امرالله صالح د امریکا پر حکومت تور پورې کړ چې د طالبانو مالي ملاتړ کوي
د افغانستان د پخواني جمهوري نظام لومړی مرستیال امرالله صالح د «مرغومې ۱۴مه» په خپله ایکس پاڼه د امریکا پر حکومت جدي تورونه پورې کړي دي.
د افغانستان د پخواني جمهوري نظام لومړی مرستیال امرالله صالح د «مرغومې ۱۴مه» په خپله ایکس پاڼه د امریکا پر حکومت جدي تورونه پورې کړي دي.
نوموړي ادعا کړې چې د ۲۰۲۱ کال له سپتمبر میاشتې راهیسې، امریکا هره اوونۍ یاهرې لس ورځې وروسته د طالبانو حکومت ته د ۴۰ میلیونه څخه تر ۸۰میلیونه ډالرو پورې مرسته کړې ده. سربېره پر دې، په ۲۰۲۴ کال کې امریکا د «پایدونکي ټیکاو» په نوم د یو پروګرام له لارې ۴۴۶میلیونه ډالر نور هم طالبانو ته ځانګړي کړي دي. صالح ټینګار کوي چې دغه پروګرام او ورسره تړلي بودجې مشکوکې دي او د افغانستان د خلکو لپاره هېڅ ګټه نه لري.نوموړي دغه مرستې د ترهګرۍ لپاره غیر مستقیم ملاتړ بللی او د دغه بهیر د ژر بندېدو غوښتنه یې کړې ده.ښاغلي صالح زیاته کړې چې په دې تړاو باید څېړنې وشي، او د ترهګرۍ د قربانیانو د ملاتړ په موخه غوره چارې ترسره شي.د امرالله صالح دغه څرګندونې په داسې حال کې مخې ته راځي چې په امریکا کې د مالیه ورکوونکو پیسو د لګښت په اړه اندېښنې لا ډېرې شوې دي. ډېری امریکايي منتقدین له اوږدې مودې راهیسې د دغو مرستو د شفافیت او اغېزمنتیا په اړه پوښتنې راپورته کوي.په دې اړه د رسمي راپورونو له مخې، له ۲۰۲۱ کال راهیسې د امریکاهمکارو سازمانونو لږ تر لږه ۱۱ میلیونه ډالر د مالیاتو او مستقیمولګښتونو په بڼه طالبانو ته ورکړي دي. دغې موضوع اندېښنې لا زیاتې کړې، چې طالبان ښايي له دغو مرستو ناوړه ګټه پورته کړي او د دغو مرستو مدیریت تر پوښتنې لاندې راولي.دغه نیوکې په ځانګړې توګه په داسې وخت کې زیاتې شوې دي چې امریکا د کورنیو اقتصادي ستونزو، لکه لوړ نرخونه د پیسو پړسوب (انفلاسیون)، ستر پورونه، او د عامه خدمتونو لپاره د بودجې له کمښت سره مخامخ شوې ده. ځینې امریکايي سیاستوال او کارپوهان باور لري چې د مالیه ورکوونکو پیسې باید هغو ډلو ته ور نه کړل شي چې د بشري حقونو په سرغړونو یاله ترهګرۍ سره په اړیکو تورن دي.د امریکا دننه د فساد او بې غوریو اړوند تحقیقاتي ادارو هم په وار، وار طالبانو سره د مرستو او نغدي کڅوړو په تړاو جدي اندیښنې څرګندې کړي او دا یې هم ویلي چې، د دغو پیسو د ترلاسه کولو لپاره طالبانو ځینې جعلي نادولتي موسسې جوړې کړي او د امریکا د دغو نغدو کڅوړو یوه برخه د طالبانو لاسونو ته لوېږي.اوس پوښتنه دا ده چې ایا د امریکا حکومت به خپله تګلاره بدله کړي، او که دغه ډول مرستې به همداسې دوام ولري؟که څه هم چې د امریکا نوي ټاکل شوي ولسمشر ډونالډ ټرامپ دغې پوښتنې ته یو څه ځواب ویلی او د خپلو ټاکنیزو منډو ترړو پر مهال یې ویلي چې پر طالبانو به نغدي کڅوړې بندې کړي؛ خو د روان زیږدیز کال د جنورۍ میاشتې تر ۲۰مې نېتې وروسته چې ټرامپ سپینې ماڼۍ ته په رسمي توګه ننوځي بیا به معلومه شي چې خپلې ژمنې به څومره عملي کړای شي.
فارن افیرز وايي، کله چې طالبانو کابل ونیوه، افغانستان د بندیزونو او اقتصادي او ډیپلوماتیکې انزوا تر فشار لاندې راغی. نورو حکومتونو د دې لپاره په کافي چټکۍ او جرئت عمل ونه کړ چې د هېواد د فقر بحران ته پای ورکړي او اقتصادي بندیزونه یې ځای پر ځای پرېښودل چې د طالبانو په چلند کې یې هېڅ بدلون رانه وست، خو افغانان یې له قحطۍ سره مخ کړل.
فارن افییرز وايي، نړیوالو چارواکو په تېره میاشت کې له تحریرالشام سره تر دې دمه ډېرې اړیکې نیولې او دغو اړیکو هغوی وهڅول، چې په سیاسي او نظریاتي اړخونو کې له طالبانو ځان متفاوت وښیي. خو داسې ښکاري چې بهرني لوري به هغه تېروتنې بیا تکرار کړي چې د طالبانو له واکمنۍ وروسته یې په افغانستان کې وکړې.
فارن افیرز وايي، « د سیاسي بدلون په وخت کې هر ګام کولی شي د تاریخ مسیر بدل کړي. لویدیز چارواکي د یوې نوې سوریې د راتلونکې په اړه هیله من ښکاري او دا د حق خبره ده خو که داسې اقدامات ونه شي چې سوریې ته له اوږدې جګړې وروسته د خپل اقتصاد بیا رغونې او نوي کولو زمینه برابره کړي، دغه هېواد نورې ګډوډۍ او بې ثباتۍ ته ورګرځېدای شي، چې نه یې لویدیز غواړي او نه سوریایان».
فارن افیرز وايي، لویدیز حکومتونه باید په افغانستان کې له خپلو تېروتنو زده کړه وکړي، ځکه په سوریه کې اوږدمهاله کړکیچ به د منځني ختیز نورو سیمو ته وغځیږي، په سیمه کې به د لویدیز نفوذ کمزوری کړي او د نورو خلکو د کډوالۍ سبب به شي.
د یادې سرچینې په وینا، له افغانستان څخه دوه درسونه چې د سوریې قضیې پورې اړوند دي، څرګندیږي.
لومړی درس دا دی چې په افغانستان کې نړیوالو په ځنډ خپل بندیزونه نرم کړل او دویم درس دا دی چې لویدیز د طالبانو د نه رسمیت پېژندنې په اړه وضاحتونه ورنه کړل.
د فارن افیرز په باور، د سوریې لپاره دغه درسونه دا ښيي چې نړیواله ټولنه باید د افغان قضیې تېروتنې تکرار نه کړي او د سوریې نویو مشرانو ته یو واضح او عادلانه وړاندیز وکړي.
فارن افیرز وايي، «د طالبانو مشر په کلي کې زیږېدلی، د سخت مذهبي تعلیم ملاتړ کوي او د بهرنۍ نړۍ د بدو اغیزو پر ضد وعظ کوي. برعکس، د تحریر الشام مشران که څه هم ژمن مذهبيان دي، خو د سوریې له مدرنو ښارونو څخه راوتلي دي، ډېری یې له پوهنتونونو فارغ دي او غواړي چې له نړۍ سره اړیکې ولري. د سوریې نوي مشران داسې ښکاري چې د طالبانو په پرتله ډېر لیواله دي چې له لویدیز سره اړیکې جوړې کړي ».
فارن افیرز وايي، « په طالبانو کې سخته مذهبي کړۍ موجوده ده، خوهیئت تحریر الشام خپل سخت دریځه شیخان کمزوري کړي دي. دغه ډله د هر عمر نجونو لپاره د زده کړو هڅې ستایي، که څه هم ټولګي د جنسیت پر اساس جلا شوي دي».
فارن افیرز زیاتوي، چې پر دمشق له واکمنۍ وروسته د سوریې یاغیانو یو نرم دریځ غوره کړی دی.
فارن افیرز په پای کې وايي، مخکې له دې چې د طالبانو په څېر تجربې تکرار شي نړیوال باید د سوریې له واکمنو سره جوړجاړي ته ورسیږي.
د بادغیس په قادس ولسوالۍ او د بدخشان په فيض اباد ښارکې د وسله والو طالبانو دوه مکتوبونه افغانستان انټرنشنل ته رسيدلي دي چې ښيي ددې ډلې سيمه ييزو چارواکو په دغو سيمو کې دشپې پر ګرځېدو بنديزونه لګولي دي .
د طالبانو د بادغیس د قادس ولسوالۍ امنیه قوماندانۍ په یوه لیک کې امر کړی، چې د مرغومي له ۱۲مې د دې سیمو اوسیدونکي له « شرعي عذر پرته» د شپې له ۹ بجو وروسته په بازار او کلي کې د تګ راتګ حق نه لري.
د بدخشان په مرکز فیض اباد کې د طالبانو درېیمې امنیتي حوزې په یوه مکتوب کې له خلکو غوښتي چې د شپې له لسو بجو وروسته له تګ راتګه ډډه وکړي.
طالبانو د دغو دوو سیمو اوسېدونکو ته خبرداری ورکړی، چې که له دغه امر نه سرغړونه وکړي، مجازات به شي.
طالبانو واک ته له راتګ وروسته په تېرو کلونو کې هم په ډېرو سیمو کې د شپې پر تګ راتګ بندیز لګولی دی.
طالبان د دا ډول بندیزونو لامل امنیتي لاملونه ګڼي.
