د خېبرپښتونخوا د وزیر اعلی د اطلاعاتو مشاور وکیل علي سیف د شنبې په ورځ له افغانستان سره د خبرو اترو د پیل په اړه د پاکستان د مرکزي حکومت د پرېکړې هرکلی وکړ او زیاته یې کړه، چې که څه هم دا پرېکړه ناوخته وشوه خو په ځای اقدام دی.
سیف ویلي، چې د خېبرپښتونخوا حکومت په وار-وار له مرکزي حکومته غوښتنه کړې چې له افغانستان سره خبرې اترې پیل کړي، ترڅو د ترهګرۍ د ختمولو او په سیمه کې د سولې راوستلو لپاره اغېزمن ګامونه پورته شي.
هغه ټینګار وکړ، چې خېبرپښتونخوا د ترهګرۍ په ضد جګړه کې تر ټولو زیاته زیانمنه سیمه ده او له همدې امله په دې حساسه پروسه کې دا ایالت له پامه غورځول د جديت نشتوالی په ګوته کوي.
هغه زیاته کړه: "د خېبرپښتونخوا حکومت درې میاشتې وړاندې وفاقي حکومت ته د افغانستان سره د خبرو اترو د پیلولو لپاره مکتوب لېږلي وو، چې د قبایلي مشرانو په ملتیا د طالبانو له حکومت سره خبرې پیل کړي."
سیف ټينګار وکړ، چې د ټولو ښکېلو اړخونو پرته د خبرو اترو بهیر ګټور نه دی.
هغه وويل: "که حکومت په رښتيا سره په سيمه کې دايمي سوله غواړي، نو بايد د خېبرپښتونخوا حکومت او نورې اغېزمنې خواوې په جدي توګه د مشورې په پروسه کې شاملې کړي، زه هيله لرم چې وفاقي حکومت به اوس لا جدي تګلاره غوره کړي او له ټولو اړوندو خواوو سره به د يوې هر اړخيزې تګلارې په جوړولو کار وکړي، ترڅو په افغانستان کې د خبرو اترو له لارې تلپاتې سوله راشي."
د پاکستان د بهرینو چارو وزیر محمد اسحاق ډار کابل ته تللی چې طالب چارواکو سره د دواړو هېوادنو ترمنځ د اړیکو په جوړولو، اقتصادي او ټرانزیټي مسایلو، په پاکستان کې د مېشت افغان کډوالو او همدا راز په پاکستان کې د روانو ناامنیو په اړه خبرې وکړي.
دغه شورا زیاتوي، چې د افغانستان په لوېدیځ کې هغه ښځې، نارینه او ماشومان چې په غیر رسمي استوګنځیو کې ژوند کوي، لا دمخه د نړۍوالې پاملرنې له نهشتوالي سره سخته ضربه خوړلې ده.
د ناروې د کډوالو شورا په خپل راپور کې هرات کې په غیر رسمي استوګنځیو کې د خلکو وضعیت ارزولی او دغه راپور یې د اپرېل پر ۱۸مه خپور کړی دی.
په راپور کې راغلي، هغه افغانان چې ګاونډیو هېوادونو ته د تګ لپاره لازم اسناد او د تګ امکانات نه لري، ډېری یې د لویو ښارونو په څنډو کې په ککړو او ناوړه غیر رسمي استوګنځیو کې اوسېږي. په دغو سیمو کې ژوند د بقا لپاره یوه ورځنۍ مبارزه ده، ماشومان پلاستیک ټولوي او کورنۍ یوازې له وچې ډوډۍ او چای سره ورځ تېروي.»
یادې شورا په دغه راپور کې له ځینو هغو کسانو سره خبرې کړي، چې په دغو ناوړه استوګنځیو کې ژوند کوي.
کله چې نړۍوالو هېوادونو خپلې مرستې پرې کړې، دوی له هر څه بېبرخې پاتې شوي.
په راپور کې د ۷۵ کلنې بي بي ګل یادونه شوې، چې هرات ښار ته څېرمه په یوه غیر رسمي استوګنځي کې اوسيېږي او د هغې څلور لمسیان د پلاسیټک ټولولو لپاره هره ورځ ښار ته وځي، تر څو کورته د ژوندي پاتې کېدو وسایل برابر کړي.
بلخوا، دین محمد چې ۳۸کلن دی، د یوې لس کسیزې کورنۍ سرپرست دی او هڅه کوي په داسې ښار کې خپلې کورنۍ ته د اړتیا وړ شیان برابر کړي، چې هلته د کار زمینه ډېره محدوده ده.
دی وایي: «موږ کافي خواړه، اوبه یا سرپناه نهلرو او ټول لس کسان مو په یوه کوچنۍ کوټه کې ژوند کوو.»
دوی په ۲۰۱۷ کال کې د بادغیس ولایت څخه د سختې وچکالۍ او شدیدو شخړو له امله تښتېدلي.
دین محمد وایي، چې د افغانستان روان اقتصادي بحران هره ورځ د دوی پر ژوند منفي اغېز کوي.
هغه وایي: «زه ښار ته ورځم، خو هلته هېڅ کار نه پیدا کېږي. حتی اړ شوم خپل مشر زوی ښار ته واستوم چې پلاستیک ټول کړي. موږ دا پلورو، ترڅو د کورنۍ لګښتونه پوره کړو.»
اته کلن مرتضی او ۱۱ کلن الیاس هغه دوه وروڼه دي چې د خپلې غیر رسمي استوګنځي مخې ته غرمنۍ خوري.
دغه وروڼه او د دوی پاتې کورنۍ له اوو کلونو راهیسې له کندز څخه د جګړې له امله تښتېدلي او هرات ته کډه شوي دي او له هغه وخته دوی په یو غیر رسمي استوګنځي کې ژوند کوي.
د دوی د پلار خوش محمد په وینا، د دوی وضعیت ورځ تر بلې خرابېږي.
خوش محمد وایي، چې له څو کلونو راهیسې د افغانستان لپاره د نړۍوالو مرستو کمېدو له امله د دوی ژوند کې هېڅ ښهوالی نهدی راغلی.
وروستیو او ناڅاپي مرستو کمښت دا وضعیت لا پسې خراب کړی دی.
د ناروې د کډوالو شورا وایي، په تېرو ۲۲ کلونو کې د دوی لپاره دا تر ټولو ستونزمن حالت دی، چې دوی ورسره مخ شوي دي.
دغه شورا زیاتوي: «موږ خپلې مرستې نه بندوو. موږ لا هم دې ته ژمن یو چې په افغانستان کې پاتې شو، ترڅو له بېځایه شوو ښځو، نارینهوو او ماشومانو سره مرسته وکړو او ډاډ ترلاسه کړو چې هغه ټولنې چې د لسیزو جګړو او اقلیمي بدلون له امله اغېزمنې شوې، نههېروو.»
دغې شورا له نړۍوالې ټولنې وغوښتل، چې په افغانستان کې د نورو ناورینونو د مخنیوي لپاره باید جدي اقدام وکړي.
د ناروې د کډوالو شورا وایي: «د افغانستان خلک باید یوازې پرېنښودل شي. دوی بېړنیو او دوامداره مرسته ته اړتیا لري، نه یوازې د ژوندي پاتې کېدو لپاره، بلکې د دې لپاره چې خپل ژوند له عزت او هیلې سره بېرته ورغوي.»
