د طالبانو تر واک لاندې د افغانستان د ملي احصایې او معلوماتو اداره وايي، چې تر اوسه یې ۱۵ میلیونه الکترونیکي تذکرې وېشل شوې دي. په دې کې۹.۶۷ میلیونه نارینه وو او ۵.۹۵ میلیونه تذکرې ښځو ته وېشل شوې دي.
د طالبانو د ملي احصایې او معلوماتو ادارې د دوشنبې په ورځ په یوه اعلامیه کې ولیکل، چې د دغو تذکرو تر ټولو ډېرې په ښاري سیمو کې وېشل شوې دي.
کابل په شپږ میلیونه او ۲۲۵ زرو تذکرو سره تر ټولو ډېر تذکره اخستونکی ښار ثابت شوی.
په هرات کې یو میلیون او شپږ زره، ننګرهار کې۷۶۵ زره، بلخ کې۶۷۸ زره او کندهار کې۵۲۶ زره تذکرې وېشل شوې دي. پاتې تذکرې په نورو ولایتونو کې وېشل شوې دي.
د طالبانو تر واک لاندې د ملي احصایې او معلوماتو اداره وايي، د ټولو وېشل شویو برېښنايي تذکرو له ډلې نږدې ۹ میلیونه تذکرې د طالبانو له واکمنۍ وروسته په ټول هېواد کې وېشل شوې دي.
برېښنايي تذکرې چې د یوه ډیجیټل هویتي سند په توګه کار کوي، مختلفو حکومتي خدمتونو ته د لاسرسي اسانتیا لپاره جوړیږي، خو په افغانستان کې تر ډېره د هویت د تشخیص لپاره کاریږي.
یاده اداره وايي، دمګړۍ په ټول هېواد کې د تذکرو د وېش او اسان خدمت۷۳څانګې او یو ګرځند ټیم او په متحده عربي امارات کې د اسان خدمت یو مرکز فعال دي.
که څه هم دغه پروګرام پرمختګ کړی، لا هم ځینې ننګونې شته. د پروګرام په اړه ځینې نیوکې شته، په ځانګړې توګه په دې اړه چې ایا ټولې جنسیتي ډلې په برابر ډول له دغه سیستم څخه ګټه اخلي. ځینې منتقدان وايي چې د ښځو لپاره د تذکرو لاسرسی لا هم محدود دی.
دې ادارې تېره اونۍ اعلان وکړ، چې د اسانتیاوو په موخه یې په تذکرو کې له یوې د ډېرو تذکرو د لغو، عمر سمونې، نوم، د املايي تېروتنو سمولو او تخلص لیکلو اړوند صلاحیتونه خپلو ولایتي ریاستونو ته ور کړي دي.
دې قومي مشرانو افغانستان انټرنشنل ته وویل، جمهوریت کې د «چنار انو» کان بې قانونه کېندل هغه مهال پیل شول چې طالبانو پر دې سیمه ولکه وکړه.
دوی همدراز وايي د طالبانو واکمنېدو سره د چپې درې ولسوالۍ د دغه کان بې قانونه کېندل لا چټک شول.
د ځایي اوسېدونکو په وینا د ولسوالۍ ځايي طالب مسوولینو پر سیمه ییزو خلکو سربېره هر چا ته اجازه ورکړې چې په دغو کانونو کې بې قانونه کندنې وکړي.
افغانستان انټرنشنل ته رسېدلو ویډیوګانو کې لېدل کېږي، چې ډله ډله خلکو د غرونو په لمنو کې خیمې وهلې دي او د شپې ورځې کار کوي.
په کان کې د چاودنو لپاره باروت طالبان ور کوي
د کونړ چپې درې ځینې قومي مشرانو افغانستان انټرنشنل ته وویل، د دې ولسوالۍ لپاره د طالبانو ولسوال مولوي زبیر او امنیتي مدیر یې قاري بهار ه د دې کان د غیر قانوني او نامسلکي کندلو اجازه یې ورکړې ده.
د ځايي اوسېدونکو په وینا د کان د کندلو لپاره چاودنې کېږي او دغه چاودېدونکي مواد هم محمد زبیر او د استخباراتو مدیر مسعود حقیار پلوري.
ځايي قومي مشر:« د مرغومي په ۱۹مه شاوخوا ۵۰ مېلیونه افغانۍ بېروج خرڅ شوي دي او په دې کې ۵ مېلیونه د طالبانو ځايي مسوولینو ته ورسېدې.»
افغانستان اتټرنشنل ته څو ځايي سرچینو هم ویلي، د چپې درې ولسوالۍ د قعله کلي د «چنار انو» د بېرجو کان په رسمي ډول طالبانو په کوم قرارداد نه دی ورکړی.
دوی وايي له دې کان تر لاسه شوې پیسې د ولسوالۍ او د کونړ کانونو ریاست کې ځايي مسوولین په خپلو منځونو کې وېشي.
قومي مشران هم وايي، چې په دې غیرقانوني کندنو کې د کونړ ولایت د کانونو ریاست دوه مسوولین عبیدالله او حزب الله هم د کانونو د ریاست په استازیتوب دغه کان ته ورځي او له سوداګرو سره د خپلې برخې حساب کوي.
د بېروجو زیاتره سوداګر د کونړ چپې درې ولسوالۍ قعله کلي اوسېدونکي دي او له کلونو راهسې په دغو بې قانونه او نامسلکي کندنو کې لاس لري.
ځايي اوسېدونکی:« د ګران بیه ډبرو سوداګر او قاچاقبر کېندونکو ته د ورځې مزدوري او ډوډۍ او نورې اسانیاوې هم برابروی.»
ځايي اوسېدونکو وایی چې زیاتره دا سوداګر په پاکستان کې اوسېږي او دغه کسان چې پاکستاني شناختي کارتونه لري په ډېره اسانه بېروج پاکستان ته د خرڅلاو لپاره انتقالوي.
ځايي اوسېدونکي:« مونږ وینو په رڼا ورځ کندنې روانې دي څوک یې مخه نه نیسي ځکه چې د ولایت په کچه طالب چارواکو ته پیسې رسیږي او ځانونه یې پرې غلي کړي دي.»
د معلوماتو له مخې د افغانستان د معدنی زیرمو ارزښت نږدې یو ټریلیون ډالره اټکل شوی دی.
په جمهوریت کې د ناامنۍ له امله په حکومتي کچه ډېر کم د دې کانونو سپړل روان و، خو د طالبانو د ناامنۍ له امله بې قانونه کندل کېدل.
د ۲۰۲۱ کال په اګسټ کې د طالبانو واکمنېدو او نړیوالو بندیزونو سره دې ډلې د خپلو عوایدو لپاره په هر ولایت کې د کانونو سپړلو ته مخه کړه.
خو دا کندل او پلورل د تېر افغان حکومت د چارواکو له سختو نیوکو سره مخ دي او وايي، چې د طالبانو له لوري د کانونو کندنه مشروع نه ده او معلومه نه ده چې عواید یې چیرته ځي.
د کونړ پر بېرجو کان سربېره د افغانستان نورو ولایتونو کې هم د کانونو په تړاو خپلواکو رسنیو او ادارو هم بیا بیا د رپوټونو کولو سره اندېښنې ښودلې.
له دې سره طالبانو نن د کونړ مرکز اسعد اباد کې د ۲۳ میلیون افغانیو په ارزښت د ګرانبیه ډبرو او ځايي سوداګرۍ د پیاوړتیا لپاره یو مارکېټ پرانیستی دی.
دوی وايي، دا مارکېټ په یو کال کې جوړ شوی او په ۵ پوړونو کې ۴۰ دوکانونه لري چې پکې مختلفې اسانتیاوې شته.
