د لوی اختر په مناسبت طالبانو او د پاکستان پوله ساتو ځواکونو یو بل ته خواږه ډالۍ کړي
د لوی اختر په مناسبت د ډیورنډ په فرضي کرښه انګور اډه کې د پاکستان پوله ساتو ځواکونو او طالبانو یو بل ته خواږه ډالۍ کړي دي.
د لوی اختر په مناسبت د ډیورنډ په فرضي کرښه انګور اډه کې د پاکستان پوله ساتو ځواکونو او طالبانو یو بل ته خواږه ډالۍ کړي دي.
د پاکستاني پوله ساتو ځواکونو سیمهییز قوماندان طالبانو ته د اختر مبارکۍ ویلو پر مهال طالب ځواکونو ته خواږه ورکړي او طالبانو یې هم په بدل کې پاکستاني ځواکونو ته خواږه ډالۍ کړي دي.
د پاکستاني رسنۍ د راپور له مخې؛ دغه اقدام داسې مهال شوی، چې په تېرو څلورو کلونو کې د دواړه خواوو پوله ساتو په ډیورنډ فرضي کرښه په وار، وار نښتې کړې او په پایله کې یې د دواړو خواوو یو شمېر ځواکونو ته هم مرګ ژوبله اوښتې.
شنونکي په دې باور دي، چې په وروستیو ورځو کې د چین په منځګړتوب د طالبانو او پاکستان ترمنځ اړیکې ښې شوې دي.
چین په وروستیو کې د طالبانو او پاکستان د بهرنیو چارو وزیرانو د ناستې کوربهتوب وکړ او تر ناستې وروسته د چین د بهرنیو چارو وزارت وویل، چې دواړه خواوې به خپلې ډیپلوماتیکې اړیکې د شارژدافیر څخه سفیر ته لوړې کړي.
له دې اعلان وروسته، طالبانو او اسلام اباد د سفیرانو په کچه خپلې ډیپلوماتیکې اړیکې پراخې کړې.
د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ لهخوا د افغانستان په ګډون د ۱۲ هېوادونو د وګړو سفر بندیز فرمان نن دوشنبه (د جون میاشتې ۹مه) عملي کېږي.
نوموړي تر دې وړاندې ویلي و، چې د دغه اقدام موخه یې له بهرنیو ترهګرو د امریکا خوندي ساتل دي.
د افغان وګړو د سفر بندیز لامل دا ښوول شوی، چې د طالبانو ډله د امریکا له لوري د ځانګړو نړۍوالو ترهګرو (SDGTs) په نوملړ کې شامله ده.
په دغه ۱۲ هېوادونو کې افغانستان، ایران، میانمار، چاد، کانګو، ګینه، اریتریا، هایټي، لیبا، سومالیا، سوډان او یمن شامل دي.
د ټرمپ دغه فرمان زرګونه هغه افغانان هم اغېزمن کړي، چې امریکا ته یې د تګ تکل لاره.
له دې ډلې ګڼ افغانان په پاکستان کې له ناروښانه برخلیک او د پولیسو لهخوا د نیونې او له دغه هېواده د اېستلو له ګواښ سره مخ دي.
په پاکستان کې مېشت افغان کډوال د طالبانو لهخوا د خپلسرې نیونې، ځورونې، او وژنې له ګواښ سره مخ دي.
د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ د (غبرګولي په ۱۵مه) د یوه اجراییوي فرمان په لاسلیکولو سره د افغانانو په ګډون د ۱۲ هېوادونو پر وګړو د سفر بندیزونه ولګول.
ټرمپ تر دې وړاندې (د جنورۍ په ۲۰مه) هم په خپل یوه فرمان کې د کډوالۍ پروګرامونه ځنډولي وو.
سي اېن اېن راپور ورکړی، چې د امریکا د ولسمشر وروستۍ پرېکړې د هغو افغانانو لپاره چې د جګړې پر مهال له امریکایانو سره همکاره و، د وېرې، بېباورۍ او خیانت احساس زیات کړی دی. د دې پرېکړې له مخې، د افغانستان په ګډون د ۱۲ هېوادونو وګړي امریکا ته له ننوتلو منع شوي دي.
که څه هم امریکا ته د افغانانو د کډوالۍ ډېرې لارې شته، خو د ټرمپ د ادارې پرمهال ټولې دا لارې اغېزمنې شوې دي. زرګونه افغانان چې د ویزو لپاره غوښتنلیکونه ورکوي، اوس د خدماتو د کمښت له امله په ناڅرګند حالت کې دي.
هغه کسان چې د کډوالۍ حق لري هم د بیا استوګنې پروسې له سختو خنډونو سره مخ شوي دي.
هغه افغانان چې اوسمهال د موقتي خوندي حالت لاندې په امریکا کې ژوند کوي، ښايي اړ شي چې دغه هېواد پرېږدي، ځکه چې د ټرمپ ادارې د دې پروګرام ختمولو اعلان کړی دی.
د ټرمپ د سفر بندیز کې د افغان ځانګړو کډوالو ویزو (SIV) لپاره استثنا ورکړل شوې، خو مدافع وکيلان وايي چې ډېری هغه افغانان چې د امریکا لپاره یې کار کړی، د دې ویزو شرایط نه پوره کوي.
ځینې کسان د لږ کار مودې له امله مستحق نه ګڼل کېږي او ځینې نور د امریکا د حکومت لپاره په مستقیم ډول کار نه دی کړی. د دوی کورنۍ او نږدې کسان چې د امریکا سره تړاو لري، اوس هم د طالبانو له ګواښ سره مخ دي.
د افغان کډوالو د ملاتړ فعالانو د ځانګړو ویزو استثنا ته هرکلی کړی، خو وايي چې د ټرمپ د ادارې نورې پالیسۍ او خدماتو کې کموالي د دې استثنا اغېز محدود کړی دی.
د امریکا د بهرنیو چارو وزارت یو پخوانی لوړپوړی چارواکی وايي: «دغه استثنا یوازې ظاهري ده، ځکه چې اداره د افغان کډوالو د همغږۍ دفتر د جولای تر لومړۍ نېټې پورې بندوي.»
دغه وزارت له کانګرس سره په یوې خبرتیا کې ویلي، چې دغه دفتر به د افغانستان چارو دفتر ته انتقال شي. دغه چارواکي همدارنګه یادونه وکړه، چې د انډورینګ ویلکم په نامه یو پروګرام هم ختمېږي، چې د افغان ځانګړو ویزو لرونکو او غوښتونکو ته یې په بل هېواد کې د ویزې د پروسې د بشپړولو مرسته کوله.
د لامیا افغان بنسټ بنسټګر جنرال جان برادلي وايي: «دا ښه خبره ده، چې د SIV لرونکو لپاره استثنا ده، خو د دې کسانو راتګ کې او د امریکا په ژوند پیلولو لپاره لازم بنسټیز ملاتړ هم پکار دی.»
هغو افغانانو چې د SIV ویزې یې ترلاسه کړي وايي، چې لاهم ډېری کورنۍ او دوستان یې په افغانستان یا نورو هېوادونو لکه پاکستان کې پاتې دي، چې د ملګرو ملتونو په وینا پاکستان سلګونه زره کډوال بېرته افغانستان ته ستانه کړي دي.
د "No One Left Behind" خیریه سازمان اجراییوي رییس اندرو سولیوان وايي: «ډېرې غمیزې پېښې دي چې خلکو له طالبانو تېښته کړې او خپلې کورنۍ یې پرېښي دي، نو ډېره مهمه ده چې دغه ویزې لرونکي وکولی شي له خپلو کورنیو سره یو ځای شي.»
که څه هم د کورنۍ نږدې غړي د ځانګړو ویزو استثنا لاندې راځي، خو ډېری افغانان لا هم د خپلو پاتې شویو کورنیو د برخلیک په اړه ناڅرګندتیا او وېره لري.
د امریکا د بهرنیو چارو وزارت یو پخوانی چارواکی وايي: «زموږ مهاجرتي سیستم ډېر پېچلی دی، نو خلک نه پوهېږي چې دا سفر بندیز د دوی د قضیې لپاره څه معنا لري.»
سره له دې چې د SIV لرونکو لپاره ځیني خصوصي سازمانونه د الوتنو لګښتونه ورکوي، خو بیا هم اندېښنه شته، چې دغه بندیز به د دوی پر وړاندې په ناسم ډول تطبیق شي.
د امریکا د بهرنیو چارو وزارت د لارښوونو له مخې، د اوسنیو ویزو لرونکو لپاره دا بندیز نه دی تطبیق شوی، خو د جون له ۱۰مې نېټې څخه به نوی بندیز په بشپړه توګه عملي شي.
ټاسک فورس ارګو بنسټ مشر انا لوېد وايي: «موږ به وګورو چې د جون له ۱۰مې نېټې وروسته به د افغان متحدینو د راتګ استثنا څنګه عملي کېږي، ځکه دا ډېر مهم دی.»
په تېر جمهوري حکومت کې چې ملي ټلوېزیون د افغانانو د خوښۍ، ملي یووالي او کلتوري بډایتوب یو روښانه انعکاس و، نن دا بنسټ یوازې د طالباني ویناوو او رسمي غونډو پرده ګرځېدلې ده.
د جمهوري حکومت په وخت کې ملي ټلوېزیون د موسیقۍ، هنر، ښځو، شاعرانو او د قومونو د یووالي ځانګړو پروګرامونو کوربه و، په ځانګړې توګه د اخترونو په ورځو کې یې ځانګړي او په زړه پورې خپرونې افغانانو ته د یووالي او خوښۍ احساس ورکولو. دغه پروګرامونه نه یوازې د کلتوري تنوع بډایه انځور وړاندې کاوه، بلکې د ټولو قومونو او ټولنیزو ډلو د درناوي څرګندونه یې هم کوله.
خو له هغه راهیسې چې طالبان واک ته رسېدلي، د ملي ټلوېزیون پر پردې بدلون راغلی او اوس خپرونې تر ډېره د طالباني ویناوو، رسمي غونډو او اعلامیو پورې محدودې دي.
د موسیقۍ غږ، د ښځو حضور، هنري فعالیتونه او د عامو خلکو ژوند ته د دې رسنۍ پام خورا کم شوی، چې دا حالت د ملي یووالي او کلتوري تنوع پر وړاندې لوی خنډ ګرځېدلی دی.
کورنۍ او رسنيز شنونکي د دې بدلون په اړه اندېښنې څرګندوي.
هغوی وايي، چې د ملي ټلوېزیون اوسني پروګرامونه د خلکو د مختلفو کلتوري او ټولنیزو اړتیاوو انعکاس نه کوي او زیاتره د طالبانو رسمي پیغامونه خپروي، چې د خلکو په ذهنونو کې د بېلابېلو ټولنیزو او قومي ګروپونو ترمنځ واټن زیاتوي.
د ځوانانو او کلتوري فعالانو په وینا، ملي ټلوېزیون چې مخکې یې د موسیقۍ او هنر په برخه کې د خلکو زړونه ګټل، اوس د دې برخې په بشپړ ډول نه شتون ځوان نسل اړ کړی چې د نورو رسنیو او انلاین چینلونو لور ته توجه وکړي.
طالبان د خپلې ډلې ځانګړی فکر او لید لوری لري، چې د دوی رسمي اعلامیې او خپرونې ورڅخه سرچینه اخلي.
دغه خپرونې تر ډېره د دغه ډلې رسمي دریځونه وړاندې کوي او د ټولنې پراخ فرهنګي او ملي تنوع په انعکاس کې محدود پاتې کېږي، په ځانګړې توګه د ځوان نسل په روزنه کې د هنر، کلتور او ملي یووالي برخې ته پاملرنه کمه شوې، چې دا موضوع د ټولنیز یووالي لپاره ننګونې رامنځته کوي.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت مالي او اداري مرستیال محمد نعیم وردګ وايي چې دا ددې ډلې لویه لاسته راوړنه ده، چې ځینو هېوادونو یې سفیران په رسمي ډول منلي دي. نعیم وايي، د یو «موفق نظام» په شکل کې په ټوله نړۍ کې ددوی مثال نشته.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت مالي او ادارې مرستیال محمد نعیم په کابل کې له یوې محلي راډیو سره په مرکه کې وویل چې په اقتصادي برخه کې نړۍ ته ورته تعامل نشته دی خو بیا هم دغه ډله پرله پسې د هېواد کلنۍ بودجه له داخلي امکاناتو برابروي.
محمد نعیم وویل:« موږ شاوخوا یو میلیون دولتي مامورینو ته له داخلي عوایدو څخه معاش ورکوو.»
که څههم د څلورو کلونو په تېریدو سره د طالبانو تر واک لاندې افغانستان هېڅ یو هېواد په رسمیت نه پېژني خو بیا هم د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت مرستیال وايي چې په سیاسي برخه کې پر شته ستونزو او بندیزونو سربېره، له نړۍ او کاونډیانو سره تعامل لري.
محمد نعیم د مرکې په یوه برخه کې وویل:«ځینو هېوادونو ویل چې پخوا هېڅ تعامل ورسره نه و خو اوسه هغو هېوادونو کې سفیران ټاکل کېږي او د هغوي سفیران دلته ټاکل کېږي.»
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت مرستیال وايي، چې د یو موفق نظام په شکل کې په ټوله نړۍ کې ددوی مثال نشته.
دی همدراز نیوکه کوي، چې په پخواني حکومت کې ۷۵ سلنه بودجه بهرنیانو تمویلوله خو بیا هم بنسټیز کارونه نه دي شوي خو اوس له بهرنیو مرستو پرته د قوشتېپې کانال او لارو د جوړېدو چارې روانې دي چې پنځوس کاله پخوانۍ پروژې وې.
د ایران د نشهيي توکو ضد اداره وايي، چې د افغانستان له ګودامونو د نشه يي توکو قاچاق دوام لري او ایران، پاکستان، تاجکستان او روسیه د افغانستان د نشهيي توکو د قاچاق پر ضد په لومړۍ کرښه کې دي.
د یادې ادارې د نړیوالو اړیکو د دفتر رییس محمد نریماني ویلي چې ایران د نشه يي توکو د زیانکمونې، مخنیوي او درملنې په برخه کې د خپلو بریالیو تجربو له امله کولی شي د شانګهای د همکاریو سازمان لپاره په دغو برخو کې سیمهییز مرکز (هاب) شي.
نریماني دا څرګندونې د چین په شیان ښار کې د شانګهای همکاریو سازمان د لوړپوړو چارواکو په وروستیو ناستو کې د ګډون پر مهال کړې دي.
د ایرنا اژانس د رپوټ له مخې، هغه وویل چې ایران، پاکستان، تاجکستان او روسیه د افغانستان د نشهيي توکو د قاچاق پر ضد په لومړۍ کرښه کې دي.
دغه ایرانی چارواکی وايي، سره له دې چې د افغانستان د افیوني توکو کر او تولید یو څه راکم شوی، خو لا هم له زېرمو څخه قاچاق دوام لري او متامفتامین هم پراخ شوی.
نوموړي د شانګهای سازمان پر «دولتمحوره» تمرکز نیوکه وکړه او ویې ویل چې ولس محوره پروګرامونه لکه درملنې او زیانکمونې ته لږ پام شوی دی.