغې ډلې تر ټولو خطرناکه وسله ده.
د ایران اسلامي جمهوریت ملي سرود ته د درناوي لپاره د طالبانو د استازي نه درېدل د ډېرو ایراني چارواکو غبرګونونه راپارولي دي.
یو شمېر ایراني چارواکو او مشهورو څېرو د طالبانو د استازي چلند «بې احترامي، سپکاوی، او د ډیپلوماتیکو اخلاقو له پامه غورځوول» بللي دي.
له دغې پیښې یوه ورځ وروسته، د ایران د پخواني ولسمشر مرستیال محمدعلی ابطحی، د پارلمان پخوانی غړی محمد حسن اصفري، او په اذربایجان کې د ایران پخوانی سفیر عباس موسوي په ګډون یو شمېر مشهورو څېرو، د طالبانو د استازي د چلند په اړه غبرګونونه ښودلي دي.
محمدعلی ابطحی پر ایکس خواله رسنۍ خپور کړي پیغام کې لیکلي: «د پاکستان او ایران ملي سرود ته د طالبانو سپکاوی، ایډیالوژیکي ریښې لري. کله چې موږ وایو چې د طالبانو ایډیالوژي د هغو زرګونو وسلو په پرتله خورا خطرناکه ده چې طالبان یې لري، دا زموږ مطلب دی.»
هغه زیاته کړه: "هغه افکار چې موسیقي حرامه ګڼي، د خلکو دین او ژوند، په هر ځای کې چې وي، له منځه وړي."
د ایران مشهور انځورګر او ویدیوګرافر حسین جعفریان په تهران کې د «اسلامي وحدت» په غونډه کې د دې بې احترامۍ په ځواب کې وویل: په ایران کې یوه کوچنۍ خو نفوذ لرونکې ډله له طالبانو سره همکارۍ ته لیواله ده او ملي سرود ته په سپکاوي سترګې پټوي." هغه په خندا سره وویل، چې د طالبانو د استازي چلند د اسلامي وحدت خلاف دی.
د ایران د پارلمان پخوانی غړی محمد حسن اصفیری هم د طالبانو د استازی په بې احترامۍ نیوکه وکړه او ویې ویل: "د الوتکې د ټکټ او د تهران په غوره هوټل کې د استوګنې لپاره له زیاتو لګښتونو سربیره، د طالبانو استازي د مېلمستیا دود مراعات نه کړ ."
مشهور ایراني لیکوال اکبر ګنجي هم پر دې پېښې سخته نیوکه کړې او د طالبانو استازی یې «ترهګر» بللی او پوښتنه یې کړې چې: «دا تروریستان چا بللې؟
د طالبانو استازی عزیز الرحمن منصور چې د پنجشنبې په ورځ د وږي په ۲۹ مه د اسلامي وحدت په ۳۸م نړیوال کنفرانس کې د ګډون لپاره تهران کې و، د ایران د ولسمشر په حضور کې د دغه هېواد ملي سرود د غږېدو پرمهال له خپلې څوکۍ نه پورته نشو.
یوه ورځ وروسته یې په یوه ویډیو کې د ایران له خلکو بښنه وغوښته چې د دغه هېواد ملي سرود ته یې درناوی ونه کړ او ویې ویل: «موږ د یوه ګاونډي هېواد په توګه ایران سره ښه اړیکو ته ژمن یو. ایران زموږ دوست دی او که د ایرانیانو زړونه مو مات کړي وي، بخښنه غواړو.»
تر دې وړاندې په پېښور کې د طالبانو قونسل هم د پاکستان د ملي سرود د غږیدو پر مهال له دریدو ډډه کړې وه او توجیې لپاره یې ویلي و، چې په ملي سرود کې د موسیقۍ د غږېدو له امله له خپلې څوکۍ ولاړ شوی نه دی.
د ایران د بهرنیو چارو وزارت په تهران کې د طالبانو د استازي له خوا د ایران ملي سرود ته د بې احترامي له امله د دغې ډلې سفیر فضل محمد حقاني احضار کړی دی. ایراني چارواکو ملي سرود ته د احترام په موخه د طالبانو د استازي نه ولاړېدل "یو نادود او د نه منلو عمل بللی دی.
د ایران د سپاه پاسداران اړوند د فارس خبري اژانس د راپور له مخې، د ایران د بهرنیو چارو وزارت د جنوبي اسیا دویمې ادارې د جمعې په سهار په تهران کې د طالبانو سفیر احضار کړ.
دغې ادارې د طالبانو دغه اقدام د «دیپلوماتیکو دودونو خلاف» بللی دی.
د طالبانو د حج او اوقافو په وزارت کې د مذهبي ځایونو د تنظیم مرستیال عزیز الرحمن منصور چې د یوه پلاوي په مشرۍ تهران ته تللی و، د ایران اسلامي جمهوریت د سرود د غږولو پر مهال له خپلې څوکۍ پورته نه شو.
دغه طالب چارواکي په ایران کې پنجشنبې په ورځ «د وږي ۲۹مه» د اسلامي وحدت په ۳۸م نړیوال کنفرانس کې ګډون وکړ.
په دې مراسمو کې د ایران ولسمشر مسعود پزشکیان هم ګډون کړی و.
د ایران اسلامي جمهوریت د چارواکو له خوا پر دغه اقدام له پراخو نیوکو وروسته، عزیز الرحمن منصور د جمعې په ورځ (وږي ۳۰مه) په یوه ویډیو کې د ایران ملي سرود ته د نه درېدو په توجیه ادعا وکړه، چې په افغانستان کې ملي سرود ته د درېدو دود نشته.
دا څرګندونې په داسې حال کې کېږي، چې د افغان کلتور په ګډون په ډېرو فرهنګونو کې د ملي سرود پر مهال درېدل د هېواد د خلکو او ملي سمبولونو د درناوي نښه بلل کېږي.
د افغانستان لپاره د ایران د ولسمشر ځانګړي استازي حسن کاظمي قمي د طالبانو د استازي چلند په اړه د پنجشنبې په ورځ د «وږي ۲۹مه» په خپلې خواله رسنۍ اېکس کې ولیکل، چې د موسیقۍ غږولو د بندیز په پلمه ډیپلوماټیکو اصولو ته سپکاوی، د شریعت پر بنسټ مانا نه لري.
په اذربایجان کې د ایران پخواني سفیر عباس موسوي هم د طالبانو د استازو له خوا د ایران او پاکستان ملي سرودونو ته د سپکاوي په غبرګون کې ویلي، دوی ډیپلوماټیک دود نه دی مراعات کړی.
هغه د اېکس په یوه یاداښت کې وړاندیز وکړ چې "دا غوره ده چې دوی ته په رسمي ناستو کې بلنې وځنډول شي تر هغه چې دوی خپل چلند سم کړي."
په دې وروستیو کې په پېښور کې د طالبانو کونسل جنرال هم په یوه رسمي مراسمو کې د پاکستان د ملي سرود د غږولو پر وړاندې ورته چلند وکړ او له خپلې څوکۍ نه پورته نشو.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت د طالبانو دغه عمل په کلکه غندلی او ویلي یې دي چې "په اسلام اباد او کابل کې به خپل احتجاج طالب چارواکو ته ورسوي."
په پېښور کې د طالبانو کونسل وویل چې هغه په ملي سرود کې د موسیقۍ د غږولو له امله له خپلې څوکۍ څخه نه دی پورته شوی، هغه زیاته کړه: "د ملي سرود د سپکاوي هیڅ نیت نه درلود."
ایکانومېسټ اونیزه وايي، سره له دې چې د بشري حقونو فعالین د جرمونو نړیوالې محکمې ته د طالبانو د راکش کولو غوښتنه کوي، خو د دې ډلې محاکمه کول ستونزمن ښکاري، په ځانګړې توګه په داسې وخت کې چې په لویدیځ کې ډیری خلک د اوکراین او غزې په جګړه کې ښکېل دي.
په راپور کې راغلي دی، د طالبانو د روانو کړنو ته په غرب کې کمه غوسه ښودل شوې ده.
ایکانومېسټ اونیزې راپور د طالبانو د امربالمعروف نوي قانون ته په اشارې سره لیکلي، چې پکې طالبانو له افغان میرمنو هر ډول ازادي اخیستې ده.
اونیزې زیاته کړې، چې ډېری افغان مېرمنې له هېواده د وتلو د لارو چارو په لټه کې دي.
ایکانومېسټ اونیزې د پنجشنبې په ورځ « وږي ۲۷مه» لیکلي، چې په افغانستان کې د طالبانو له واک ته د رسېدو درې کاله وروسته په هېواد کې وضعیت تر بل هر وخت خراب ښکاري.
طالبانو د خپلې درې کلنې واکمنۍ پر مهال پر افغان ښځو او نجونو پراخ بندیزونه لګولي دي.
په دې وروستیو کې، دې ډلې د "امربالمعروف او نهې المنکر" په نوم د یو قانون تصویبولو اعلان وکړ، چې په دغه قانون کې تر ډېره ښځې په نښه شوې دي.
د طالبانو نوی قانون ښځې له نارینه وو سره له خبرو کولو منع کړې او ان د قران لوستلو په وخت کې د دوی غږ "عورت" بولي.
په همدې حال کې ، په قطر کې د طالبانو د سیاسي دفتر مشر سهیل شاهین ایکانومېسټ ته وویل چې نوی قانون د طالبانو د امر بالمعروف مامورینو د صلاحیت د محدودولو لپاره جوړ شوی دی.
ښاغلي شاهین وویل، د قانون هغه مادې چې ښځې له کوره بهر له خبرو کولو منع کړې"غلطې تعبیر شوې دي."
د طالبانو دغه چارواکي ادعا کړې، چې طالبانو په افغانستان کې زرګونو ښځینه ژباړونکو ته جوازونه ورکړي دي.
شاهین وویل چې د طالبانو د امر معروف قانون ښځې د نارینه وو په شتون کې په لویو غونډو کې له سندرو ویلو منع کوي.
هغه دا هم وویل چې میرمنې کولی شي په نسايي ولادي او دیني برخه کې زدکړې وکړي.
ښځې د خپل راتلونکي او د خپلو ماشومانو ته اندېښمنې دي
ایکانومېسټ لیکي، د طالبانو محدودیتونو پر افغان مېرمنو سخت اغېز کړی، چې ډېری یې له هېواد د وتلو د لارو چارو په لټه کې دي.
دې اونیزې لیکلي، چې دا کار د رسمیت د ترلاسه کولو لپاره د طالبانو هڅې د تاثیر لاندې راولي.
نصيبه، (مستعار نوم)، د نسايي ولادي ډاکتره وايي چې هغه د طالبانو تر کنټرول لاندې افغانستان کې "نااميدي او يوازېتوب" احساسوي.
دغې ډاکټرې وويل، په ډېره وېره له خپله کوره وځي، ځکه وېرېږي، چې طالبان به ورته څه ووايي او يا به يې ودروي.
راپور وايي، د طالبانو د "امربالمعروف" قانون وروسته، ښځې ډېرې کمې له کورنو وځي او هڅه کوي چې هیڅکله یوازې له کوره و نه ووځي.
نصیبه له افغانستانه د تیښتې د لارو چارو په لټه کې ده، په ځانګړې توګه د خپلې لس کلنې لور او پنځه کلن زوی له امله چې د طالبانو ستاینه کوي .
هغه وايي، کله چې زوی یې په بازار کې طالب جنګیالي له خپلو رینجرونو سره ویني، غواړي د هغوی انځورنه واخلي: "شاید یوه ورځ به طالب شي."
هغې په خندا سره وویل: "کله چې زدکړې نه وي، د کمپیوټر ټولګي نه وي، انګلیسي نه وي، یوازې دیني زدکړې وي، « زوی» هغه به نور څه شي؟"
د ازبکستان ټرانسپورټ وزارت وايي، پاکستان هم د افغانستان له لارې تر هند سمندر پورې د نوي نړیوال ټرانسپورټي دهلېز د جوړېدو پروژې سره رسمي یو ځای شو. دا دهلېز له بیلاروس پیلېږي او له روسیې، قزاقستان او ازبکستان په تېرېدو د افغانستان له لارې پاکستان او بیا تر هند سمندر پورې رسېږي.
د ازبکستان ټرانسپورټ وزارت په یوه اعلامیه کې وايي، د پاکستان د اړیکو وزیر د چارشنبې په ورځ له دې دهلېز سره د یوځایېدو یاداښت لاسلیک کړ او په سیمه کې یې د ټرانسپورټ او اقتصادي او سوداګریزو اړیکو د پراختیا لپاره د دې پروژې پر اهمییت ټینګار وکړ.
د نړیوال ټراسپورټي کورېډور یا ای ټي سي د جوړېدو پرېکړه د ازبکستان او اوراسیا اقتصادي کمېسون کارډلې د ۲۰۲۲ کال په اګسټ ناسته کې وشوه.
په دې ناسته کې د روسیې او بیلاروس چارواکو د دغه دهلېز له پراختیا سره لېوالتیا ښودلې وه.
په ۲۰۲۳ کال کې روسیې او قزاقستان له ازبکستان سره د دې پروژې د عملی کېدو لپاره یاداښت لاسلیک کړ.
د دې دهلېز د جوړولو لپاره د تېر اپرېل پر ۲۴ د ازبکستان په ترمذ ښار کې غونډه وه چې د پاکستان چارواکو هم پکې ګډون درلود.
په هغه ناسته کې د طالبانو د ټرانسپورټ او هوايي چلند وزیرحمیدالله اخوندزاده د دغه دهلېز سره د یو ځایېدو لپاره تللی و.
دا دهلېز سوېلي اسیا ته د روسیې د توکو لېږدولو لپاره خورا مهم بلل کېږي.
له دې دهلېز سره د پاکستان د یوځایېدو پرمهال د روسیې مرسیتال لومړی وزیر اسلام اباد ته تللی دی.
نوموړي پرون د پاکستان له ولسمشر سره لیدنه درلوده، چې پکې دواړو لورو د دوه اړخیزو اقتصادي اړیکو پر پراختیا ټینګار کړی دی.