د طالبانو بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي او د قطر بهرنیو چارو وزیر محمد بن عبدالعزیز الخلیفي په ټیلیفون خبرې کړې دي. طالبان وايي، د دغې ډلې د بهرنیو چارو وزیر به په نږدې راتلونکي کې قطر ته سفر وکړي.
د طالبانو بهرنیو چارو وزارت د پنجشنبې په ورځ د وري ۲۸مه ویلي، چې په دې ټیلیفوني اړیکه کې د ډیپلوماتیکو اړیکو د پراختیا او «په نږدې راتلونکي کې» قطر ته د امیرخان متقي د سفر په اړه بحث شوی.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت مرستیال ویاند ضیا احمد په ایکس پاڼه دغه خبر خپور کړی، خو د یاد سفر د هدف او کره نیټې په اړه جزیات نه دي ورکړي.
قطر د طالبانو یو له هغو ملاتړو څخه دی. چې د افغانستان دمخکني حکومت له نسکورېدو مخکې یې په دوحه کې د طالبانو سیاسي دفتر پرانیست، چې د طالبانو او امریکا ترمنځ د ۱۸ میاشتو خبرو اترو لپاره یې لاره هواره کړه.
د امریکا متحده ایالتونو حکومت له یو شمېر هغو افغان پناهغوښتونکو څخه، چې له ۲۰۲۱ کال وروسته امریکا ته ورغلي، غوښتي، چې په یوه اوونۍ کې باید له امریکا ووځي. که نه نو د قانوني اقداماتو له مخې به و اېستل شي.
دغه خبرداری د امریکا د کورني امنیت وزارت له لوري د رسمي ایمیلونو له لارې افغانانو ته استول شوی دی.
د نیوزویک مجلې په راپور کې ویل شوي، چې دا اقدام د ټرمپ د سختدریځه کډوالۍ سیاست یوه برخه ده؛ هغه سیاست چې ټرمپ ژمنه کړې چې د امریکا په تاریخ کې به د کډوالو د ایستلو تر ټولو ستره څپه پیل کړي.
په ۲۰۲۱ اګسټ کې امریکایي ځواکونه په بېړني توګه له افغانستان نه ووتل او طالبانو واک ترلاسه کړ.
له همدې امله لسګونه زره افغانان د ځانګړې مهاجرت ویزې (SIV)، د پناه غوښتنې پروګرامونو یا هم د موقت بشري مېشتیدنې (TPS) له لارې نورو هېوادونو، په ځانګړي ډول امریکا ته ولاړل.
د راپور له مخې اوس د ټرمپ اداره هڅه کوي، چې د زرګونو افغان وګړو لپاره د لنډ مهالې مېشتیدنې (TPS) موده پای ته ورسوي، چې له دې کبله ښايي ځینې افغانان د طالبانو تر واک لاندې افغانستان ته بېرته ستانه کړی شي.
په تازه مواردو کې، د امریکا د کورني امنیت وزارت ان هغو کسانو ته هم چې د «بشري پارول» له لارې امریکا ته تللي، د «رضاکارانه وتلو» خبرتیاوې ورکړې دي.
په شمالي کارولینا ایالت کې د رالي ښار ځینو افغان اوسېدونکو ته ایمیلونه استول شوي چې په کې لیکل شوي: «ستاسې پارول به د دې اطلاعیې له نیټې څخه اوو ورځو کې پای ته ورسېږي. که سملاسي امریکا پرې نه ږدئ، قانوني اقدام به درسره وشي.»
یو افغان کډوال چې نه غواړي نوم یې څرګند شي، د رالي ښار د Apostles کلیسا غړی هم دی، د WRAL ټلوېزیوني شبکې ته ویلي: «که افغانستان ته وګرځو، خوندي نه یو. دا زموږ د مرګ د حکم لاسلیک دی.»
دغه کډوال د I-94 ویزه لري او د پناهغوښتنې پروسه یې روانه ده.
د کډوالۍ یوې وکیلې نیکول میکروني هم تایید کړې، چې ورته ایمیل ورته راغلی، سره له دې چې نوموړې د پارول پروګرام برخه نه ده.
کریش اومارا ویګناراجا، چې د Global Refuge په نوم د پناه غوښتونکو لپاره کار کوونکي موسسې مشره ده، نیویارک ټایمز ته ویلي: «که له افغان ښځو او نجونو څخه بشري ملاتړ ختم شي، دا به د هغوی د آزادۍ او فرصت پای وي. بېرته سپارل یې د یوه داسې رژیم لور ته چې د ښځو سیسټماټيکه ځپنه کوي، د امریکا اخلاقي حیثیت ته نه جبرانېدونکی زیان رسوي.»
شاون وندایور، چې د افغان اېواک AfghanEvac اېتلاف مشر دی هم اېن پي ار ته ویلي: «د افغانانو لپاره د TPS پای ته رسول نه یوازې بې رحمانه، بلکې بزدلانه پرېکړه ده. دا هغه خلک دي، چې زموږ تر څنګ ودرېدل. موږ هغوی ته د امن ژمنه ورکړې وه. اوس تر پښو لاندې فرش ترې اخلو.»
په اوس وخت کې د افغانانو لپاره د TPS یا لنډ مهالې مېشتیدنې قانوني موده د ۲۰۲۵ کال د مې تر ۲۰مې پورې ده، خو داسې نه برېښي چې ټرمپ اداره به دا موده وغځوي.
تر اوسه پورې دا نه ده معلومه چې څومره افغانانو له دې ایمیلونو وروسته امریکا پرېښې ده.
د طالبانو ویاند ذبیحالله مجاهد وایي، د روسیې ولسمشر ولادیمیر پوتین د طالبانو په اړه سمه او له حقیتونو ډکه تګلاره غوره کړې ده. دغه څرګندونې وروسته د روسیې له هغې پرېکړه کیږي، چې طالبان یې د ترهګرو ډلو له رسمي نوملړ څخه وایستل.
مجاهد دا خبرې د روسیې له دولتي خبري اژانس ټاس سره په تازه مرکه کې کړې او ویلي یې دي، چې د طالبانو د فعالیتونو بندیز لغوه کول یو مهم پرمختګ دی.
نوموړي هیله وښوده، چې د طالبانو او روسیې ترمنځ به په نږدې راتلونکې کې اقتصادي او ډېپلوماټیکې اړیکې پراخې شي.
هغه زیاته کړه: «روسیه او افغانستان به خامخا ښې اړیکې ولري، موږ هیله مند یو، چې په اقتصادي او سیاسي برخو کې ګډ کار وشي.»
د دې پوښتنې په ځواب کې چې ایا د طالبانو یو پلاوی به روسیې ته سفر وکړي. مجاهد وویل چې تر اوسه پریکړه نه ده شوې، خو دا موضوع به ژر روښانه شي.
ولسمشر پوتین د سلواغې میاشتې په ترڅ کې یو فرمان لاسلیک کړی و، چې له مخې یې دا امکان برابر شو چې د یو شمېر سازمانونو فعالیتونه، چې مخکې ترهګر اعلان شوي وو، په موقته توګه وځنډول شي.
پوتین تېر کال ویلي و، چې طالبان اوس د ترهګرۍ پر ضد جګړه کې د روسیې متحد ګڼل کیږي.
د روسیې سترې محکمې د (وري ۲۸مه) د دغه هېواد د لویې څارنوالۍ د غوښتنې پر بنسټ، طالبان له ترهګرو ډلو د نوملړ څخه و ایستل.
د سترې محکمې قاضي اولګ نفدوف وویل چې دا پرېکړه سمدلاسه اجرایي ده.
له دې پرېکړې وروسته د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت وویل، چې د روسیې سفیر دیمتري ژیرنوف، له امیرخان متقي سره په لیدنه کې نوموړی رسمي توګه خبر کړ، چې طالبان نور د روسیې په ترهګرو ډلو کې نه دي شامل.
متقي د خوشالۍ په څرګندولو سره دا یو مهم ګام وباله او ویې ویل، چې دا اقدام به د دواړو خواوو ترمنځ اړیکو ته نوې بڼه ورکړي.
خو سره له دې، روسیې تر اوسه پورې طالبان د افغانستان د رسمي حکومت په توګه نه دي پېژندلي.
د روسیې د بهرنیو چارو وزارت ویلي، چې سره له دې چې دا ډله یې د ترهګرو له نوملړ ایستلي، خو لا هم د ملګرو ملتونو د امنیت شورا له لوري پر طالبانو لګول شویو بندیزونو ته ژمنه ده.
د روسیې د بهرنیو چارو وزارت وایي، که څه هم طالبانو ته یې د ترهګرو سازمانونو له نوملړه د وتلو رسمي حیثیت ورکړی، خو لا هم د ملګرو ملتونو د امنیت شورا له بندیزونو سره ځان ژمن بولي.
دغه څرګندونې د پنجشنبې په ورځ د «وري ۲۸مه» د یاد وزارت له لوري په یوې خبرپاڼه کې شوې دي.
خبر پاڼه کې راغلي: «د روسیې د فدرالي سترې محکمې پرېکړه چې طالبان له ترهګرو سازمانونو له نوملړه باسي، دا مانا نه لري چې موږ به نور د ملګرو ملتونو بندیزونه عملي نه کړو. موږ لا هم خپلو نړۍوالو مکلفیتونو ته ژمن یوو».
د ملګرو ملتونو امنیت شورا د ۱۴۰۳ کال د لیندۍ په ۲۳مه د طالبانو پر ضد د بندیزونو څارنې ماموریت ۱۴ میاشتو ته تمدید کړ. ورپسې د طالبانو ویاند ذبیحالله مجاهد دا بندیزونه «ناکام، بې نتیجې او ظالمانه» وبلل او له ملګرو ملتونو یې وغوښتل چې دا بندیزونه لېرې کړي تر څو د دوی لپاره د نړۍوالو اړیکو لاره هواره شي.
په همدې ورځ د روسیې سترې محکمې هم ومنله، چې طالبان دې نور د دغه هېواد له ترهګرو له نوملړه وباسي. قاضي اولګ نفدوف ویلي، چې دغه پرېکړه له هماغې شیبې نافذه ده.
روسیې دغه اقدام له کابل سره د پوره او رسمي همکارۍ لپاره یو ګام بللی دی.
د دغه هېواد د بهرنیو چارو وزارت ویلي: «دا پرېکړه د روسیې او افغانستان د خلکو په ګټه ده. موږ غواړو چې له افغانستان سره په نشه یي توکو او ترهګرۍ ضد مبارزه، سوداګرۍ، پانګونې او نورو برخو کې ګټورې اړیکې ولرو».
روسیې همداراز د داعش-خراسان څانګې پر ضد د طالبانو اقداماتو ته هرکلی ویلی دی.
په خبرپاڼه کې ویل شوي، روسیه غواړي له کابل سره سوداګریزې اړیکې پراخې کړي او په افغانستان کې پانګونه ډېره کړي، ځکه دا هېواد په یوه مهم سیمه ییز موقعیت کې پروت دی او کولای شي د انرژۍ او بنسټیزو پروژو په راتلونکې کې مهم رول ولوبوي.
د ناورین ګروپ د اسیایي برخې یوه لوړ پوړي شنونکي ابراهیم بهیس هم ویلي، چې د ترهګرو له نوملړه د طالبان په لرې کولو سره روسیه غواړي له افغانستان سره خپلې اړیکې پیاوړې کړي او د سوداګرۍ تر څنګ ورسره په سیاسي برخه کې هم خپلې اړیکې لا نورې پراخې کړي.
د سویلي اسیا په برخه کې مشهور امریکایي څېړونکی مایکل کوګلمن د روسیې دغه اقدامات ځکه بنسټیز نه بولي، چې ګوندې ډېری هېوادونو طالبان د ترهګرو په نوملړ کې نه دي راوستي.
په ورته وخت کې هغه دا پرېکړه د دوه اړخیزو اړیکو لپاره ګټوره بللې ده.
د یادونې ده، چې روسیې او ازبکستان د ۱۴۰۴ لمریز کال د وري په میاشت کې د افغان-ټرانس اورګاډي د پروژې د پلي کېدو اسناد لاسلیک کړي دي.
د پاکستان اېکسپرېس ټربیون ورځپاڼې راپور ورکړی، چې د ډاکټر امین محمد الحق په نوم د طالبانو یو مهم غړی او د اسامه بن لادن پخوانی ساتونکی د محکمې تر پرېکړې وروسته افغانستان ته ستون کړل شوی دی.
یادې رسنۍ د خپلو باوري سرچینو له قوله لیکلي، چې ډاکتر امین د ۲۰۲۴ کال د جولای په میاشت کې د پنجاب ایالت د سرای عالمګیر په سیمه کې د ترهګرۍ ضد ادارې لهخوا نیول شوی و.
نوموړی تر نیول کېدو وروسته محکمې ته وړاندې شو، خو د کافي ثبوتونو د نشتوالي له امله محکمې د هغه د خوشې کېدو امر ورکړ.
راپور زیاتوي، چې شاوخوا یوه اوونۍ مخکې ډاکتر امین د تورخم له لارې افغانستان ته و ایستل شو او دا مهال د ننګرهار ولایت په یوه سیمه کې مېشت دی.
ډاکتر امین یو مسلکي طبي ډاکتر بلل کېږي، خو په تېرو کلونو کې د القاعده د مشر د شخصي ساتونکي په توګه پېژندل شوی و.
پاکستان تر دې وړاندې د طالبانو د ریاست الوزرا د اقتصادي مرستیال ملا عبدالغني برادر په ګډون ځینې لوړ پوړي طالبان زنداني کړي وو.
په دغه ډله کې د یادې ډلې یو بل مخکښ غړی (استاد یاسر) هم یادېږي، چې په پاکستان کې لادرکه شوی او تر ننه یې کورنۍ د ژوند او مرګ معلومات نه لري.
له پاکستان څخه د افغان کډوالو د جبري ایستلو په روانو پراخو عملیاتو کې داسې کسان هم ایستل کېږي، چې په ټول ژوند یې افغانستان نه دی لیدلی. عرب نیوز له داسې دوو افغان وروڼو سره مرکې کړې، چې په پنجاب کې زیږېدلي او هلته لوی شوي دي.
د عرب نیوز د راپور له مخې، میرعلي او اصل میر دوه هغه افغان وروڼه دي، چې په پاکستان کې زېږیدلي او له کلونو راهیسې یې دغلته ژوند کاوه، خو بیا یې هم د یاد هېواد تابعیت ترلاسه نه کړ.
میرعلي چې په پنجاب ایالت کې د مري په سیاحتي ښار کې زېږېدلی، تورخم کې له ډیورنډ کرښې د اوښتلو پر مهال یې وویل: «ما نه غوښتل چې راشم، خو مجبور شوم. ورور مې قانع کړم چې افغانستان ته لاړ شو او اسناد برابر کړو، او د خپل وطن تابعیت خو واخلو،ځکه که دواړه تابعیتونه له لاسه ورکړو، نو ستونزو سره به مخ شو».
د ملګرو ملتونو د کډوالو ادارې (UNHCR) او د کډوالۍ نړۍوالې ادارې (IOM) د ګډ راپور له مخې، یوازې د اپرېل په لومړیو ۱۲ ورځو کې له ۶۳ زرو ډېر افغانان چې قانوني اسناد یې نه درلودل، له پاکستان نه افغانستان ته ستانه شوي دي.
ویل ګیږي، چې د دغو افغان کډوالو د ستنېدو اصلي دلیل د نیول کېدو وېره ده.
اصل میر چې ۴۰ کاله ژوند یې په پاکستان کې تېر کړی، د ایستل کیدو دغې پرېکړې په ژوره توګه خپه کړی دی.
هغه وویل: «راتلونکی ډېر تریخ ښکاري. د خپلو اولادونو د تعلیم په اړه اندېښنه لرم. هڅه کوو، چې په افغانستان کې یې تعلیم ته دوام ورکړو».
د پاکستان حکومت وايي، چې د افغان کډوالو د ایستلو لامل په هېواد کې د وسله والو بریدونه او هغه جرمونه دي، چې ګواکې افغانانو ترسره کړي دي. خو طالبانو او ایستل کیدونکو افغانانو بیا دا تورونه رد کړي او دا یې «جبري ایستل» بللي دي.
د کډوالو د جبري ایستلو په بهیر کې دغه دواړه وروڼه اوس بېرته افغانستان ته ستانه شوي، او هیله لري چې طالبان به د دوی لپاره د نوې ژوندانه زمینه برابره کړي.
میرعلي چې ننگرهار ته رسېدلی وايي: «په کابل کې یې زموږ لپاره یو پروګرام جوړ کړی، وایي مرسته به راسره وشي. هېڅ نه لرو، یواځې له حکومته غواړو چې موږ ته ځمکه، کور او کار راکړي».
افغانستان چې د طالبانو له واکمنۍ وروسته له سخت بشري ناورین، بې روزګارۍ او لوږې سره مخ دی، دا ویره شته چې د بېرته ستنیدونکو سره به دغه وضعیت لا کړکېچن شي.
ویل کېږي طالبان په کور دننه د افغان کډوالو د اړتیاوو پوره کولو او ستونزو د حل توان نه لري.
یوازې نړۍوالې مرستندویه ادارې دي، چې خپلو بشري مرستو ته یې دوام ورکړی او دغو سازمانونو هم اندیښنه ښودلې، چې په لویه کچه د ستنیدونکو څپو کې به دوی هم د ډېرې مرستې وړتیا ونه لري.