طالبانو د ایران د بندر عباس چاودنې له قربانیانو سره خواخوږي څرګنده کړه

د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره د ایران په بندر عباس کې د تېلو په ډیپو کې د پرونۍ چاودنې له قربانیانو سره خواخوږي څرګنده کړې ده.

د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت د یوې خبرپاڼې په خپرولو سره د ایران په بندر عباس کې د تېلو په ډیپو کې د پرونۍ چاودنې له قربانیانو سره خواخوږي څرګنده کړې ده.
د طالبانو دغه وزارت ویلي، چې په یاده پېښه کې د سلګونه کسانو مړینې او ټپي کېدو سخت خواشیني کړي دي.
طالبانو زیاته کړې، چې په دې سختو ورځو کې د ایران له حکومت سره اوږه په اوږه ولاړ دي.
د ایران په بندرعباس کې پرون د تېلو په یو ټانک کې د چاودنې له امله سلګونه تنه مړه او ټپیان شوي دی.
د ایران د کورنیو چارو وزارت په دغه چاودنه کې د وژل شویو کسانو شمېر ۱۴ او د ټپیانو شمېر ۷۵۰ تنه ښودلی دی.
بل خوا بیا له بندرعباس څخه یوې ځایي سرچینې ایرانانټرنشنل ته په یوې لېږل شوې ویډیو کې ویلي، چې د بندرعباس ښار په رجایي بندر کې د پرونۍ چاودنې له امله د دوی په اداره کې ۲۳ ښځې وژل شوې دي.
سرچینې په دغه ویډيو کې زیاته کړې، چې د چاودنې څپې دومره زوروې وې چې د خلکو سترګې یې سختې زیانمنې کړې دي او په روغتونونو کې ډاکټرانو له یو شمېر ټپيانو لاسونه هم پرې کړې دي.
د خپرو شویو راپورونو له مخې؛ د بندرعباس په چاودنه کې د دغې بندر ټولې ودانۍ زیانمنې شوې او وېره شته، چې ځیني کارکوونکي او خلک به د ودانیو ار دېریو لاندې وي.
ایراني چارواکي وايي، چاودنه د تېلو ډېپو کې رامنځته شوې ده؛ خو لامل یې لا روښانه نه دی.
ویل کېږي، چاودنه دومره زوروره وه، چې تر څو کیلومترو لرې پرتې ودانۍ یې هم زیانمنې کړې دي.


طالبانو د غویي ۷مې کودتاه او د غویي ۸مې د ډاکټر نجیب الله حکومت د ړنګېدو په تړاو خبرپاڼه کې ویلي، چې د مجاهدینو په منځ کې یو شمېر د قدرت تږیو کسانو تنظیمي جګړې پیل کړې او افغانستان یې په اور کې وسوځاوه.
طالبانو د (غویي ۷مې) په خبرپانه کې زیاته کړې، چې افغانانو د شوروي یرغل او کمونېستي نظام پر ضد کلکه مبارزه وکړه؛ خو (د غویي پر ۸مه) د «خپلواکۍ» ترلاسه کولو وروسته ځینو جهادي ډلو د واک پر سر ژور اختلافات رامنځته کړل او هغه مهال یې په افغانستان کې د سوچه «اسلامي نظام» رامنځته کېدو هیلې خاورې کړې.
طالبانو په خبرپاڼه (د غویي پر ۷مه) د سردارد محمد داود خان د حکومت ړنګېدل غندلي او پر ضد یې شوې کودتاه د شوروي اتحاد تېري ته زمینه سازي بللې.
خبرپانه کې راغلي:« دا کار د دې لپاره وشو، چې د افغانستان خاوره خپله مستعمره او خلک یې د ځان غلامان وګرځوي او خپله کمونېستي مفکوره پرې تحمیل کړي.»
د ۱۳۵۷ لمریز کال (د غویي په ۷مه نېټه) د نور محمد تره کي په مشرۍ د خلق ډیموکراټیک ګوند له لوري د محمد داود خان پر ضد کودتاه وشوه او د هغه حکومت یې ړنګ کړ.
د هغه پلویانو دغه نېټې ته د «ثور انقلاب» نوم ورکړی او مخالفین یې بیا «توره کودتاه» بولي.
پوره ۳۳کاله وړاندې (۱۳۷۱ کال د غویي ۸مه) د مجاهدینو بېلابېلو ډلو کابل ته په ننوتو د ډاکټر نجیب حکومت وپرځاوه.
طالبانو د خپلې خبرپاڼې په پای کې ویلي، چې دوی په افغانستان کې «اسلامي شرعي نظام» راوستی او خلک یې باید ساتلو کې همکاري وکړي.
طالبان په خپلو ویناوو او شعارونو کې څرګندوي، چې ګوندې له افغانستانه یې بهرني ځواکونه د خپلې جګړې په زور اېستلي دي؛ خو د پخواني پرځېدلي جمهوري نظام چارواکي ادعا لري، چې دغه ډله د دوحې تړون د سیاسي معاملې له مخې واک ته رسېدلې ده.
پر دغه ډلې نیوکه ده، چې افغانستان کې یې د «شرعي نظام» په نوم پر خلکو خپل سختدریځي افکار پلي کړي چې له کبله یې افغانان له سختو کړاوونو سره مخ شوي دي.
دغې ډلې د ښځو پر حقونو، د نجونو پر زدهکړو، د ښځو پر کار، بیان ازادۍ، رسنیو، سیاسي فعالیتونو او د ژوند په بېلابېلو برخو کې پر خلکو سخت بندیزونه لګولي دي.
همدا راز دغه ډلې حکومتي دستګاه یوازې د خپلو فکري کسانو او ملایانو څخه ډکه کړې ده. طالبان په افغانستان کې نه یوازې په فکري انحصار تورن دي؛ بلکې نیوکې دا دي چې دغې ډلې یو استبدادي رژیم رامنځته کړی او پر هر څه یې منګولې ښخې کړې دي.

له شاوخوا څلورو کلونو راهیسې طالبانو د هېواد په زرګونه متقاعدین له خپلو تنخواوو بې برخې کړي دي، چې له امله یې د پراخې بې وزلۍ او دوامداره بېکارۍ سره لاس او ګرېوان دي.
د دغو تقاعد شویو کسانو یوې ډله پرون یو وار بیا په کابل کې د طالبانو د تقاعد خزانې د عمومي ریاست مخې ته راغونډه شوې وه او د خپلو تقاعدونو د ورکړې غوښتنه یې کوله.
دوی د «موږ خیرات نه غواړو، خپل حق غواړو» تر شعار لاندې د طالبانو له رژیم څخه د عدالت غوښتنه وکړه.
دوی پر نړۍوالې ټولنې او د بشري حقونو پر سازمانونو غږ وکړ، چې پر طالبانو فشار راوړي چې د دوی حق ورکړي.
له دغې ډلې څخه یو تن خوشحال سنګر افغانستان انټرنشنل پښتو ته په خبرو کې وویل:« ډېری متقاعدین بې وزلۍ او لوږې دومره ځپلي، چې سوال کولو ته اړ شوي دي او ځیني نور یې د ځان وژنې فکر کوي.»
هغه زیاته کړې:« زه پر عامه خلکو غږ کوم، چې له موږ سره ودرېږي او له حقونو مو دفاع وکړي.»
دغه متقاعدین چې د طالبانو تر ولکې لاندې ادارو ته له تګ راټګ څخه ستړي شوي وايي، چې طالبانو ورسره تل ژمنې کړې دي؛ خو تر اوسه یې یوه ژمنه هم نه ده پوره شوې.
یو بلې متقاعدې ګل مینې افغانستان انټرنشنل پښتو ته وویل:« موږ خیرات نه غواړو، دا پیسې زموږ د خدمت پر مهال زموږ له تنخواوو ګرځول شوې وې، موږ خپل حق نه پرېږدو، موږ یې اخلو.»
ګل مینه په ژړغوني غږ سره زیاتوي:« د وږو تقاعد شویو، بې وزلو ماشومانو اوښکو او ژړا عرش هم لړزولی؛ خو طالبان دغه ژړا او فریاد نه اوري. موږ به تر وروستۍ سلګۍ د خپلو حقونو غوښتنه وکړو.»
طالبانو له څلورو کالونه راهیسې د هېواد متقاعدینو ته په داسې حال کې خپل تقاعد نه دی ورکړی، چې د کار قانون، د ملکي خدمتونو د تقاعد مقررې او د نړۍوالو حقوقي سندونو پر بنسټ، چې افغانستان لاسلیک کړی؛ دولتي ادارې مکلفې دي چې متقاعدینو ته تقاعد ورکړي.
جانباز ځوانمل چې یو عمر خوړلی متقاعد دی، افغانستان انټرنشنل پښتو ته وایي:« په دغو څلورو کالونو کې چې د تقاعد تنخوا یې نه ده ترلاسه کړې، خپلې ټولې پانګې یې پلورلې او مصرف کړې دي او اوس کوم مالي او اقتصادي ملاتړ نلري او په دې فکر کې دی، چې څنګه خپل ژوند تېر کړي.»
ځوانمل زیاتوي:« که پر وخت ورته طالبان د تقاعد تنخوا ورنکړي؛ نو اړ دی، چې د پامیر په څلورلاري کې سوالګري پیل کړي.»
د یادولو وړ ده، چې د ۱۴۰۳کال د مرغومي په لومړۍ نېټه د طالبانو مشر هبت الله اخندزاده د متقاعدینو د حقونو د څېړلو لپاره د ځانګړو محکمو د جوړولو امر وکړ؛ خو څو میاشتې تېرې شوې، چې لا هم د تقاعد کوونکو ستونزه نه ده حل شوې.
په هغه وخت کې ځینو متقاعدینو وویل، چې ملا هبت الله اخندزاده د متقاعدینو د تنخواوو د ورکړې اراده نه لري.
دغه تقاعد شوي کسان د تنخواوو د ورکړې په موخه د طالبانو ځانګړې محکمې ته راجع شوي؛ خو تر اوسه دغې محکمې د دوی د تنخواوو د ورکړې حکم نه دی صادر کړی.

د پښتونخوا ملي عوامي ګوند غړو او پلویانو په کویټه ښار کې د پاکستان له لوري د افغان کډوالو د جبري اېستلو په غبرګون کې لاریون کړی او له دغه هېواده یې غوښتي، چې ژر تر ژره دغه لړۍ ودروي.
د پاکستانۍ ډان ورځپانې د راپور له مخې، لاریونوال د کویټې ښاروالۍ مخې ته راټول شوي وو او د افغان کډوالو د جبري اېستل کېدو تګلارې خلاف یې شعارونه ورکول.
لاریونوال د کویټې ښار په بېلابېلا سیمو کې وګرځېدل او په منان چوک کې یې یوه اعتراضیه غونډه هم وکړه.
د پښتونخوا عوامي ملي ګوند یوه غړي عبدالرحیم زیارتوال د خپلې وینا پر مهال د پاکستان له حکومته غوښتنه وکړه، چې له افغان کډوالو سره دې له نرمۍ کار واخلي.
د هغه په خبره، دغه افغانان د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمېشنرۍ سره ثبت شوي قانوني کارتونه لري او باید په جبري توګه اېستل کېدو ته اړ نشي.
د غونډې یوه بل ویناوال ډاکټر عبدالمجید اڅکزي بیا ویلي، افغانانو د پاکستان په اقتصادي پیاوړتیا کې ځانګړې ونډه اخیستې او له تېرو څلوېښتو کلونو راهیسې یې د دغه هېواد له وګړو سره څنګ په څنګ ژوند کړی دی.
ګډونوالو د پاکستان له حکومته غوښتي، چې په دغه هېواد کې له لسیزو راهیسې مېشتو افغانانو ته دې تابعیتونه ورکړل شي.
ویناوالو وویل، چې لوېدیځ هېوادونه کډوالو ته د پنځو کالو اوسېدو وروسته تابعیت ورکوي؛ خو پاکستان د څلوېښتو کالو وروسته هم کډوال اېستلو ته اړ باسي.
دغه لاریونونه داسې مهال کېږي، چې د اپرېل له لومړۍ نېټې راهیسې پاکستان په دغه هېواد کې پر افغان کډوالو د ژوند کړۍ تنګه کړې او د جبري اېستنې دویم پړاو یې پیل کړی دی.
د ملګرو ملتونو د رسمي شمېرو له مخې، په تېرو ۲۶ورځو کې له ۱۲۰زرو ډېر افغان کډوال په جبري توګه له پاکستانه اېستل شوي او دا لړۍ لا هم روانه ده.
ټاکل شوې، چې پاکستان په دغه دویم پړاو کې د «اې سي سي» کارت لرونکي اته سوه زره افغان کډوالو تر څنګ بې اسناده افغانان هم له خپل هېواده وباسي.
پاکستان کې له دوه مېلیونه ډېر افغان کډوال مېشت دي او د بشري حقونو نړۍوالو سازمانونو له دغه هېواده غوښتي، چې د جبري اېستل کېدو څخه یې ډډه وکړي؛ خو پاکستان دغو غوښتنو ته دا ځل چندان ارزښت نه دی ورکړی.

په جلاوطنۍ کې د بشري حقونو یو شمېر فعالان، څېړونکي او د مدني ټولنو استازي وایي، چې طالبانو په افغانستان کې د جنسیتي تبعیض پر بنسټ رژیم رامنځته کړی او له نړۍوالې ټولنې یې غوښتي، چې د دغې ډلې تګلارې دې د جنسي توپیر په توګه په رسميت وپېژني.
تېره ورځ شنبه (د غویي په ۶مه نېټه) د «کلبه دوست» بنسټ او د فرانسې هېواد الفوغ ویل ښار ښاروالۍ په همکارۍ جوړه شوې غونډه کې دغو استازو د افغان مېرمنو او نجونو پر وړاندې د طالبانو تګلارې د جنسیتي تبعیض بېلګې وبللې او ټینګار یې وکړ، چې دغه تګلارې له بشري حقونو څخه پراخه سرغړونه ده.
په دغه ناسته کې د بشري حقونو افغان فعالانو د طالبانو د واکمنۍ پر مهال په افغانستان کې د ښځو او نجونو د حقونو د ناوړه وضعیت په اړه خپله ژوره اندېښنه څرګنده کړه.
د یادې غونډې په پرېکړه لیک کې راغلي:« د طالبانو تحلیلونو، ساحوي شواهدو او په دې کنفرانس کې د شته فعالانو د تجربو په رڼا کې موږ ټینګار کوو، چې له ۲۰۲۱کال راهیسې د طالبانو تګلارې په سیستماتیک ډول د افغان ښځو او نجونو له بنسټیزو حقونو د پراخې سرغړونې لامل شوې دي.»
په پرېکړه لیک کې غوښتنه شوې، چې نړۍواله ټولنه باید طالبان د بشري حقونو څخه د سرغړونې له امله د جرمونو نړۍوالې محکمې او نورو بنسټونو ته راجع کړي.
دغو فعالانو همدا راز پر نړۍوالې ټولنې غږ کړی، چې له طالبانو سره دې د سیاسي او ډیپلوماتیکو اړیکو د عادي کېدو مخه ونیسي؛ تر څو چې د ښځو، مذهبي او قومي لږکیو، د بشري حقونو د مدافعینو او پخوانیو امنیتي ځواکونو له حقونو څخه سرغړونې دوام ولري.

د طالبانو د امربالمعروف او شکایتونو اورېدو وزیر خالد حنفي ویلي، تر اوسه یې د خلکو لسګونه زره شکایتونو ته رسېدنه کړې چې په دې لړ کې یې ۲۵زره ښځو ته د میراث حقونه هم ورکړي دي.
د طالبانو د یاد وزرات په خبرپاڼه کې راغلي، چې نوموړي دغه څرګندونې د بهر مېشتو افغانانو له یوې ډلې سره په ناسته کې کړې دي.
حنفي زیاته کړې، چې په ټولنه کې یې د عامه پوهاوي د لوړېدو لپاره هڅې روانې کړې دي او یو شمېر ناوړه دودونه یې هم لمنځه وړي دي.
هغه د کوم هېواد د نوم اخیستلو پرته ویلي، چې افغانستان په تېرو څو لسیزو کې د بېلابېلو هېوادونو د فکري او فزیکي جګړو ښکار و.
نوموړی داسې مهال ښځو ته د حقونو د ورکړې په تړاو غږېږي، چې د همدې وزارت محتسبانو په ټول هېواد کې پر ښځو د ژوند کړۍ راتنګه کړې ده.
نوموړي په دغه ناسته کې بیا د نجونو د زدهکړو په اړه څه نه دي ویلي.
د ملا هبت الله له لوري پر ښځو او نجونو لګول شوي بندیزونه د دغه وزارت له لوري په خورا جدي توګه څارل کېږي.
د دغه وزارت محتسبان د خپل سختدریځي مشر د امر له مخې ښځینه پرته له محرمه کورني سفرونو ته نه پرېږدي او ان په ځینو ولایتونو کې ښځینه په ټکسي موټرو کې د سفر پر مهال له پوښتنو ګروېږنو سره مخ کېږي.
همدا راز د طالبانو د امر بالمعروف ډله په نادولتي موسساتو کې د ښځینهوو د کار مخه هم نېسي او نه یې پرېږدي چې دندې وکړي.
ملګرو ملتونو په خپلو راپورونو کې د امربالعمروف قانون د افغان ښځو لپاره خورا ظالمانه او له کړاوونو ډک بللی دی.
د بشري حقونو نړۍوالو سازمانونو د افغانستان دننه د ښځو پر روان وضعیت سختې اندېښنې څرګندې کړې دي او طالبان یې په نړۍ کې د ښځو خلاف تر ټولو سختدریځه ډله بللې ده.
همدا راز د طالبانو استخباراتو له لوري یو شمېر ښځې د خپلو حقونو د غوښتنو او د بشري حقونو د ملاتړ له کبله زنداني شوې هم دي.
د دغه ډلې له زندانونو یو شمېر ازادو شویو مېرمنو نیوکې کړې، چې د طالبانو په زندانونو کې له سختو شکنجو سربېره له جنسي تېریو سره هم مخ شوې دي.