پاکستان پرون له زرو ډېر افغان کډوال په جبري توګه افغانستان ته ستانه کړل

د خیبر پښتونخوا د کورنیو او قبایلي چارو ادارې د رسمي شمېرو له مخې، پرون ( د وري ۳۱مه) ۱۴۷۰ تنه افغان کډوال په جبري توګه افغانستان ته ستانه کړای شوي دي.

د خیبر پښتونخوا د کورنیو او قبایلي چارو ادارې د رسمي شمېرو له مخې، پرون ( د وري ۳۱مه) ۱۴۷۰ تنه افغان کډوال په جبري توګه افغانستان ته ستانه کړای شوي دي.
دغه ادارې خبریالانو ته په لېږل شویو معلوماتو کې ویلي، چې په دغه کډوالو کې ۴۶۲ یې د ACC کارت لرونکي او ۱۰۰۸ تنه یې ناقانونه افغان کډوال وو.
په معلوماتو کې راغلي، چې تر دې مهاله یې د تورخم له لارې ۴۳۴۹۶ تنه افغان کډوال افغانستان ته ستانه کړي چې له ډلې یې ۱۹۸۲ له اسلام اباده، ۱۶۶۲۴ تنه له پنجاب ایالت، ۱۰۱۹ تنه له کشمیر او ۴۶ تنه افغان کډوال له سند او ګلګېت بلتستان څخه افغانستان ته ستانه کړای شوي دي.
بل خوا د طالبانو د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو وزارت په یوه اعلامیه کې ویلي، چې ۱۱۵ تنه افغانان چې د پاکستان حکومت لهخوا نیول شوي وو؛ تر خوشې کېدو وروسته د سپين بولدک له لارې هېواد ته ستانه شوي دي.
هاخوا بیا د طالبانو تر واک لاندې باختر خبري اژانس د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو د وزارت له حوالې خبر ورکړی دی، چې تېره ورځ د (وري ۳۱مه) نېټه ۱۹۰ کورنۍ د تورخم، ۱۹۲ کورنۍ د سپین بولدک له لارې او همدا راز په تېرو پنځو ورځو کې د نيمروز د ورېښمو پله لارې ۴۳۹ا و د هرات د اسلام کلا له لارې ۵۳کورنۍ هېواد ته ستنې شوې دي.

د موبي ګروپ او طلوع نیوز بنسټګر سعد محسني د برېټانیې له مشهورې ورځپاڼې ګارډین سره په مرکه کې ویلي، طالبانو په افغانستان کې فرهنګي فضا خورا تنګه کړې او خلک یې له خوښیو بې برخې کړې دي.
هغه د طالبانو له لوري د طلوع ټلوېزیون د «افغان ستوري» په نامه د سندریزې سیالۍ د بندېدو اړوند د یادې ورځپانې یوې پوښتنې ته په ځواب کې وايي، چې طالبان د خوشالیو دوښمنان دي.
ښاغلي محسني زیاته کړې:« دغه خپرونه کې به ښځو د پردې مخې ته سندرې ویلې او خلکو به رایې هم ورکولې. هغوی د خوشالیو دوښمنان دي او دا څرګنده ده، چې دغه ډول خپرونې موږ پرمخ نه شوای وړلی».
سعد محسني د تېر په څېر دا ځل هم د طالبانو سره د تعامل خبره بیا کړې ده.
هغه ټینګار کړی، چې طالبان د یوه فکر لرونکي ډله نه ده او د دغه ډلې په منځ کې بېلابېل کړۍ جلا، جلا نظرونه لري.
نوموړي ویلي، نړۍواله ټولنه باید له هغو طالبانو سره چې منځلاري افکار لري د اړیکو جوړېدو تر څنګ تعامل وکړي.
د سعد په وینا:« طالبان ټول سره یو شان نه دي. ځینې یې نسبتا نرم دریځ لري او موږ باید له همدوی سره تعامل وکړو. افغانستان ته نه پاملرنه د ټولو په زیان ده».
سعد محسني چې د مخکني جمهوري نظام تر نسکورېدو وروسته افغانستان ته نه دی تللی وايي؛ که نړۍوال افغانستان له یاده وباسي، نو د اصلاحاتو لږ چانسونه به هم له منځه ولاړ شي.
هغه زیاتوي، چې طالبان منظم او واحد جوړښت نه لري؛ بلکې په منځ کې یې داسې کسان شته چې خبرو ته چمتو دي.
د سعد په خبره، ځیني طالبان د رسنیو ارزښت ته ژمن دي او ان د ځینو بدلونونو منلو ته هم چمتو دي.
محسنی باور لري، چې که له هغو طالبانو سره چې عملي فکر لري، محدودې خو معقوله اړیکه وساتل شي؛ نو کېدای شي د ښځو، رسنیو او نورو ټولنیزو برخو فشارونه لږ شي.
هغه خبرداری ورکړ، چې اوسنی نړۍوال سیاست چې طالبان منزوي کوي، مرستې پرې بندوي او بندیزونه ورباندې لګوي، ښايي نتیجه ورنه کړي او برعکس اغېز ولري.
سعد محسني داسې مهال له طالبانو سره د تعامل خبره کوي، چې په هېواد کې یادې ډلې پر رسنیو سخت بندیزونه لګولي، یو شمېر خبریالان یې نیولي، شکنجه کړي او ان ځینې رسنۍ هم تړل شوې دي.
نوموړي په یوه تازه اقدام کې د موبي ګروپ، طلوع او طلوع نیوز شبکې لسګونه کارکوونکي د اقتصادي ستونزو له کبله له دندو ګوښه کړي دي.
د طالبانو تر واک لاندې رسنۍ اوس نه یوازې له اقتصادي ناورین سره مخ دي؛ بلکې د طالبانو د سانسور تر څنګ د مسلکي ظرفیتونو له هېواده وتو هم د افغانستان دننه رسنیز چاپېریال اغېزمن کړی دی.

په افغانستان کې د روغتیا نړۍوال سازمان مشر اېډون سینیزا سلواډور وايي، په دغه هېواد کې د هغو کسانو شمېر دوه برابره شوی چې روغتیايي خدمتونو ته لاسرسی نه لري.
هغه د الماني رسنۍ دویچه وېله سره په خبرو کې وویل:« اوس موږ د هغو درې مېلیونو وګړو په اړه خبرې کوو، چې روغتیايي خدمتونو ته یې لاسرسی له لاسه ورکړی دی. د مارچ په میاشت کې د ۱.۹مېلیونو پرتله دغه شمېره لږ تر لږه دوه برابره شوې ده.»
د روغتیا نړۍوال سازمان څه موده وړاندې په یوه راپور کې ویلي و، چې د امریکا د مرستو بندېدو له امله به د روان کال تر پایه په سلو کې لس افغانان په بشپړه توګه روغتیایي خدمتونو ته لاسرسی له لاسه ورکړي.
په همدې حال کې د لوږې پر وړاندې د مبارزې سازمان مشر کوبي رایټویلډ ویلي، که په خوارځواکۍ د اخته ماشومانو درملنه ونه شي؛ نو د هغوی د مړینې ګواښ ډېر دی.
کوبي رایتویلډ زیاته کړه:« هېڅ ماشوم بايد د خوارځواکۍ له امله مړ نشي.»
له بل پلوه د خوړو نړۍوال پروګرام وايي، افغانستان په خپل تاریخ کې له خورا سختې خوارځواکۍ سره مخ دی او دا هېواد د ماشومانو د خوارځواکۍ په برخه کې د بې ساري بېړني حالت شاهد دی.
د ملګرو ملتونو دغې ادارې خبرداری ورکړی، چې سږ کال به درې نیم مېلیونه ماشومان له خوارځواکۍ سره مخ شي.

پاکستاني چارواکو هغه افغان کډوال تر جدي څېړنو لاندې راوستي، چې د پاکستان د پېژندپاڼې (CNIC) جعلي اسناد یې ترلاسه کړي دي. د راپورونو له مخې، د پېښور ښار له ۱۵ سیمهییزو شوراګانو اسناد غوښتل شوي؛ څو څرګنده شي چې افغان کډوالو ته څنګه پاکستاني شناختي کارټونه ورکړل شوي دي.
د پاکستان اېکسپرېس ټربیون ورځپاڼې د راپور له مخې؛ چارواکي وایي چې دغه څېړنې پراخې شوې دي او هغه پاکستاني وګړي هم تر پوښتنو لاندې راغلي، چې افغانان یې د خپلو کورنیو د غړو په توګه ثبت کړي دي.
راپور زیاتوي، چې دا مهال د پېښور په بېلابېلو سیمو لکه خیبر بازار، ګنج، نمک منډوي، جناح پارک روډ، دېر کالوني، زرګراباد، پیپل منډوي، حیات اباد او افغان کالونۍ کې د مېشتو یا کارکوونکو افغانانو نوملړونه چمتو کېږي او ډېر ژر به پرې قانوني اقدامات وشي.
سرچینې وايي، د سیمهییزو شوراګانو یا (یونین کونسلو) ګڼ منشيان څېړنو ته بلل شوي او د ځینو دولتي کارکوونکو اسناد هم تر کتنې لاندې دي.
دغه اقدامات داسې مهال پیل شوي، چې د پاکستان حکومت (د اپرېل ۳۰مه) د هغو بهرنیو وګړو لپاره وروستۍ نېټه ټاکلې چې قانوني اسناد نه لري او یا هم ویزه یې ختمه شوې.
د پاکستان د کورنیو چارو وزارت وايي، چې ناقانونه مېشتو کډوالو د اېستلو عملیات به لا چټک شي.
د پاکستان کورنیو چارو په برخه کې د دولت وزیر طلال چوهدري ویلي، چې پاکستان لسګونه کاله د افغانانو کوربهتوب کړی؛ خو اوس د قانون پلي کېدو وخت راغلی دی.
هغه زیاته کړې: «موږ نور په ناقانونه توګه د پاتې کېدو اجازه نه شو ورکولای او له دې وروسته به سخت اقدامات کېږي».
دغه څرګندونې داسې مهال شوې، چې د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر اسحاق ډار کابل ته د سفر پر مهال له طالب چارواکو سره د افغان کډوالو د با عزته ستنېدو اړوند خبرې هم کړې دي.
طلال چوهدري وايي، له اپرېل میاشتې راهیسې تر اوسه شاوخوا ۸۴ زره افغانان بېرته افغانستان ته استول شوي دي.
هغه ټینګار وکړ، چې دغه لړۍ «قانوني، منظمه او انساني ده»؛ خو طالبان او د بشري حقونو سازمانونه نیوکه کوي، چې پاکستان له افغان کډوالو سره ظالمانه چلند کوي او ان د ستنېدونکو کسانو شتمنۍ، پانګې او ملکیتونه هم دغه هېواد کې لوټ شوي دي.
چوهدري خبرداری ورکړی، هغه پاکستانيان به هم ونیول شي چې ناقانونه مېشتو کډوالو ته کورونه، کار یا نور خدمتونه برابروي.
هغه وویل:« که څوک یوه ناقانونه بهرني ته هټۍ، کور یا ځای ورکړي؛ نو قانوني چلند به ورسره وشي».

د افغانستان په بېلابېلو ولایتونو کې نن دوشنبه (د غوایي لومړۍ نېټه) د ګوزڼ ضد واکسینو کمپاین پیل شو. د طالبانو د عامې روغتیا وزارت ویاند شرافت زمان وایي، چې د دغه کمپاین په لړ کې به ۱۱.۶ مېلیونه له پنځو کلونو کم عمره ماشومان واکسین شي.
نوموړي پر اېکس پاڼه کاږلي، چې د ګوزڼ ضد واکسینو ترڅنګ به ماشومانو ته د ویټامین A څاڅکي هم ورکړل شي؛ ترڅو د ماشومانو د بدن دفاعي سیستم غښتلی کړي او د سترګو دید په پیاوړي ساتلو کې مرسته وکړي.
خو له بل پلوه طالبانو په وروستي اقدام کې د کور په کور واکسین بند او پر ځای یې په جوماتونو کې د پولیو مرکزونه جوړ کړي.
تر دې وړاندې سرچینو افغانستان انټرننشنل ته ویلي و، چې د طالبانو مشر پر واکسیناتورانو بندیز لګولی چې کور په کور به نه ګرځي.
دغه کمپیان داسې مهال پیلېږي، چې د امریکا اين پي ار رسنۍ تېره اونۍ راپور ورکړی و چې په افغانستان او پاکستان کې د پولیو وایرس د پراخوالي په حال کې دی.
په دغه راپور کې دا هم راغلي و، چې روان زېږدیز کال په افغانستان کې د ګوزڼ یوه مثبته پېښه ثبت شوې ده؛ خو تېرکال بیا په افغانستان کې د پولیو ۲۴ مثبتې پېښې ثبت شوې وې.
د روغتیا نړۍوال چارواکي اندېښنه لري، چې ښایي د امریکا د پرمختیایي ادارې د مرستو درېدو سره دغه شمېرې لا پسې زیاتې شي.
د روغتیا نړۍوال سازمان سر مشر ټېډروس اډهانوم ویلي: «د امریکا د تمویل ناڅاپي کمښت د پولیو د له منځه وړلو هڅې هم اغېزمنوي.»

د طالبانو د عدلیې وزیر عبدالحکیم شرعي وایي، د هېواد په بېلابېلو ولایتونو کې ډاکټران، خصوصي روغتونونه او درملتونونه له ناروغانو څخه زیاتې پیسې اخلي. هغه ویلي، له همدې امله خلک د روغتیا په برخه کې له ګڼو ستونزو سره مخ دي.
هغه دغه څرګندونې د (وري ۳۱مه) د طالبانو د عامې روغتیا وزارت په ګډون د بېلابېلو ادارو یوې ګډې روغتیایي کمېټې ته کړې دي.
شرعي ټینګار کړی، چې یو شمېر خصوصي روغتونونه یوازې د سوداګرۍ په موخه جوړ شوي او وړاندې کزدونکي خدمتونه یې خورا ټیټ معیار لري.
هغه زیاته کړې، دغه روغتونونه له ناروغانو څخه د پیسو د لاسته راوړلو لپاره له هېڅ ډول اقداماتو ډډه نه کوي.
نوموړي همدا راز نیوکه کړې، چې تاریخ تېري او بې کېفیته درمل هم د ناروغانو پر وړاندې جدي ننګوونې دي.
په همدې تړاو خبرپانه زیاتوي، په یاده ناسته کې د طالبانو د عامې روغتیا وزارت مرستیال وزیر ملابخت الرحمان شرافت هم ویلي، چې د تاریخ تېرو او بې کېفیته درملو پلورل ورته د منلو وړ نه دي.
د هغه په خبره، یاد وزارت هڅه کوي څو د دغه ستونزو د مخنېوي او د روغتیایي خدمتونو د ښه کېدو لپاره وړ شرایط برابر کړي.
ویل کېږي، طالبانو د هېواد به ګمرکاتو کې د بې کېفیته درملو د واردولو مخه نه ده ډب کړې او ان د دغه ډلې د درملو د څار او اروزنې ګمرکي څانګې په پراخ فساد ککړې دي.
همدا راز نیوکې کېږي، چې د خصوصي روغتونونو د څار لپاره هم ځانګړي اقدامات نه کېږي او د کمزورو خدمتونو له کبله ناروغان اړ کېږي؛ څو پاکستان او نورو هېوادونو ته د درملنې په موخه لاړ شي.
هممهاله د ملګرو ملتونو روغتیايي سازمان هم خبرداری ورکړی، چې د امریکا پراختیایي مرستو د کمېدو له کبله د هېواد په ځینو ولایتونو کې یو شمېر روغتونونه تړل شوي او د افغانستان روغتیایي سېسټم د ګړنګ پر غاړه ولاړ دی.
یاد سازمان ویلي، چې طالبان د روغتیایي ستونزو او ننګوونو د مخنېوي لپاره کومه ځانګړې تګلاره نه لري.
