ملا هبت الله د ازبک قوماندان صلاح الدین ایوبي استعفا ونه منله

د طالبانو ازبک قوماندان صلاح الدین ایوبي، چې په دې وروستیو کې د طالبانو د ډلې له غړیتوب او په زابل کې د امنیه قوماندانۍ له دندې استعفا کړې وه، بېرته خپلې دندې ته ستون شوی.

د طالبانو ازبک قوماندان صلاح الدین ایوبي، چې په دې وروستیو کې د طالبانو د ډلې له غړیتوب او په زابل کې د امنیه قوماندانۍ له دندې استعفا کړې وه، بېرته خپلې دندې ته ستون شوی.
د زابل د طالبانو قوماندانۍ د سې شنبې په ورځ په یوه خبرپاڼه کې ویلي، چې صلاح الدین ایوبي د طالبانو له مشر هبت الله اخوندزاده سره کتلي دي.
سرچينې زياته کړې، چې د طالبانو مشر د هغه استعفا نه ده منلې.
په دې خبرپاڼه کې ښاغلي ایوبي په داسې حال کې په زابل کې د طالبانو د امنیې قوماندان په توګه یاد شوی، چې نوموړي د روان کال د وږي مياشتي په ۲۱ مه نېټه اعلان کړی و، چې د طالبانو له ډلې یې استعفا کړې ده.
صلاح الدین ایوبي افغانستان انټرنشنل ته ويلي وو، چې د شخصي او کورنیو دلایلو له مخې یې د طالبانو له غړيتوب څخه استعفا کړې.
سرچینې دا هم تاییدوي، چې ښاغلی ایوبي له هبت الله اخوندزاده سره تر لیدنې وروسته په زابل کې د دې ډلې د امنیه قوماندان په توګه خپلې دندې ته راستون شوی دی.
د زابل د طالبانو د امنیه قوماندانۍ له لوري په خپره شوې خبرپاڼه کې راغلي، چې صلاح الدین ایوبي له هبت الله اخوندزاده سره د دغه ولایت پر امنیتي وضعیت خبرې کړې دي.
هغه تر دې وړاندې هم د طالبانو د خپلمنځي اختلافاتو له امله له دې ډلې جلا شوی و.
په ۱۴۰۰ کال کې د طالبانو له بیا راتګ وروسته ښاغلی ایوبي په پکتیا کې د ۲۰۳ منصوري قول اردو د مشر په توګه وګمارل شو؛ خو طالبانو له دې دندې لرې کړ.
وروسته د کلیو د بیارغونې او پراختیا وزارت د پالیسۍ او پلان د مرستیال په توګه معرفي شو او په ۱۴۰۱ کال کې د زابل ولایت د امنیه قومندان په توګه وټاکل شو.


د ملګرو ملتونو د ماشومانو د ملاتړ صندوق (یونېسف) په افغانستان کې د څو نجونو له قوله لیکلي چې، د نجونو د ښوونځیو تړل د دې لامل شوي چې نجونې په کم عمر کې ودونو ته غاړه کیږدي.
یونیسف وايي، د طالبانو بندیزونو په افغانستان کې جنسیتي نابرابرۍ لا زیاتې کړې.
دغه سازمان په خپل یوه راپور کې لیکلي چې په افغانستان کې نجونې په خپل ورځني ژوند کې له سترو ننګونو سره مخ دي او د نړۍ د ډېرو برخو برعکس دوی له خپلو حقونو محرومې دي.
د یونېسف اجراییوي مشرې کاتریل رسل وویل، «پوهنه په ژوند کې یوازې فرصتونه نه برابروي، بلکې نجونې له کم عمره ودونو، خوارځواکۍ او نورو روغتیايي ستونزو څخه هم ساتي.»
۱۷ کلنه بي بي ګله د هغو زرگونو نجونو له ډلې یوه ده چې د طالبانو له خوا له شپږم ټولګي پورته د نجونو زدهکړو تر بندیز وروسته په کم عمر کې واده کولو ته اړه شوې.
هغې له زدهکړو د پاتې کېدو په اړه یونېسف ته ویلي: «ما په دې وروستیو کې کوژده وکړه او تر ټولو بده یې دا ده چې مور او پلار هم دې ته نه وم اړه کړې، ما یوازې خپلې هیلې له لاسه ورکړې وې او نهیلي شوم چې نور مې د خپلو خوبونو د پوره کولو چانس له لاسه وتلی.»
بي بي ګل زیاته کړې: «که څه هم زما میړه له ما څخه په عمر کې ډیر لوی دی، ما د هغه د واده وړاندیز ځکه ومانه چې له زده کړو بې برخې وم، کنه ما دغه واده نه مانه.»
دغه ۱۷ کلنه ناوې اوس یو څلور میاشتنی ماشوم لري او وايي، چې د «ښوونځیو له تړلو وروسته یې بله لاره نه لرله ځکه یې واده وکړ، اوس په دې کار سره چې ناوې یم او ماشوم هم لرم ډیره ځوریږم.»
واک ته د طالبانو له رسیدو وروسته د دغې ډلې د مشرانو له لوري دریم او څلورم ودونه او د کم عمر لرونکو نجونو په زور ودونه زیات شوي دي.
د یونېسف د شمېرو له مخې، د ۲۰۲۱ کال تر سپټمبر پورې شاوخوا ۱.۴ میلیونه نجونې له شپږم ټولګي پورته له زده کړو بې برخې شوې دي.

د طالبانو د کانونو او پټرولیم وزارت وایي، چې د پنجشېر ولایت ۳۵۴۵ قیراطه زمرد یې په ۱۰۷۴۵۰ زره امریکايي ډالرو پلورلي دي. دغه وزارت وايي، یاده اندازه زمرد یې د ازادې بولۍ له لارې پلورلي دي.
د طالبانو د کانونو او پټرولیم وزارت تېره ورځ سې شنبه د (تلې ۲۴مه) په خپله ایکس پاڼه لیکلي چې، د پنجشېر ولایت ۳۵۴۵ قیراطه زمرد یې په ۱۰۷ زره او ۴۵۰ امریکايي ډالرو پلورلي دي.
دغه وزارت وايي، چې په دغو لاسته راغلو ډالرو کې ۱۰ سلنه ونډه دوی اخیستې. خو پر طالبانو نیوکې دي چې د ۱۰ سلنې خبره یوازې د رسنیو په مخکې کوي او د پردې تر شا کیسه بل ډول ده.
د طالبانو د کانونو او پټروليم وزارت چارواکو تر دې وړاندې هم ویلي وو، چې په پنجشېر کې د زمردو ٧٥٠ کانونه ثبت شوي چې اوسمهال یې یوازې ٥٠٠ فعال دي.
د نړۍوالو مرستو کمښت د دې لامل شوی، چې طالبان د خپلو مالي اړتیاوو د پوره کولو لپاره د افغانستان د کانونو کېندنې ته مخه کړي.
تر ډیره بریده پر طالبانو نیوکې کیږي چې، دغه کانونه په نامسلکي توګه را اېستل کېږي چې تر ډېره د کانونو اصلي زېرمو ته زیان اړوي.
تېر کال د افغانستان پخواني ولسمشر محمد اشرف غني هم د کانونو کېندنه ناقانونه بللې وه او زیاته کړې یې وه، چې دا مهال روښانه نه ده چې د دغو کانونو څخه تر لاسه شوې پیسې چېرته او په څه لګول کیږي.
د طالبانو د کانونو او پټرولیم وزارت وایي، چې تېر کال د څه باندې ۵.۵ مېلیونه امریکايي ډالرو په ارزښت ۷۸ زره قیراطه زمرد د داوطلبۍ له لارې پر کورنیو او بهرنیو پانګهوالو پلورل شوي دي.
د طالبانو د کانونو او پټرولیم وزارت چارواکو ویلي، چې د تېر يوه کال په ترڅ کې په پنجشېر ولايت کې د زمردو شاوخوا ١٧٠٠ سيمې سروې او پېژندل شوې او د قانوني کېندنې لپاره يې ٥٧٥ جوازونه صادر شوي دي.

د پښتون ژغورنې غورځنګ مشر منظور پښتین او ځینو افغان فعالانو د ایران پوله ساتو ځواکونو له لوري د لسګونو افغانانو وژلو ته توند غبرګونونه ښودلي دي. پښتین وايي، له فلسطین او لبنانه ملاتړ ښه خبره ده خو د افغانانو وژل ظلم دی.
د بشري حقونو یو سازمان حال وش راپور ورکړی، چې د ایران پوله ساتو ځواکونو په کلګان سراوان سیمه کې په هغو افغان کډوالو ډزې کړې، چې غوښتل یې ایران ته ننوځي او په لسګونه کسان یې په ډزو وژلي دي.
حال وش د سې شنبې په ورځ (د تلې ۲۴مه) د ترلاسه شویو ویډیوګانو او انځورونو او همدا راز د عیني شاهدانو د ادعاوو په حواله راپور ورکړی، چې د ۳۰۰ افغان کډوالو له ډلې شاوخوا له ۶۰ تر ۷۰ تنو پورې ژوندي او پاتې نور وژل شوي یا ټپیان شوي دي.
د پښتون ژغورنې غورځنګ مشر منظور پښتین نن چهارشنبه د (تلې ۲۵مه) په خپله ایکس پاڼه لیکلي چې له فلسطین او لبنان څخه د ایران ملاتړ ښه خبره ده خو وايي پر افغانانو مخامخ ډزې غندي: «ایران په لسګونو افغانان مسلمانان په ډیر ظلم جبر سره شهیدان کړي دي. چې دا ظلم دی. له ډیرې مودې راهیسې داسې پیښې رامنځته کیږي باید مخنیوی یې وشي.»
هغه زیاتوي چې ټول دې په دې برخه کې غږ پورته کړي چې د ایران تر واکمنو ورسیږي: هر څوک باید غږ پورته کړي چې نور دې په افغانانو ظلم بند کړي او د دې پیښې کونکو پرخلاف دې ګام پورته کړي.»
د افغانستان مخکني لوی څارنوال محمد فرید حمیدي هم د ایراني ځواکونو له لوري د بې ګناه افغانانو وژلو ته غبرګون ښودلی او ویلي یې دي، چې «په قصدي توګه پر بې ګناه او بې دفاع افغان کډوالو برید او د هغوی وژل، د بشریت ضد جنایت، او یو نا انساني کړنه ده.»
هغه د ایراني ځواکونو له خوا د افغانانو ډله ییزه وژنه بې رحمانه او زړه بوږنوونکي بللې، او زیاتوي چې «دغو افغان کډوالو د امن ځای د موندلو او د ژوند له ګواښونو څخه د تېښتې په هیله خپله هیواد پریښی وو.»
هغه د طالبانو حکومت پړ وباله چې د افغان ولس په وړاندې یې خپل مسوولیت نه دی ادا کړی «د افغانستان نامسوولو او نامشروع واکمنانو په نړیواله کچه او په بهر کې د هیواد او خلکو عزت تر خارو لاندې کړی.»
ښاغلي حمیدي په ملګري ملتونو، د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمېشنرۍ، د ملګرو ملتونو د بشري حقونو شورا، د جرمونو نړۍوالې محکمې او نورو اړوند ارګانونونو غږ کړی چې باید جدي ګامونه واخلي او عاملان یې د عدالت منګولو ته وسپاري.
د افغانستان د بشري حقونو کمیسیون مخکنۍ کمیشنرې شبنم صالحي هم د ایراني عسکرو له خوا پر افغان کډوالو برید غندلی او ویلي یې دي، چې د «ایرانیانو له خوا په قصدي ډول د ۳۰۰ بې ګناه افغان کډوالو په نښه کول د بشریت ضد جنایت، د نه بښلو وړ او نا انساني عمل دی. دا بې دفاع خلک، د خوندیتوب په لټه کې له خطر څخه تښتيدل چې د ایراني عکسرو له وحشت سره مخ شول.»
هغې وړاندې وويل: د «طالبانو رژيم په کورنۍ او نړۍواله کچه د خپلو وګړود حقوقو او کرامت په ساتنه کې پاتې راغلی او ولس يې له بربادۍ سره مخ کړی. ملګري ملتونه او د بشري حقونو شورا باید د پیښې له عاملانو سره حساب وکړي او په دې برخه کې بشپړ عدالت پلی کړي.»
د تېر حکومت د پکتیا والي محمد حلیم فدايي هم په خپله ایکس پاڼه د ایران پوله ساتو ځواکونو له لوري د لسګونو افغان کډوالو د وژلو په اړه غبرګون ښودلی او وايي چې داسې کړنې ورته د منلو نه دي، «د ایراني پوله ساتو عسکرو دا ډول نا انساني او خونړی عمل په کلکه غندم او دا د واړو هیوادونو د ولسونو تر منځ ژور تړون ته زیان اړوي.»
د مخکیني حکومت د پوځ یوه جنرال سمیع سادات هم د ایراني ځواکونو دا ډول پېښه غندلې او ويلي یې دي چې ایراني ځواکونو هغه کسان په ډزو وژلي چې له طالبانو په تېښته او له افغانستانه وتل: «دا سمه ده چې نن به مو وس نه رسيږي خو قسم په خدای چې ورځ یې راشي، دغه غچ به له ایرانه اخلو.»
په کور دننه او بهر یو شمېر نورو افغانانو هم توند غبرګونونه ښودلي او ایران یې له افغانانو سره په نا انساني چلند او ظلم تورن کړی.
تر دې وړاندې هم په ایران کې له افغان کډوالو سره ورته پېښې شوې خو دا ځل داسې یوه پېښه چې په مخامخ ډزو کې لسګونه کسان وژني لومړۍ ده.
تر اوسه پورې لا کره شمېرې نه دي څرګندې او نه هم په دې اړه د طالبانو حکومت غبرګون ښودلی چې په دې پېښه کې څومره کسانو ته مرګ ژوبله اوښتې ده.
ايراني چارواکو هم تر اوسه پورې د دې پېښې په اړه څه نه دي ويلي.

د لښکرګاه څخه یو شمېر دوکاندارانو افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته په لېږلو ويډیوګانو ويلي، چې طالبانو په زور د خلکو دوکانونه د ماليې د نه ورکړي له کبله تړلي. هټۍوال وایي، چې اقتصادي وضعیت يې کمزوری او طالبان هم دوی ته د ماليې د برابرولو لپاره اضافي وخت نه ورکوي.
د هلمند له مرکز لښکرګاه څخه سرچينو د سې شنبې په ورځ افغانستان انټرنشنل ـ پښتو ته هغه ويډيوګانې لېږلي، چې طالبان د وسلو سره خلکو ته د دوکانونو د تړلو ګواښ کوي.
سرچينه زياتوي، چې طالبانو د لښکرګاه د اولې حوزې اړوند د حاجي غلام نبي مارکېټ د کوڅې یو شمېر دوکانونه بند کړي دي.
په دې کوڅه کې د قصابي، کوچني هوټلونه او د خوراکي توکو دوکانونه دي.
هټۍوال وايي، چې ورځني مصارف يې زيات، کاروبار کمزوری او د طالبانو جبري ماليه ورکول هم د ډېرو خلکو له توان څخه وتلې خبره ده.
ځيني هټۍوال زياتوي: «طالبان هېڅ دلیل نه مني، زور کوي او د چا خبره نه اوري، په زور يې د خلکو دوکانونه بند کړل.»
طالبانو په رسمي دول تر اوسه د دې دوکانونو د تړلو په اړه څه نه دي ويلي.
طالبانو واک ته له رسېدو وروسته هڅه وکړه، چې د دولت بېلابېل لګښتونه د درنو مالیاتو له لارې پوره کړي، چې دې کار خلک غوسه کړي هم دي.
ښاريان وايي، طالبان خدمات نه وړاندې کوي؛ خو په يو اړخيز ډول له خلکو پيسې ټولوي.
د کارګرو اتحاديو او سوداګرو د طالبانو له خوا جوړ شوي ماليات «ملا ماتونکي» یاد کړي دي.
ځينو مذهبي څېرو هم له دوکانونو او او کم عاید لرونکو کسانو څخه د مالياتو ټولو «حرام» او «غيري قانوني» بللي دي.

د حال وش خبرې اژانس راپور ورکړی، چې د ایران سرحدی ځواکونو په کلګان سراوان سیمه کې په هغو افغان کډوالو ډزې کړي، چې غوښتل یې ایران ته داخل شی او په لسګونه کسان یې په ډزو وژلي دي.
حال وش خبري اژانس د سې شنبې په ورځ ( د تلې ۲۴مه) د ترلاسه شویو ویډیوګانو او انځورونو او همدا راز د عیني شاهدانو د ادعاوو په حواله راپور ورکړ، چې د ۳۰۰ افغان کډوالو له جملې څخه شاوخوا ۶۰ څخه تر ۷۰ پورې ژوندي او پاتې نور وژل شوي یا ټپیان شوي دي.
په عین حال کې یو شمېر عیني شاهدانو، چې غږونه یې افغانستان انټرنشنل ته رسیدلي وايي، د ایران د پوځي ځواکونو له خوا شاوخوا ۳۰۰ افغان کډوال په نښه شوي او تر ۲۰۰ ډېر کسان وژل شوي دي.
تر اوسه ايراني چارواکو د دې پېښې په اړه څه نه دي ويلي او د مرګ ژوبلې کره او تایید شوې شمېره هم معلومه نه ده.
سروان په سیستان او بلوچستان ایالت کې دی او له پاکستان سره ګډه پوله لري. له دې وړاندې هم بلوڅ وسله والو له دې پولې را اوښتي او د ایران پر سرحدي ځواکونو یې بریدونه کړي او یو شمېر یې وژلي دي.
دا لومړی ځل نه دی، چې ایراني ځواکونه پر افغان کډوالو ډزې کوي. تر دې مخکې د بښنې نړۍوال سازمان په خپل یوه راپور کې ویلي وو، هغه افغان کډوال چې غواړي د ایران او ترکیې له لارې خوندي هېوادونو ته ولاړ شي، د ایران او ترکیې سرحدي ځواکونو په نښه کړي دي.
دغه سازمان په یوه راپور کې «له موږ سره د انسانانو په څیر چلند نه کیږي» تر سرلیک لاندې وویل، چې د ښځو او ماشومانو په ګډون کډوال د سرحد دیوال ته په ختلو او یا هم تر ډیره د ایران په پوله کې د کټارو لاندې د تېریدو پر مهال په مستقیم ډول په ډزو وژل شوي دي.