د پاکستان پوځ په درېیو جلا عملیاتو کې د «ټيټيپي» نهه غړي وژلي دي
د پاکستان پوځ وایي، چې د پښتونخوا په بېلابېلو سیمو کې یې د یو لړ عملیاتو پرمهال د تحریک طالبان پاکستان نهه غړي وژلي دي.
د پاکستان پوځ وایي، چې د پښتونخوا په بېلابېلو سیمو کې یې د یو لړ عملیاتو پرمهال د تحریک طالبان پاکستان نهه غړي وژلي دي.
د پاکستان ډان ورځپاڼې راپور ورکړی، چې دغه عملیات د یکشنبې په ورځ د پښتونخوا ایالت په درېیو جلا سیمو کې ترسره شوي دي.
د پاکستان د پوځ د یوې اعلامیې له مخې؛ لومړی عملیات په ډېره اسماعیل خان سیمه کې ترسره شول، چې له سختې نښتې وروسته د تحریک طالبان پاکستان څلور غړي پکې ووژل شول.
له هغه وروسته په ټانک سیمه کې هم یو لړ عملیات ترسره شول، چې په ترڅ کې یې دوه ځانمرګي بریدګر وژل شوي او وروستي عملیات بیا د خیبر ولسوالۍ په باغ سیمه کې شوي، چې په کې د تحریک طالبان پاکستان درې غړي وژل شوي دي. د پاکستان پوځ دغه وژل شوي کسان د هند ملاتړي بللي دي.
خبرپاڼه کاږي، چې له دغو وسلهوالو یې ځینې وسلې او مهمات هم ترلاسه کړي او په سیمه کې چاڼیز عملیات دوام لري.
تېره اونۍ هم په دغه سیمو کې د یو لړ عملیاتو پرمهال ۱۲ وسلهوال او دوه پاکستاني امنیتي ځواکونه وژل شوي وو.
تېره میاشت د پاکستان د پوځ یوه ویاند پر هند تور ولګاوه، چې د وسلهوالو ډلو ملاتړ کوي او د پاکستان د بې ثباته کولو لپاره "استخباراتي شتمنۍ" کاروي.
د ترکيې ولسمشر رجب طيب اردوغان د پاکستان له لومړي وزیر شهباز شريف سره د استانبول په سوداګریز مرکز کې ولیدل. دواړو لوریو له ترهګرۍ سره د مبارزې په برخه کې پر همغږۍ ټينګار کړی.
د اردوغان دفتر په یوه خپره شوې اعلامیه کې د هغه له قوله ویلي، چې د ترکېې او پاکستان لپاره اړینه ده، څو په تعلیم، استخباراتي معلوماتو شریکولو او ټېکنالوژۍ کې یو له بله ملاتړ زیات کړي، ترڅو د ترهګرۍ پر ضد مبارزه کې همغږي نوره هم پیاوړې شي.
دا ناسته په داسې حال کې شوې، چې ترکيه له دې امله په هند کې له نیوکو سره مخ شوې چې ګواکې پاکستان ته یې د وسلو مرستې ورکړي، خو انقرې دا تورونه رد کړي او ويلي يې دي چې پاکستان ته يې وسلې نه دي لېږلي.
دا په داسې حال کې ده، چې د هند او پاکستان ترمنځ وروستیو جګړو کې د ترکیې ولسمشر رجب طیب اردوغان له پاکستان سره خواخوږي ښکاره کړې وه.
ترکيې خبرداری ورکړی و، چې د اټومي وسلو لرونکو ګاونډیانو ترمنځ یوه بشپړه جګړه رامنځته کېدلی شي او له دواړو خواوو یې غوښتي وو، چې له زغم نه کار واخلي او شخړه ختمه کړي.
انقرې د پاکستان له هغه غوښتنې هم ملاتړ کړی، چې غواړي د پهلګام برید په اړه یوه نړۍواله څېړنه وشي.
د مې په ۱۰مه، دواړو هېوادونو پر اوربند موافقه وکړه.
ترکيه د هند د غبرګون سره مخ ده
پاکستان او ترکيه له ډېرو کلونو راهیسې اقتصادي او نظامي اړیکې لري.
د فبرورۍ په میاشت کې اردوغان اسلاماباد ته سفر کړی و او هلته دواړو هېوادونو ۲۴ دوه اړخیز تفاهم لیکونه لاسلیک کړل.
خو د هند د بهرنیو چارو وزارت ویاند تېره اوونۍ څرګنده کړه، چې د اړیکو بنسټ باید د یو بل د اندېښنو درناوی وي.
نوموړي وویل: «موږ له ترکيې تمه لرو چې پاکستان باندې جدي فشار راوړي تر څو له سرحدي ترورېزم ملاتړ پای ته ورسوي او د ترهګرۍ هغه شبکه چې د لسیزو راهیسې یې پالي، د هغې پر ضد واضیح، باوري او عملي اقدامات وکړي.»
په ورته وخت کې، په هند کې د پرچون پلورنځیو او انلاین فېشن شرکتونو له ترکي محصولاتو بایکاټ اعلان کړی، چې پکې له خوړو (شکلات، جام، کافي) نیولې تر سینګار او جامو پورې شامل دي.
د هند مخکښ انلاین پلورنځي لکه فلېپکارټ (Flipkart) او د ملیاردر موکېش امباني اړوند شرکتونو د ترکيې جامو ګڼ برانډونه له خپلو وېبپاڼو لرې کړي دي.
سره له دې چې هند هر کال له ترکيې څخه شاوخوا ۲.۷مېلیارده ډالرو په ارزښت توکي واردوي، چې زیاتره یې معدني سونګ او قېمتي فلزات دي، لا هم څرګنده نه ده چې دا سیاسي کړکېچ به د دواړو هېوادونو پر سوداګرۍ څه اغېز ولري.
د پښتون ژغورنې غورځنګ غړو او د میرعلي پرلت ګډونوالو ګواښ کړی، که تر سبا دوشنبې (د غبرګولي ۵مې) پورې یې غوښتنې ونه منل شي، نو د راتلونکي لپاره به خپله پرېکړه اعلان کړي.
د پښتون ژغورنې غورځنګ د رهبرۍ غړي حنیف پشتین په خپل اېکس کې لیکلي: «که تر سبا پورې د میرعلي پرلت غوښتنې ونه منل شوې نو ولسونه د راتلونکي لایحې عمل لپاره خپله نوې پرېکړه اعلانوي. د وخت په سیمه نېټ پرې شوی دی، د وزیرستان ټول ولسونه باید پرلت کې پراخ ګډون ترسره کړي، روان پرلت زموږ د مظلومیت او د حاکمانو د جبر په وړاندې اختجاج دی.»
دا په داسې حال کې ده، چې د خېبر پښتونخوا د بنو ولسوالۍ خلکو د تېرې دوشنبې په ورځ د امن ولسي پاڅون پیل کړ.
د دغه پاڅون موخه په سیمه کې روانه ناامني، د فرمان الله په نوم د یو استاد اختطاف او د پاکستاني حکومت له خوا د پښتون ژغورنې غورځنګ د رهبرۍ غړي صمدخان غېرقانوني نیونه بلل شوې ده.
د خېبرپښتونخوا د دغه ولسوالۍ خلک د روانو پرله پسې ناامنیو له امله شکایت کوي.
بنو او د خېبر پښتونخوا زیات شمېر سیمې د پخوا په پرتله ډېرې نا امنه شوي او وخت ناوخت ترې د وسله والو د فعالیتونو خبرونه ترلاسه کېږي.
په داسې حال کې چې پاکستان له خپل پخواني سیال هند سره د ډرونونو او توغندیو تر تبادلې وروسته په سخت حالت کې پاتې شوی، دغه هېواد له چین او افغانستان سره خپلې ډیپلوماتیکې هڅې چټکې کړې، چې کېدای شي له نږدې څلورو کلونو وروسته د اسلاماباد او کابل ترمنځ د رسمي اړیکو د بیا پیل لامل شي.
د ۲۰۲۵ کال د مې پر۲۱مه، د چین، پاکستان او افغانستان د بهرنیو چارو وزیران د درې اړخیزو خبرو په چوکاټ کې د بیجینګ په یوه «غیر رسمي» ناسته کې سره راټول شول. دا نوښت چې په ۲۰۱۷ کې پیل شوی و، وروستۍ غونډه یې د۲۰۲۳ کال په می کې ترسره شوې وه.
د چین د بهرنیو چارو وزیر وانګ يي په وینا، د دې غونډې مهمه پایله دا وه چې افغانستان او پاکستان د ډیپلوماتیکو اړیکو د لوړولو څرګنده اراده وښوده او دواړو هېوادونو په اصولو کې موافقه وکړه چې ژر تر ژره به خپل استازي سره واستوي.
وانګ وویل، چین د دې پرمختګ هرکلی کوي او د دواړو هېوادونو ترمنځ د اړیکو د ښه والي لپاره به مرسته جاري وساتي.
وانګ يي همداراز اعلان وکړ چې د چین د "یو کمربند، یوه لار" ستراتیژۍ لاندې به د چین ـ پاکستان اقتصادي دهلیز چې ارزښت یې ۶۲ میلیارد ډالرو ته رسېږي، اوس افغانستان ته هم وغځېږي.
یوه پاکستانی ډیپلومات چې د دې خبرو له جزئیاتو خبر دی، الجزیرې ته ویلي چې د درېاړخیزو ناستو بل پړاو به ډېر ژر، د څو اونیو په موده کې ترسره شي چې د بیجینګ د غونډې له پایلو ګټه پورته شي.
دغه چارواکي چې نه یې غوښتل نوم یې واخیستل شي، د بیجینګ د غونډې په اړه وویل، « زه د پایلو په اړه مناسب خوشبین یم. دا د درې واړو هېوادونو ترمنځ د باور او اعتماد جوړونې یوه غوره هڅه وه».
درې اړخیزه ډیپلوماسي
دغه غونډه د می له ۷مې تر ۱۰مې پورې د هند او پاکستان ترمنځ له څلور ورځني نظامي کړکېچ وروسته وشوه. هند ویلي و چې د پهلګام برید (چې ۲۶ ملکیان پکې ووژل شول) په بدل کې یې د پاکستان پر خاوره «ترهګر مرکزونه» بمبارد کړي، خو پاکستان دا تورونه رد کړل. دواړو لوریو پر یو بل د بریدونو تور پورې کړ او وضعیت تر جګړې ورسید، چې بیا د امریکا په منځګړیتوب پای ته ورسېده.
په دې جګړه کې د پاکستان پوځ له چینایي الوتکو، توغندیو او هوايي دفاع سیستمونو کار واخیست.
بلخوا د هند د بهرنیو چارو وزیر ایس. جې شنکر ویلي، د می په ۱۵مه د افغانستان د بهرنیو چارو له سرپرست وزیر امیرخان متقي سره خبرو کې یې د پهلګام برید غندنه وستایله. همداراز راپورونه ورکړل شول چې د طالبانو لوړپوړی چارواکی ابراهیم صدر د می په لومړیو کې له هندي استازو سره لیدلي دي.
ترینګلې اړیکې
که څه هم د طالبانو واک ته بیا ستنېدل په پاکستان کې د بریا په توګه لیدل کېدل، خو اوس د دواړو خواوو ترمنځ اړیکې ترینګلې شوې. پاکستان تور لګوي چې طالبان تحریک طالبان پاکستانته اجازه ورکوي چې له افغانستان نه بریدونه وکړي، خو طالبان دا تورونه ردوي.
د پاکستان د سولې څېړنو انسټیټوټ له مخې، په ۲۰۲۴ کال کې پاکستان ۵۲۱ بریدونه تجربه کړي، چې نږدې ۱۰۰۰ تنه ملکیان او امنیتي سرتېري پکې وژل شوي دي.
د روان کال د اپرېل پر۱۹مه د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر اسحاق ډار کابل ته سفر وکړ، چې د پهلګام له برید نه څو ورځې مخکې و.
د پاکستان د چارو یو امنیتي شنونکی احسانالله ټیپو وايي، د افغانستان پر لور د پاکستان د نوې ډیپلوماتیکې هڅې تمرکز پر امنیتي مسایلو دی، نه سوداګرۍ یا سرحدي شخړو. هغه وایي، چین هم له دې لیدلوري سره موافق دی.
ټیپو وایي، « که د پاکستان امنیتي اندېښنې حل نه شي، وضعیت ښايي تر وسلهوالې نښتې هم ورسېږي. خو د چین نړیوال نفوذ او له دواړو هېوادونو سره نږدې اړیکې دا هېواد د یو باور وړ تضمینکوونکي رول لپاره وړ ګرځوي».
د پاکستان لومړی وزیر شهباز شريف د ترکيې، ايران، تاجکستان او اذربايجان په شپږ ورځني رسمي سفر روان شوی. نوموړی به نن (يکشنبه) په ځانګړي الوتکه کې استانبول ته ورسیږي. هغه به د هند پر وړاندې برید کې د دغو هېوادونو له همکاریو مننه هم کوي.
په دغه سفر کې له شهباز شریف سره د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر اسحاق ډار، د اطلاعاتو فدرالي وزير عطاالله تارړ او د نوموړي ځانګړی سلاکار طارق فاطمي هم ملګري دي.
د پاکستان د لومړي وزیر له دفتر نه په خپره شوې خبرپاڼه کې ويل شوي، چې دا څو هېواديز سفر به د دوه اړخيزو اړيکو د پیاوړتیا او پر سيمهييزو مسایلو د بحث لپاره ډېر مهم وي.
خبرپاڼه زياتوي، چې « په دغه سفر کې به لومړی وزیر د ياد شويو هېوادونو له مشرانو سره پراخې خبرې اترې ولري، چې د دوه اړخيزو اړيکو ترڅنګ به پکې د سيمې او نړۍ مهم موضوعات تر بحث لاندې راشي».
خبرپاڼه وايي، چې د سفر پر مهال به شهباز شريف د دغو هېوادونو له مرستې مننه هم وکړي، چې له هند سره د وروستي کړکېچ پر مهال يې له اسلاماباده ملاتړ کړی و.
نوموړی به د مې پر ۲۹مه او ۳۰مه نېټه په دوشنبه کې د کنګلونو نړیوال کنفرانس کې هم ګډون وکړي.
د ترکيې ولسمشر رجب طيب اردوغان ويلي، چې هېواد به يې په ښه او بده کې د پاکستان ترڅنګ ولاړ وي.
د ترکيې ولسمشر رجب طیب اردوغان به نن یکشنبه له شهباز شريف سره په استانبول کې وګوري. د اردوغان د اړیکو دفتر مشر فخرالدین التون وايي، «په دې لیدنه کې به د دواړو هېوادونو ترمنځ پر دوه اړخیزو اړیکو، سیمهييزو او نړيوالې مسالو، په ځانګړي ډول ترهګرۍ ضد جګړه خبرې وشي».
همداراز اذربايجان د پاکستان له خلکو او حکومت سره بشپړ ملاتړ او پيوستون اعلان کړی و. ايران بيا چمتو شوی و چې د هند او پاکستان ترمنځ منځګړتوب وکړي او تاوتريخوالی کم کړي.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت له لوري د شنبې په ورځ خپره شوې خبرپاڼه کې راغلي چې د پاکستان مرستيال لومړی وزیر او د بهرنيو چارو وزير اسحاق دار د اذربايجان د بهرنيو چارو له وزير سره ټیليفوني خبرې کړې دي.
پاکستان دا مهال يوه پراخه ديپلوماتيکه هڅه پيل کړې، چې خپلو ملګرو هېوادونو ته د هند د تورونو او برید په تړاو وضاحت ورکړي.
هند پاکستان د اپرېل پر ۲۲مه د پهلګام برید مسوول بللی، چې لږ تر لږه ۲۶ تنه سيلانيان پکې وژل شوي وو.
پاکستان دا تورونه رد کړي او د هند بريدونه یې غندلي دي.
د چمن پرلت والو د خپلو ۱۰ غړو د نیولو کېدو په غبرګون کې لاریون کړی دی. لاریون وال وايي، ښار کې یې کاربندیز اعلان کړی او د چمن ـ کوټې ترمنځ لاره یې هم د تګ راتګ پرمخ تړلې ده.
د چمن د پرلت ویاند صادق خان اڅګزی وايي، دوه شپې وړاندې د چمن پرلت ۱۰ غړي د پولیسو له خوا تر نیول کېدو ۱۲ ساعته وروسته خوشي شول، خو پرلت والو د پولیسو د یادې کړنې په غبرګون کې نن په چمن ښار کې لاریون وکړ.
دغه پرلت وال وايي، وړاندې یې خلکو ته د هټیو او ښار د بندولو په اړه خبرتیا ورکړې وه.
صادق خان اڅکزی وايي:« زموږ د پرلت ۱۰ غړي پولیسو نیولي وو، ۱۲ ساعته وروسته یې خوشي کړل، په ښار کې قاتلان ګرځي، بدمعاشي روانه ده، خو موږ چې د دوو کالو راهیسې په امن خپل اعتراض کوو، دوی زموږ په وړاندې دسیسې جوړوي.»
دغه لاریون کوونکي وایي، په ښار کې یې کاربندیز اعلان کړی دی او چمن ـ کوټې ترمنځ عمومي لاره یې هم د تګ راتګ پرمخ بنده کړې ده.
د سویلي پښتونخوا چمن ښار سوداګرو، ځايي سیاسي ګوندونو او عامو خلکو شاوخوا دوه کاله وړاندې د سپین بولدک ـ چمن ترمنځ د تګ راتګ پرمهال د پاسپورټ او ویزې د جبري کېدو په غبرګون کې لاریونونه پیل کړل او پرلت یې وواهه.
د دغه پرلت په ملاتړ د پښتون ژغورنې غورځنګ مشر منظور احمد پشتین په ګډون د پښتونخوا ګڼو مشهورو سیاسیونو هم ددوی په ناستو کې برخه واخیسته.
که څه هم دغه پرلت او اعتراضونه ورځ تربلې کم رنګه شوي دي، خو لا هم یو شمیر کسان په ځانګړې توګه «د چمن لغړي اتحاد» غړو دغه پرلت او اعتراضونه ژوندي ساتلي دي.