د چک ولسمشر د یوه افغان بندي په وژلو تورن سرتېري وبښل

د چک ولسمشر پیټر پاول د چارشنبې په ورځ د دغه هیواد د ځانګړو ځواکونو څلور هغه غړي وبښل، چې د یوه نیول شوي افغان سرتېري د مړینې په تړاو له محاکمې سره مخ وو.

د چک ولسمشر پیټر پاول د چارشنبې په ورځ د دغه هیواد د ځانګړو ځواکونو څلور هغه غړي وبښل، چې د یوه نیول شوي افغان سرتېري د مړینې په تړاو له محاکمې سره مخ وو.
دغه څلور کسان د ځانګړو عملیاتو د ۶۰۱مې ډلې غړي وو او ټاکل شوې وه چې د باج اخیستو، نافرمانۍ، له دندې د سرغړونې او د همکارۍ نه کولو په تور محاکمه شي.
د چک رسنیو رپوټ ورکړی و چې دا تورونه د ۱۹ کلن وحیدالله خان له مړینې سره تړاو لري. نوموړی په۲۰۱۸ کال کې د هرات ولایت په شینډنډ کې پر بهرنیو سرتېرو د برید له امله نیول شوی و.
په دغه برید کې یو چکی سرتېری وژل شوی او دوه نور ټپیان شوي وو.
د چک د ولسمشر دفتر ویلي: « د دې قضیې د ټولو حالاتو تر دقيقې ارزونې وروسته، ولسمشر د جګړې د حالاتو ځانګړې بڼه په پام کې ونیوله، چې دا پېښه پکې شوې وه».
دفتر زیاته کړې، دا هم په پام کې نیول شوي چې دغه سرتېري په مستقیم ډول د زور زیاتي په جرمونو تورن نه وو.
نیویارک ټایمز په ۲۰۱۸ کال کې رپوټ ورکړی و چې خان له نیول کېدو وروسته د امریکایي او چکي سرتېرو له خوا وهل شوی و، بې هوښه شوی و او په همغه ورځ افغان ځواکونو ته وسپارل شو او وروسته ومړ.
امریکایي او چکي ځواکونه دواړه د پېښې په تړاو تر پلټنو لاندې وو.
د چک پوځ له ۲۰۰۲کال نه تر ۲۰۲۱ پورې په افغانستان کې فعال و.

باوري سرچینو افغانستان انټرنشنل ته ویلي چې د افغانستان پخوانی ولسمشر حامد کرزی دا مهال د سترګو د درملنې په موخه په جرمني کې دی. نوموړی درې ورځې کېږي چې د برلین ښار په شریته روغتون کې تر درملنې لاندې دی.
سرچینو زیاته کړې، چې کرزي له یو شمېر پخوانیو لوړپوړو چارواکو سره هم لیدلي، چې رنګین دادفر سپنتا او زلمی رسول پکې شامل دي.
ډیپلوماتیکو سرچینو د چهارشنبې په ورځ افغانستان انټرنشنل ته ویلي چې په برلین کې د افغانستان سفارت د کرزي کوربهتوب کوي.
طالب چارواکو تر اوسه د کرزي د سفر په اړه رسمي نظر نهدی ورکړی، خو پخوا یې کرزی او ډاکتر عبدالله عبدالله له هېواده بهر ته له تګ څخه منع کړي وو. سرچینې وایي چې دا سفر د طالبانو په اجازې ترسره شوی.
دا لومړی ځل نهدی چې حامد کرزی د درملنې لپاره جرمني ته سفر کوي.
نوموړی تېر کال هم د یوه جراحي عملیات لپاره دوسلدورف ته تللی و، خو درملنه یې وروسته له هغه وځنډېده چې د خپل ورور قیوم کرزي د جنازې لپاره امریکا ته ولاړ.

د طالبانو د عامې روغتیا وزیر نور جلال جلالي وایي، د ګوزڼ او نورو ساري ناروغیو مخنیوی د دغه وزارت له مهمو لومړیتوبونو څخه دی او په دې برخه کې به لا زیات اقدامات تر سره شي.
نوموړي دا څرګندونې د چهارشنبې په ورځ د روغتیا نړیوال سازمان د ختیزې مدیترانې حوزې له مشرې اغلې حنان البلخي، د قطر د روغتیا وزیر، د سعودي عربستان او متحده عربي اماراتو د روغتیا وزارتونو له استازو سره انلاین غونډه کې کړې دي.
د طالبانو تر واک لاندې د افغانستان ملي راډیو ټلویزیون د راپور له مخې، دغه غونډه د افغانستان د روغتیايي سکټور د پراختیا، د ساري ناروغیو او پولیو د مخنیوي، د واکسین د تطبیق څرنګوالي او نړیوالو همکاریو ته د زمینې برابرولو په موخه ترسره شوه.
جلالي په دې غونډه کې وویل، چې د پولیو او نورو ساري ناروغیو مخنیوی د وزارت له مهمو لومړیتوبونو څخه دی او په دې برخه کې به لا زیات اقدامات تر سره شي. نوموړي د روغتیايي خدماتو د پراختیا لپاره د داخلي بودجې پر اغېزمنتیا هم ټینګار وکړ او د پایښت لرونکو نړیوالو همکاریو غوښتنه یې وکړه.
له بلې خوا، د روغتیا نړیوال سازمان د ختیزې مدیترانې حوزې مشرې حنان البلخي د افغانستان د روغتیايي سکټور روان پرمختګ وستایه او ویې ویل، چې نړیوالې مرستې باید د دوامدارو او بنسټیزو اصلاحاتو ترڅنګ دوام ومومي.
د طالبانو د روغتیا وزیر دا څرګندونې داسې مهال کوي، چې افغانستان او پاکستان لا هم د نړۍ هغه هېوادونه دي، چې د پولیو وایرس له امله اغېزمن دي او د دغې ناروغۍ د له منځه وړلو هڅې پکې د امنیتي ګواښونو او د واکسینونو په اړه د ناسم پوهاوي له امله له جدي خنډونو سره مخ دي.
د روغتیا نړۍوال سازمان ویلي، چې په افغانستان کې د روان ۲۰۲۵ کال د پولیو دوه پېښې لومړۍ پېښه په بادغیس او دویمه په هلمند کې ثبت شوې.
دغه سازمان زیاتوي، چې روان کال په ټول افغانستان کې د پولیو ۱۸ مثبتې چاپېریالي بېلګې هم ثبت شوې دي.
د دغو مثبتو بېلګو له ډلې ۸ یې په کندهار کې، ۶ په هلمند او یوه – یوه په کابل، ننګرهار، لغمان او زابل ولایتونو کې ثبتې شوې دي.

د ډله ییز امنیت تړون سازمان (CSTO) سرمنشي ایمانګلي تسماګمبیتوف اعلان وکړ، چې د افغان-تاجک پولې د امنیت خوندیتابه لپاره وسلې او پوځي تجهیزات لېږدوي. هغه ویلي، چې د طالبانو رژیم د اوږدمهاله سیاسي فکتور په توګه ثابتېږي.
ددغه سازمان رییس په بیشکک کې د یاد سازمان د پارلماني اسامبلۍ ناستې ته په خبرو کې ویلي، چې دغه وسلې او تجهیزات به له ۲۰۲۶میلادي کال څخه د خپلې جنوبي پولې د خوندي کولو په موخه غړو هېوادونو ته ولېږدوي، په ځانګړي ډول د تاجکستان او افغانستان ترمنځ پوله به پیاوړې شي.
تسماګمبیتوف زیاته کړې، چې دا اقدام د «هدفمند بینالدولتي» پروګرام برخه ده، چې د ۲۰۲۴ کال په نومبر میاشت کې په استانه کې تصویب شوی و.
د هغه په وینا، اوسنی ماموریت د دغه پروګرام بشپړ عملي کول دي، چې له وړاندې له تاجک ولسمشر امامعلي رحمان سره هم په اپرېل کې پرې خبرې شوې دي.
د ډله ییز امنیت تړون سازمان سرمنشي وویل، سره له دې چې د سیمې د ثبات لپاره هڅې روانې دي، خو افغانستان لا هم د ترهګرۍ، د وسلو قاچاق او مخدره توکو د تجارت له امله یو جدي امنیتي ګواښ دی.
نوموړي ټینګار کړی، چې «د طالبانو رژیم د اوږدمهاله سیاسي فکتور په توګه ثابتېږي».
د ډله ییز امنیت تړون سازمان سرمنشي څرګنده کړې، چې غړو هېوادونو بلاروس، قزاقستان، قرغیزستان او روسیې له طالبانو سره خپل ډیپلوماتیک تعاملات پراخ کړي، څو د سیمې ثبات ته وده ورکړي.
د ټایمز اف سنټرل اسیا د رپوټ له مخې، هغه دا هم وویل، چې دددوی سکرتریت به خپلو استخباراتي څارنو ته دوام ورکړي او له غړو سره به همغږي لا پیاوړې کړي.
د افغان -تاجک پولې د پیاوړتیا لپاره د دغه سازمان پلان په دریو پړاوونو کې تر ۲۰۲۹کال پورې عملي کیږي.
دغه پروګرام د تاجکستان په جنوبي برخه کې پوځي تاسیسات پیاوړي کوي، د ګواښونو پر وړاندې د چټک غبرګون ظرفیت لوړوي او همداراز د وسلو رسونې، لوژستیک، مخابراتو او سرحدي بنسټونو د تقویې لپاره تدابیر په پام کې نیسي.

د ایران د پارلمان یا اسلامي شورا استازو په یوه رسمي اعلامیه کې ویلي، چې امریکا په افغانستان کې نږدې یو میلیون کسان وژلي او میلیونونه نور یې ټپیان او بېځایه کړي دي.
د ایران د اسلامي شورا استازو د چارشنبې په ورځ په یوه اعلامیه کې ټینګار کړی، چې د ایران ملت هېڅکله د اتومي وسلو د ترلاسه کولو هڅه نه ده کړې او نه به یې وکړي.
دوی زیاته کړې چې داېن پي ټي تړون د څلورمې مادې له مخې، ایران د سولهییزې اتومي انرژۍ د څېړنې، پراختیا، تولید او کارونې مشروع حق لري او له خپلو دغو حقوقو به هېڅکله شاته نه شي.
د ایرنا د رپوټ له مخې، دغه اعلامیه د پارلمان د مشرتابه پلاوي غړي محمد رشیدي د پارلمان په علني غونډه کې ولوسته.
په اعلامیه کې ویل شوي، چې «یوازینی حکومت چې تر دې دمه یې د خلکو د عامه وژنې لپاره له اتومي وسلو کار اخیستی، د امریکا متحده ایالات دي».
د اعلامیې تر لوستلو وروسته، د ایران پارلمان غړو د «مرګ پر امریکا» او «مرګ پر اسراییل» شعارونه ورکړل.
د ایران پارلمان دغه اعلامیه د واشنګټن او تهران د اتومي خبرو اترو له بن بست کېدو وروسته ور کوي.
د ایران پارلمان نه ده روښانه کړې، چې د افغانستان په جګړه کې د شاوخوا یو میلیون کسانو د وژلو ارقام یې له کومو سرچینې اخېستي دي.

انډیا ټوډي رپوټ ورکړی، چې چین په پاکستان کې د مومند بند او هند په کابل کې د شاه توت بند پروژو کارونه ګړندي کړي دي. دغې رسنۍ د سپوږمکۍ له لارې د اخیستل شويو انځورونو په خپرولو سره ویلي، چې د پاکستان پر سوات سیند د مومند بند جوړولو کار چټک شوی دی.
انډیا ټوډې په خپل یوه رپوټ کې ویلي، چې د هند له خوا له پاکستان سره د اندس اوبو تړون له ځنډولو وروسته اسلام اباد اندېښمن شوی او له چین څخه یې غوښتنه کړې، چې سوات سیند باندې د مومند بند جوړولو چارې ګړندۍ کړي.
پر همدغه مهال د چین دولتي رسنیو هم تېره دوشنه خبر ورکړی، چې مومند بند د پاکستان مهمه پروژه ده او په کارونو کې یې ګړندیتوب راغلی.
انډیا ټوډې د سپوږمکۍ د انځورونو په خپرولو سره ویلي، چې د مومند بند پروژې کارونه د ۲۰۲۴ کال په وروستیو کې پیل شوي.
د سپوږمکۍ انځورونه، چې د ۲۰۲۵ کال د می پر ۱۷مه اخېستل شوې ښيي، چې د بند جوړولو چارې ګړندۍ شوې دي.
مومند بند د هند د اندس تړون لاندې سیند نه دی، دا سیند د افغانستان له هندوکش غرونو سرچینه اخلي او خیبر پښتونخوا ته داخلیږي.
د رپوټ له مخې، په ورته مهال هند په کابل کې د شاه توت بند جوړولو کار چټک کړی دی. د دغه بند په جوړولو سره به ۱۴۶ مېلیون متره معکب اوبه ذخیره شي او د شاوخوا دوه مېلیونه کسانو لپاره د څښاک اوبو زمینې برابرولو ترڅنګ به ۴۰۰۰ هکټاره ځمکه هم خړوبه کړي.
دغې رسنۍ ویلي، چې تېره اونۍ د هند او طالبانو د بهرنیو چارو وزیرانو د ټلیفوني خبرو پرمهال د شاه توت بند په اړه هم خبرې کړې دي.
د هند تر ادارې لاندې د کشمیر په پهلګام کې تر برید وروسته د هند او پاکستان ناندرۍ تر هوايي بریدونونه ورسیدي، د دواړو هېوادونو ترمنځ سرحدي پولې او هوايي حریم وتړل شول او د اندس د اوبو تړون د هند له خوا و ځنډول شو.
