په ۲۰۲۴ کال کې؛ قزاقستان افغانستان ته د ۳۱۷ میلیونه ډالرو په ارزښت اوړه صادر کړي

د ۲۰۲۴ کال په اوږدو کې قزاقستان افغانستان ته د ۵۲۳،۳ میلیونه ډالرو په ارزښت صادرات کړي، چې ډېره برخه پکې اوړه او غنم دي.

د ۲۰۲۴ کال په اوږدو کې قزاقستان افغانستان ته د ۵۲۳،۳ میلیونه ډالرو په ارزښت صادرات کړي، چې ډېره برخه پکې اوړه او غنم دي.
د قزاقستان د سوداګریزو پالیسیو د پراختیا مرکز د رپوټ له مخې، په دغو صادراتو کې زیاتره برخه د غنمو او اوړو ده، چې صادرات یې۳۱۷،۳ میلیونه ډالرو ته رسیدلي دي.
سربېره پردې، قزاقستان په تېرو ۱۲ میاشتو کې افغانستان ته د ۴۲،۵ میلیونه ډالرو په ارزښت غنم او د ۱۹،۴ میلیونه ډالرو په ارزښت تېل صادر کړي دي.
د ۲۰۲۴ کال په اوږدو کې افغانستان له قزاقستان څخه د ۱۷،۲ میلیونه ډالرو په ارزښت توکي وارد کړي، چې عمده واردات یې خواږ مشروبات، مېوې او د المونیم توکي دي.
د دواړو هېوادونو ټولیز سوداګریز حجم ۵۴۰،۵ میلیونه ډالرو ته رسیدلی دی.
د کاز ټریډ د معلوماتو له مخې، له افغانستان څخه قزاقستان ته په ۲۰۲۴ کال کې د مستقیمو پانګونو ناخالص جریان ۱۱ زره ډالره و، چې د پخوا په پرتله کوم بدلون پکې نه دی راغلی.
یاده رسنۍ وايي، چې له قزاقستان څخه افغانستان ته د صادراتو زیاتولو پوتانسیل ۱۱۳،۱ میلیونه ډالره ارزول شوی، چې دا د ګډې سوداګرۍ د لا پراختیا لپاره فرصتونه رامنځته کوي.
قزاقستان سږکال د غلې دانې په صادراتو کې پام وړ زیاتوالی راوستی او افغانستان یې په ستراتیژیکو مارکیټونو کې شمېرل کیږي.
د قزاقستان د ریل لارې (KTZ) د معلوماتو له مخې، د کال په لومړۍ نیمایي کې (سپتمبر ۲۰۲۴ – فبرورۍ ۲۰۲۵) قزاقستان افغانستان ته ۲۴۸ زره ټنه غله صادره کړې ده، چې د تېر کال د ورته دورې په پرتله ۳۶ سلنه زیاتوالی ښيي.

د قزاقستان د اوبي سرچینو او اوبو رسونې وزارت د ارال سمندر او جهیل د ساتنې لپاره له طالبانو سره د همغږۍ او اړیکو پلان اعلان کړی دی.
وزیر نورژان نورژیګیتو د حکومت په خبري مرکز کې د اپریل پر ۱۵مه په یوه خبري کنفرانس کې د وزارت ستراتیژي په ډاګه کړه، چې د اوبو د مدیریت په برخه کې د سرحدي همکارۍ اړتیا په زیاتیدو ده.
ارال سیند چې یو وخت د نړۍ تر ټولو لوی جهيل ګڼل کېده، په تېرو څو لسیزو کې د اوبو د انحراف له امله کوچنی شوی چې نه یوازې قزاقستان، بلکې نور ګاونډي هیوادونه یې هم اغیزمن کړي دي.
د قوشتېپې کانال قزاقستان ته اندیښنې پیدا کړې، ځکه ددوی په باور، دا به د سیمې محدودې اوبي سرچینې لا نورې کمې کړي.
د قزاقستان د «اولسي» رسنۍ د رپوټ له مخې، قزاقستان چې د اوبو لپاره پر سیردریا سیند تکیه کوي، اوس له یوه حساس حالت سره مخ دی. سیردریا له قرغیزستان نه پیلیږي او د تاجکستان او ازبکستان له لارې قزاقستان ته ځي. د مرکزي اسیا دغو پنځو هیوادونو د سرحدي اوبو د تنظیم یو ځانګړی کمیسیون جوړ کړی چې د دغه سیند اوبه وڅاري.
خو نورژیګیتو ډاډ ورکړی چې دقزاقستان د اوبو اړتیاوې پوره کیږي.
د سمرقند د اوبو په وروستۍ ناسته کې په دې اړه خبرې وشوې، چې د ازبکستان، قزاقستان او نوروهیوادونو متخصصان له افغانستان سره د ارال سیند د ژغورنې نړیوال صندوق له لارې کار وکړي، چې د اوبو اړوند ننګونو باندې همغږي رامنځته کړي.
نورژان نورژیګیتو وویل، « زموږ هدف دا دی چې د ارال سیند د ژغورنې نړیوال صندوق تر چوکاټ لاندې له دغه هېواد (افغانستان) سره اړیکې ټینګې کړو. پرون، د ازبکستان د اړوندو وزارتونو استازو له افغان استازو سره په تاشکند کې لیدنه وکړه او یوه ځانګړې غونډه کې یې ګډون درلود. د د ترلاسه شویو معلوماتو له مخې، اوس به د ازبکستان متخصصان په افغانستان کې د اوبو په روانو چارو کې مشورتي مرسته کوي».
قزاقي شنونکي په دې باور دي، چې د قوشتېپې کانال ښايي د قزاقستان زامبیل ولایت او سویلي سیمې چې له وچکالۍ سره مخ دي، لا اغیزمنې کړي.

ترکي رسنیو خبر ورکړی، چې د دغه هېواد پولیسو له چناق کلا او اماسیا ښارونو ۳۲ افغان کډوال نیولي دي. د راپورونو له مخې، د دغو کډوالو له ډلې ۲۲ تنه یې له چناق کلا څخه نیول شوي، چې په کې ۵ مېرمنې او ۱۰ تنه ماشومان هم شامل دي.
د یو بل راپور له مخې، د ترکیې پولیسو په اماسیا ښار کې هم له یوه موټر څخه ۱۰ تنه افغان کډوال نیولي دي.
ویل کېږي، چې دغه کډوال استانبول ته د لېږدولو په حال کې و چې د پولیسو لهخوا ونیول شول او موټر چلوونکی یې هم عدلي او قضایي بنسټونو ته پېژندل شوی دی.
ترکیې هم د افغانستان د دوو ګاونډیو هېوادونو په څېر د افغان کډوالو د اېستلو خبرداری ورکړی دی.
ترکي رسنۍ هم وخت ناوخت په دغه هېواد کې د پولیسو لهخوا د افغان کډوالو د نیونې خبرې کوي.
تېر کال هم په زرګونه تنه افغان کډوال د ترکيې په بېلابېلو ښارونو کې نيول شوي وو او د بهرنيو وګړو د اېستلو مرکزونو ته لېږدول شوي وو.
د ترکیې د کورنیو چارو وزارت د شمېرو له مخې، دغه هېواد په تېر کال کې ۱۴۱ زره او ۱۸۷ بې اسناده کډوال له خپلې خاورې اېستلي دي.

په پېښور کې د کډوالو له استازو سره په یوه غونډه کې د طالبانو کونسل حافظ محب الله شاکر وايي، چې د اختر په ورځو کې یې د دغې ډلې له مشر ملا هبتالله سره ليدلي او په پاکستان کې یې د افغان کډوالو په تړاو خبرې ورسره کړې وې.
هغه زیاته کړه، «مونږ په پاکستان کې ۴۰ کاله تېر کړل، ځکه مو دلته هجرت راوکړ چې په پاکستان کې اسلام وو.»
حافظ محب الله شاکر له پاکستان څخه د افغان کډوالو بېرته ستنولو ته په اشارې سره وویل: «مونږ په پاکستان کې ازاد ژوند کړی او کوم شکایت نه لرو، باید ټول افغان کډوال افغانستان ته بېرته ستانه شي.»
هغه زیاته کړه: «هیڅوک دې اندیښنه نه کوي، اوس په افغانستان کې زموږ خپل نظام او خپل حکومت دی، هلته به کډوالو ته لاډیرې اسانتیاوې ورکړل شي.»
هغه په کډوالو غږ وکړ، چې افغانستان ته لاړ شي او په خپل هېواد کې پانګونه وکړی، ترڅو یو هوسا ژوند ولري.
طالب کونسل، له خبریالانو سره په خبرو کې د دغې ډلې لهخوا د بېرته ستنېدونکو کډوالو لپاره د ځانګړی کمېسېون د جوړېدو خبر ورکړ او زیاته یې کړه، چې د فرضي کرښې په اوږدو کې د کډوالو لپاره پنډغالي جوړ شوي، چې هر ډول اسانتیاوې لري.
په پېښور کې د طالبانو کونسل په داسې حال کې د دغې ډلې له مشر ملا هبتالله سره د کډوالو په اړه د خبرو یادونه کوي، چې د پاکستان حکومت په جبري توګه د افغان کډوالو د ستنولو دویم پړاو پیل کړی، او هره ورځ په زرګونه کسان په جبري ډول د تورخم، سپین بولدک او نورو لارو افغانستان ته ستنوي.
بلخوا د کډوالې نړیوال سازمان خبر ورکړی چې له پاکستان څخه بېرته راستنېدونکي کډوال د خوړو، سرپناه، روغتیایي خدماتو او له داسې نورو ګڼو ستونزو سره لاس او ګریوان دي.
دغه سازمان یو ځل بیا پر ټولو هېوادونو غږ کړی، چې د افغانانو جبري شړل سملاسي تر هغه مهاله ودروي، چې په افغانستان کې ددوی لپاره خوندي چاپيریال، شرایط او قانوني وضعت جوړيږي او دوی په خپله خوښه هېواد ته ستانه شي.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت د «قصاص» په اړه د یوناما څرګندونې نامسوولانه بللې او ویلي یې دي، چې د «قصاص» د حکم تطبیق یې مکلفیت دی. د دغه وزارت په وینا، د قصاص حکم په اړه د یوناما څرګندونې د «اسلامي احکامو» سره په ټکر کې دي.
دغه وزارت د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره د ګوتڅنډنې په توګه ویلي، چې د «اسلامي شریعت» پر حکمونو نیوکه نامسوولانه، د یوناما د ماموریت خلاف او د نه زغملو کړنه ده او باید په راتلونکې کې له ورته څرګندونو ډډه وشي.
تر دې وړاندې په افغانستان کې د ملګرو ملتونو سیاسي استازولۍ (یوناما) د طالبانو له لوري د څلورو کسانو اعدامولو ته غبرګون کې (د وري په ۲۲مه نېټه) ویلي و: «د مرګ سزا دې ژر تر ژره ودرول شي.»
یوناما پر اېکس پاڼه په عام محضر کې د څلورو کسانو اعدامول غندلي و او ویلي یې و، د اعدام سزا د انسان د ژوند له بنسټیز حق سره په ټګر کې ده.
یوناما دا رنګه له طالبانو غوښتنه کړې وه، چې د مرګ سزا پر وړاندې دې ژر تر ژره بندیز ولګول شي.
خو د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت په خبرپاڼه کې یې په غبرګون راغلي، «قصاص او د حدود پلي کول» دغې ډلې ته د نه انکار وړ برخه ده چې د عدالت او ټولنیز نظم د ټینګښت په برخه کې ګټور ثابت شوی دی.
خبرپاڼه زیاتوي، چې د طالبانو د محاکمو له قضایي لړۍ سره سم د حقوقي قضیو په اړه د درې ګونو محکمو له څېړنو وروسته وروستۍ حکم کېږي او تورن کس ته په سر کې د دفاع حق ورکول کېږي او بیا وروسته پرېکړه اورول کېږي.
د خبرپاڼې له مخې، د دغې کره قضایه لړۍ وروسته په بادغیس، فراه او نیمروز ولایتونو کې د قصاص حکم په اړه د یوناما څرګندونې نامسووله او د «اسلامي احکامو» سره په ټکر کې دي.
له بل پلوه وړمه ورځ د فرانسې د بهرنیو چارو وزارت هم د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره د طالبانو لهخوا په عام محضر کې د څلورو کسانو د مرګ سزا غندلې وه.
د ملګرو ملتونو د بشري حقونو دفتر هم د طالبانو لهخوا په بادغیس، نیمروز او فراه ولایتونو کې د څلورو کسانو د اعدامولو په غبرګون کې ویلي و: «د مرګ سزا په بنسټیز ډول د بشري حقونو پر ضد تر ټولو سخت عمل دی او د طالبانو دغه ډول کړنې د جرم په مخنیوي کې هم اغېز نه لري.»
خو بیا د طالبانو مشر ملا هبتالله په فراه، نیمروز او بادغیس کې د بشري حقونو او نړۍوالو سازمانونو هغه څرګندونې وغندلې، چې د دغه ډلې دا کړنې یې «ظالمانه» بللې وې.
د طالبانو مشر ویلي و؛ که سر یې هم ځي، د خدای د حکمونو له پلي کېدو نه تېرېږي.
ملا هبتالله د خپلې وینا پر مهال په ټینګار سره یادونه کړې، چې د شرعي حکمونو پلي کېدو پر سر هېڅ ډول معاملې ته چمتو نه دی او د «قصاص» په ګډون به ځیني نور اسلامي حکمونه په ښه شان سره پلي کړي.
پر طالبانو له نړۍوال فشار سره سره دغې ډلې په عام محضر کې خلکو ته سزاګانې روانې ساتلې او وايي، چې په خپل دغه کار سره د شریعت ښه تطبیق کوي.

د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد ویلي، چې نن د افغانستان او پاکستان د ګډې همغږۍ کمېټې غونډه کېږي. په دغه ناسته کې د پاکستاني پلاوي مشري به د افغانستان په چارو کې د دغه هېواد ځانګړی استازی محمدصادق او د طالبانو لهخوا به د دغې ډلې د دفاع وزارت مرستیال عبدالقیوم ذاکر وي.
محمد صادق نن د یو لوړپوړي پلاوي په مشرۍ په دغه ناسته کې د ګډون په موخه د یو ورځني سفر لپاره کابل ته رسېدلی دی.
دا د افغانستان او پاکستان د ګډې همغږۍ کمېټې اوومه غونډه ده.
ښاغلي مجاهد وړاندې کاږلي، چې د دواړو هېوادونو ترمنځ به دغه ناسته یو ځل په اسلام اباد او یو ځل په کابل کې جوړه شي.
هغه زیاته کړې: «په دې غونډه کې به د ډیورند کرښې په اوږدو کې د احتمالي ترینګلتیاوو د هواري او د دواړو لوریو ولسونو ته د اسانتیاوو په رامنځته کولو خبرې کېږي.»
ویل کېږي، چې محمدصادق به د دغه یو ورځني سفر په لړ کې له طالب چارواکو سره تر ډېره په دوه اړخیزو اړیکو بحث او خبرې وکړي.
د پاکستان جنګ ورځپاڼې بیا تر دې وړاندې ویلي و، چې د پاکستان ځانګړی استازی به د ملکي او پوځي چارواکو سره یوځای په دې غونډه کې ګډون وکړي.
دغه ورځپاڼې ویلي و، چې په دغه غونډه کې به د ترهګرو د پټنځایونو او د هغوی د روزنیزو مرکزونو په اړه له طالب چارواکو سره بحث وشي.
