د طالبانو د امربالمعروف وزير خالد حنفي په قطر کې د دې ډلې له نوي ټاکل شوي سفير سهیل شاهین څخه وغوښتل، چې د نړيوالو ډیپلوماتیکو اړیکو له لارې د دوی فعالیتونه خپاره کړي او د منفي تبلیغاتو مخه ونيسي. طالب وزير ویلي، چې موخه يې «د اسلامي شریعت پلي کول او ټولنيز بدلون راوستل دي.»
د طالبانو امربالمعروف وزارت د چارشنبې په ورځ په یوه اعلامیه کې ویلي، چې خالد حنفي د خپل کار په دفتر کې له سهيل شاهین سره په لیدنه کې ټينګار کړی، چې د خپلو ډیپلوماتیکو اړیکو له لارې د دغه وزارت رښتیني مالومات خپاره کړي او د منفي تبلیغاتو مخه ونیسي.
په دې لیدنه کې سهیل شاهین ويلي، چې «مغرضې بهرنۍ استخباراتي کړۍ» هڅه کوي، چې د امربالمعروف وزارت ناسم انځور تر نړيوالو ورسوي.
نوموړي ډاډ څرګند کړی، چې له خپل موقف او اړیکو په استفادې به د دغه وزارت رښتینی انځور تر نړۍ رسوي.
په افغانستان کې واک ته د طالبانو له بیا رسېدو وروسته ددې ډلې د امربالمعروف وزارت په بېلابيلو برخو کې تر ټولو سخت بنديزونه لګولي.
ښځې او نجونې يې له يوازې تګ، کار کولو، تفریح، زده کړو، په لوړ غږ خبرو، له محرم پرته ګرځېدو منع کړې دي.
دې ډلې پر رسنیو بنديزونه لګولي او هره ورځ پر لویو لارو او بازارونو کې ځوانانو ته د ږيرې پرېښودو او وېښتانو کممولو سپارښتنې کوي.
په ډېرو سيمو کې يې ځوانان د موسیقي اورېدو په خاطر وهلي او زنداني کړي هم دي.
د طالبانو د امربالمعروف وزارت محتسبان په ټولو ولایتونو کې ګرځنده ګزمې کوي، خلک تعقيبوي او د خلکو چلند او کړنې څاري.
محتسبان ادعا کوي چې دوی د «اسلامي شریعت» له مخې ټولنه اصلاح کوي.
ډېرو اسلامي هېوادونو، د بشري حقونو اړوند سازمانونو د طالبانو پر سرغړونو نيوکې کړې او له دې ډلې يې غوښتي، چې له خلکو سره له سخت چلنده لاس واخلي.
د روسیې د بهرنیو چارو وزیر سرګي لاوروف د سه شنبې په ورځ (د مرغومي ۲۶) په مسکو کې یوې خبري غونډې ته وویل چې« زه غواړم دا یادونه وکړم په داسې حال کې چې دا سازماني تدابیر مهم دي، د شانګهای همکارۍ سازمان دننه د باور پیاوړي کول، په ځانګړې توګه په هغه فرمټ کې چې اوس د افغانستان په اړه کار کوي (روسیه، چین، پاکستان، ایران)، نور هم ډېر مهم دی. موږ په دې باور یو چې د هند ګډون به سم ګام وي».
د روسیې د بهرنیو چارو وزارت له کنفرانس وروسته د لاوروف د خبري غونډې بشپړ متن پر خپله پاڼه خپور کړ.
لاوروف وویل، « د شانګهای همکاري سازمان او د افغانستان اړوند فرمټونه، لکه د افغانستان په اړه د مسکو فرمټ، نور اضافي پلیټفارمونه دي چې پاکستان، هند او چین ته ډېر امکانات ورکوي چې له یو بل سره اړیکه ونیسي، هڅه وکړي یو بل ښه درک کړي، هغه پوښتنې وکړي چې هغوی اندېښمنوي او ځوابونه ترلاسه او تحلیل کړي».
د «افغانستان څلور اړخیزه ډلې» وروستۍ ناسته د ۲۰۲۴ کال په نومبر کې د ملګرو ملتونو د عمومي اسامبلې په څنډه کې د بهرنیو چارو وزیرانو په کچه شوې وه. په دې غونډه کې د ایران د بهرنیو چارو وزیر سید عباس عراقچي، د روسیې د بهرنیو چارو وزیر سرګي لاوروف، د چین د بهرنیو چارو وزیر وانګ یي او د پاکستان د دفاع وزیر محمد اصف ګډون درلود.
د غونډې له پای وروسته په یوه ګډه اعلامیه کې د افغانستان د «ملي واکمنۍ، سیاسي خپلواکۍ، یووالي او ځمکنۍ بشپړتیا» د ملاتړ غوښتنه وشوه.
شانګهای یو وخت د افغانستان لپاره تماس ډله لرله چې د هند په ګډون ټول غړي پکې شامل وو، خو دغه ډله د طالبانو له بیا واکمنېدو راهیسې غیرفعاله شوې ده.
د ترهګرۍ ضد ګډې هڅې
لاوروف په څلور اړخیزه ډله کې د هند غړیتوب داسې وخت وړاندیز کوي چې د روسیې او پاکستان اړیکې هم تودې شوې دي.
لاوروف وویل، « موږ د تیرو څو لسیزو په پرتله له پاکستان سره په تر ټولو ښه پړاو کې یو».
نوموړي پاکستان «د ترهګرۍ قرباني» وباله او ویې ویل چې د اسلاماباد لپاره ترهګرۍ ضد جګړه هغه وخت ممکنه ده چې د خپلو افغان ګاونډیانو، هند او د شانګهای همکارۍ سازمان له ټولو غړو سره ګډې هڅې وکړي.
لاوروف زیاته کړه، « ګڼ شمېر پروژې دي، هغه پروژې هم پکې شاملې دي چې د شوروي دورې په ترڅ کې د پاکستاني اقتصاد لپاره جوړې شوې وې او اوس بېرته بیا رغول کېږي».
لاوروف زیاته کړه، « ترهګرۍ ضد جګړه د هڅو د یوځای کولو غوښتنه کوي، له خپلو افغان ګاونډیو، له هند او د شانګهای همکاري سازمان له ټولو غړو سره، ځکه منځنۍ اسیا، افغانستان او پاکستان د "بدو خلکو" له خوا د خپلو جنایي پلانونو د پلان کولو او پليتابه لپاره کارول کېږي».
هند په افغانستان کې خپله ښکیلتیا ډېروي
د لاوروف څرګندونې داسې مهال دي، چې هند په کابل کې د طالبانو له حکومت سره خپله ښکېلتیا زیاته کړې ده.
د هند د بهرنیو چارو وزیر وکرم میسري تازه په دوبۍ کې د طالبانو د بهرنیو چارو له سرپرست وزیر مولوي امیر خان متقي سره وکتل او پر بشري همکاریو، چابهار بندر او سیمه ییزو اړیکو یې خبرې وکړې.
هند لومړی ځل په ۲۰۱۸ کال کې د مسکو فورم په چوکاټ کې له طالبانو سره خبرې وکړې، چې د دغه هېواد دوو پخوانیو ډیپلوماټانو، امر سینها او ټي سي ای راګاوان یې استازیتوب کاوه.
هند تر دې دمه افغانستان ته پراخې مرستې استولې، چې ۵۰ زره متریک ټنه غنم، ۳۰۰ ټنه درمل، د زلزلې مرستو اړوند۲۷ ټنه توکي، ۱.۵ میلیونه کوویډ ۱۹واکسین ډوزونه پکې شامل دي.
د سیمې ډیپلوماسي او د سوداګرۍ فرصتونه
لاوروف وړاندیز وکړ چې هند او پاکستان خپلې ستونزې د خبرو اترو له لارې حل کړي.
هغه "مسکو فورم" د یوه مناسب پلاتفورم په توګه یاد کړ، چې د دوی ترمنځ د تفاهم ښه کولو لپاره کار وکړي. نوموړي وویل، « هغوی کولای شي خپلې اندېښمنوونکې پوښتنې مطرح کړي او ځوابونه وغواړي. موږ به د دې لپاره خپلې هڅې وکړو، ځکه دا د سیمې په ګټه ده».
هند د چابهار بندر په پرمختګ کې هم پراخې پانګونې کړې دي. دا بندر د افغانستان لپاره یو مهم سوداګریز مسیر دی، چې د پاکستان له لارې تېرېدو اړتیا له منځه وړي او سیمه ییز اتصال ته وده ورکوي.
د دغه وزارت ویاند عبدالمتین قانع د طالبانو تر واک لاندې باختر اژانس سره په خبرو کې ویلي، چې د نشه یي توکو د کار و بار په تړاو ټول ۲۳ زره او ۱۳۳ نیول کسان محکمو ته معرفي شوي هم دي.
نوموړي بیا په خپلو خبرو کې دا نه دي ویلي، چې یاد شمېر کسان یې په څومره وخت کې نیولي دي.
ښاغلي قانع دغه راز ویلي، چې یادې ډلې تر اوسه ۲۱ زره هکټاره ځمکې هم د نشه یي توکو له کر څخه پاکې کړي دي.
د طالبانو د کورنیو چارو وزارت ویاند زیاته کړې ده، چې د دغې ډلې د مشر ملا هبت الله د فرمان پربنسټ یې د یادې پدېدې د له منځه وړلو په موخه په ټول هېواد کې زرګونه عملیات کړي دي.
ښاغلي قانع له باختر خبري اژانس سره په خبرو کې همداراز ویلي، چې له نشه یي توکو سره د مبارزې په برخه کې له یادې ډلې سره هېڅ یوه هېواد یا ادارې همکاري نه ده کړې.
عبدالمتین قانع په ټینګار سره ویلي، چې په افغانستان کې د نشه یي توکو کر او تولید د پام وړ کم شوی او ان صفر ته نږدې شوی دی.
نوموړي دغه څرګندونې په داسې حال کې کړي دي، چې د روان کال په زمري میاشت کې د ملګرو ملتونو د امنیت شورا د یوه راپور په خپرولو سره وویل، چې د طالبانو له خوا د کوکنارو په کښت باندې د بندیز سربېره، افغانستان لا هم د تریاکو پراخه زېرمې لري، چې د مخدره توکو د قاچاقي شبکو د اړتیاوو د پوره کولو لپاره کارول کېدی شي.
د دغه راپور له مخې؛ په افغانستان کې د تریاکو زیرمې دومره لویې دي چې "د نشه یي توکو په صادراتو کې د پام وړ توپیر نه شي لیدل کېدی. د کوکنارو د ذخیرو د اندازې اټکلونه تفاوت لري؛ مګر ښايي څو کاله وخت ونیسي تر هغه چې پر کوکنارو د بندیز اغیزې په بشپړه توګه و ارزول شي."
د ملګرو ملتونو د نشه یي توکو او جرمونو دفتر تازه راپور بیا څرګندوي، چې په ۲۰۲۴ کال کې د اپین تولید ۴۳۳ ټنو ته رسېدلی، چې د ۲۰۲۳ کال په پرتله ۳۰ سلنه زیاتوالی ښيي، خو لا هم د ۲۰۲۲ کال په پرتله ۹۳ سلنه کم دی.
راپور کې زیاته شوې، چې اوس دوه پر درېیمه برخه نشه يي توکي د هېواد په شمال ختیځ کې تولیدېږي.
سره له دې چې طالب چارواکو په ځلونو د نشه یي توکو د کر او تولید د پراخې کچې د کموالي خبره کوي، خو د ملګرو ملتونو د بندیزونو د کمېټې مشر بیا د لېندۍ میاشت کې وویل، چې د طالبانو یو شمېر مهم چارواکي له کارټلونو او د نشه یي توکو د تولید او قاچاق له شبکو سره همکاري کوي.
نوموړي د امنیت شورا غړو ته وویل: «یو شمېر جګپوړي طالب چارواکي په پراخه توګه د نشه یي توکو په تولید او سترو قاچاق کونکو سره لاس لري. او په همدې حال کې نور بزګران بیا د کوکنارو بدیل کښت ته هڅول شوي دي.»
هغه بیا د دغو طالب چارواکو نومونه نه دي یاد کړي.
که څه هم د طالبانو مشر د یوه فرمان له مخې د نشه یي توکو پر کر، تولید او خرځلاو بندیزونه لګولي، خو په اوس وخت کې د طالبانو اکثره سیمه ییز قوماندان د نشه يي توکو پر قاچاق بوخت دي، چې غوره بېلګه یې په بدخشان کې د دغې ډلې امنیه قوماندان قاري واصل دی، چې د «نشه یي توکو د قاچاق او له دولتي تاسیساتو د ناوړه ګټې اخیستنې» په تور له دندې ګوښه شوی دی.
د نشه یي توکو د قاچاق مساله د طالبانو په راتګ نه یوازې دا چې کمېږي نه، بلکې لا پراختیا مومي او د ایران په ګډون تاجکستان او پاکستان له افغانستانه د نشه یي توکو د قاچاق له ستونزې سر ټکوي.
د ایران له نشه يي توکو سره د مبارزې د همغږۍ شورا منشي اکبر منتظري د روان کال په لېندۍ میاشت کې ویلي وو، چې په افغانستان کې د نشه يي توکو تولید او لېږد یې له نشه یي توکو سره مبارزه لا ستونزمنه کړې ده.
یاد ایراني چارواکي ادعا کړې وه، چې د نړۍ ۹۵ سلنه نشه یي توکي په افغانستان کې تولیدیږي او له همدغه ځایه قاچاق کیږي.
که څه هم ملګرو ملتونو په یوه راپور کې په افغانستان کې د نشه يي توکو د قاچاق او کښت د کموالي خبره کړې ده؛ خو د ایران د نشه یي توکو د کنټرول ادارې ویلي وو، چې په افغانستان کې نه یوازې دا چې د تریاکو کښت کم شوی نه دی، بلکې څو چنده زیات شوی هم دی.
