د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت افغانستان انټرنشنل ته ویلي، چې د نوبل د سولې جایزې ګټونکې ملالې یوسفزۍ څخه یې غوښتي، چې د هغو افغانانو نوملړ له بشري سازمانونو سره شریک کړي چې له ګواښ سره مخ دي.
ملالې یوسفزۍ په دې وروستیو کې له پاکستان څخه د افغان کډوالو په ځانګړې توګه د ښځو او نجونو پر اېستلو نیوکه کړې او د دې بهیر د سمدستي درولو غوښتنه یې کړې.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت افغانستان انټرنشنل ته ویلي، چې د یوسفزۍ اندېښنو ته یې ځواب ورکړی او له هغې یې غوښتي، چې که مشخص کسان تر ګواښ لاندې وي، معلومات او پېژندګلوي دې له بشرپالو ادارو سره شریک کړي، څو لازم اقدامات وشي.
ملالې یوسفزۍ په دې وروستیو کې ویلي، چې افغان نجونې او ښځې له پاکستانه په شړلو سره د زده کړو او کار په ګډون له خپلو ټولو اساسي حقونو بې برخې دي.
د بشري حقونو یادې فعالې ټینګار وکړ، چې له پاکستانه اېستل شوي کډوال اړ دي چې «د طالبانو د بې رحمانه او د جنسیتي توپیر رژیم لاندې» ژوند وکړي.
د بشري حقونو دغې فعالې وویل، "اوس مهال، افغانستان خوندي نه دی، په ځانګړې توګه د نجونو او ښځو لپاره."
هغې زیاته کړه، چې د افغان کډوالو جبري ستنېدل د دوی رواني صدمه لا پسې ژوروي.
نوموړې دغه راز پر نړۍوالې ټولنې غږ وکړ، چې د زیانمنو شویو خلکو د ساتنې لپاره اقدام وکړي او د بیا مېشتېدنې اختیارونه پراخ کړي.
د ملالې یوسفزۍ د اندېښنو په ځواب کې د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت ویلي، چې هېواد یې په تېرو څلورو لسیزو کې د څه باندې څلور مېلیونو افغان کډوالو کوربه توب کړی، خو اوس د پاکستان پر کورنیو سرچینو د سخت فشار له امله دا پدیده د دوام وړ نه ده.
افغانستان انټرنشنل ته د ورکړل شوي متن له مخې، پاکستان د ملالې یوسفزۍ په غبرګون کې ټینګار کړی، چې د کډوالو راستنېدل د پاکستان د قانوني او نړۍوالو حقونو په چوکاټ کې یو عمل دی او په داوطلبانه او انساني توګه ترسره کېږي.
پاکستان ویلي دي، چې نړۍوال قانون یوازې د هغو کسانو د بېرته ستنېدو مخه نیسي چې له کوم ځانګړي ګواښ سره مخامخ دي او پاکستان دغه اصول مراعات کوي، که څه هم دغه هېواد د ۱۹۵۱ کال د کډوالو د کنوانسیون غړی نه دی.
وروسته له هغه چې طالبانو د افغانستان واک تر لاسه کړ، د طالبانو د غچ اخیستو له وېرې سلګونه زره افغانان ایران او پاکستان ته کډه شول.
دوی اوس اندېښمن دي، چې که افغانستان ته واستول شي ژوند به یې له ګواښ سره مخامخ شي.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت ټینګار کړی، چې په پاکستان کې د افغان کډوالو د کوربه توب کلنی لګښت له ۲۰۰ مېلیونو ډالرو ډېر دی او د خیبرپښتونخوا او بلوچستان ایالتونو پر ښاري بنسټونو، روغتیايي خدمتونو او اقتصاد یې لوی فشار اچولی دی.
پاکستاني چارواکو همدا ډول امنیتي ګواښونو ته اشاره کړې او ویلي یې دي، چې یو شمېر افغانان په قاچاق او تروریستي فعالیتونو کې لاس لري او حکومت مکلف دی، چې د دغو ګواښونو پر وړاندې لازم اقدامات وکړي.
په لیک کې راغلي، چې د یوناما د راپور له مخې د افغانستان په یوشمېر سیمو په تېره بیا کلیوالي سیمو کې امنیتي وضعیت ښه شوی او د ډېرو کورنیو بېرته ستنېدل ممکن دي.
دغه شورا زیاتوي، چې د افغانستان په لوېدیځ کې هغه ښځې، نارینه او ماشومان چې په غیر رسمي استوګنځیو کې ژوند کوي، لا دمخه د نړۍوالې پاملرنې له نهشتوالي سره سخته ضربه خوړلې ده.
د ناروې د کډوالو شورا په خپل راپور کې هرات کې په غیر رسمي استوګنځیو کې د خلکو وضعیت ارزولی او دغه راپور یې د اپرېل پر ۱۸مه خپور کړی دی.
په راپور کې راغلي، هغه افغانان چې ګاونډیو هېوادونو ته د تګ لپاره لازم اسناد او د تګ امکانات نه لري، ډېری یې د لویو ښارونو په څنډو کې په ککړو او ناوړه غیر رسمي استوګنځیو کې اوسېږي. په دغو سیمو کې ژوند د بقا لپاره یوه ورځنۍ مبارزه ده، ماشومان پلاستیک ټولوي او کورنۍ یوازې له وچې ډوډۍ او چای سره ورځ تېروي.»
یادې شورا په دغه راپور کې له ځینو هغو کسانو سره خبرې کړي، چې په دغو ناوړه استوګنځیو کې ژوند کوي.
کله چې نړۍوالو هېوادونو خپلې مرستې پرې کړې، دوی له هر څه بېبرخې پاتې شوي.
په راپور کې د ۷۵ کلنې بي بي ګل یادونه شوې، چې هرات ښار ته څېرمه په یوه غیر رسمي استوګنځي کې اوسيېږي او د هغې څلور لمسیان د پلاسیټک ټولولو لپاره هره ورځ ښار ته وځي، تر څو کورته د ژوندي پاتې کېدو وسایل برابر کړي.
بلخوا، دین محمد چې ۳۸کلن دی، د یوې لس کسیزې کورنۍ سرپرست دی او هڅه کوي په داسې ښار کې خپلې کورنۍ ته د اړتیا وړ شیان برابر کړي، چې هلته د کار زمینه ډېره محدوده ده.
دی وایي: «موږ کافي خواړه، اوبه یا سرپناه نهلرو او ټول لس کسان مو په یوه کوچنۍ کوټه کې ژوند کوو.»
دوی په ۲۰۱۷ کال کې د بادغیس ولایت څخه د سختې وچکالۍ او شدیدو شخړو له امله تښتېدلي.
دین محمد وایي، چې د افغانستان روان اقتصادي بحران هره ورځ د دوی پر ژوند منفي اغېز کوي.
هغه وایي: «زه ښار ته ورځم، خو هلته هېڅ کار نه پیدا کېږي. حتی اړ شوم خپل مشر زوی ښار ته واستوم چې پلاستیک ټول کړي. موږ دا پلورو، ترڅو د کورنۍ لګښتونه پوره کړو.»
اته کلن مرتضی او ۱۱ کلن الیاس هغه دوه وروڼه دي چې د خپلې غیر رسمي استوګنځي مخې ته غرمنۍ خوري.
دغه وروڼه او د دوی پاتې کورنۍ له اوو کلونو راهیسې له کندز څخه د جګړې له امله تښتېدلي او هرات ته کډه شوي دي او له هغه وخته دوی په یو غیر رسمي استوګنځي کې ژوند کوي.
د دوی د پلار خوش محمد په وینا، د دوی وضعیت ورځ تر بلې خرابېږي.
خوش محمد وایي، چې له څو کلونو راهیسې د افغانستان لپاره د نړۍوالو مرستو کمېدو له امله د دوی ژوند کې هېڅ ښهوالی نهدی راغلی.
وروستیو او ناڅاپي مرستو کمښت دا وضعیت لا پسې خراب کړی دی.
د ناروې د کډوالو شورا وایي، په تېرو ۲۲ کلونو کې د دوی لپاره دا تر ټولو ستونزمن حالت دی، چې دوی ورسره مخ شوي دي.
دغه شورا زیاتوي: «موږ خپلې مرستې نه بندوو. موږ لا هم دې ته ژمن یو چې په افغانستان کې پاتې شو، ترڅو له بېځایه شوو ښځو، نارینهوو او ماشومانو سره مرسته وکړو او ډاډ ترلاسه کړو چې هغه ټولنې چې د لسیزو جګړو او اقلیمي بدلون له امله اغېزمنې شوې، نههېروو.»
دغې شورا له نړۍوالې ټولنې وغوښتل، چې په افغانستان کې د نورو ناورینونو د مخنیوي لپاره باید جدي اقدام وکړي.
د ناروې د کډوالو شورا وایي: «د افغانستان خلک باید یوازې پرېنښودل شي. دوی بېړنیو او دوامداره مرسته ته اړتیا لري، نه یوازې د ژوندي پاتې کېدو لپاره، بلکې د دې لپاره چې خپل ژوند له عزت او هیلې سره بېرته ورغوي.»
