ځایي سرچینې: د بامیان په مرکز کې چاودنه شوې ده
سیمهییزو سرچینو افغانستان انټرنشنل پښتو ته ویلي، چې نن چهارشنبه د بامیان ولایت په مرکزي برخې میر هاشم سیمه کې چاودنه شوې ده.
سیمهییزو سرچینو افغانستان انټرنشنل پښتو ته ویلي، چې نن چهارشنبه د بامیان ولایت په مرکزي برخې میر هاشم سیمه کې چاودنه شوې ده.
ځینو سرچینو ویلي، یاده پېښه د تېلو يه یوه پمپ کې د ګاز ډبې د چاودنې له امله رامنځته شوې چې د پېښې احتمالي مرګ ژوبلې او اوښتو زیانونو په اړه تر دې دمه کره معلومات په لاس کې نشته.
سرچینو ویلي، چې چاودنه نسبتا زوروره وه او طالبانو له پېښې وروسته سیمه کلابنده کړې ده.
ځايي طالب چارواکو د پېښې په اړه تراوسه معلومات نه دي ورکړي.
د ښځو پر وړاندې د مخ پر زیاتېدونکي تاوتریخوالي په لړ کې تېره ورځ په کندهار کې یو کس له خپلې مېرمنې سر پرې کړی دی.
په کندهار کې یوې ځایي سرچینې افغانستان انټرنشنل پښتو ته د نوم نه ښودلو په شرط ویلي، چې یاده پېښه تېره ورځ سې شنبه (د غبرګولي ۲۰مه) سهار مهال د یاد ولایت ۱۵مې امنیتي حوزې اړوند د یخ کاریز «قادر کالوني» سیمه کې رامنځته شوې ده.
د سرچينې په وینا؛ په دغه پېښه تورن کس فضل احمد نومېږي او په نشهیي توکو روږدی دی.
سرچينه زیاتوي، چې له دغه وژل شوې ۲۵ کلنې ښځې درې ماشومان چې يو یې شېدې خوړونکی و پاتې شوي دي.
ورته مهال کندهار کې د طالبانو امنيې قوماندانۍ هم د دغې پېښې پخلی کړی او ویلي یې دي، چې تر دې وړاندې فضل احمد د خپلې وژل شوې مېرمنې سره د تاوتریخوالي ډک چلند لاره.
په کندهار ولایت کې د طالبانو د امنیې قوماندانۍ له لوري په خپره شوې خبرپاڼه کې راغلي، چې دوی تورن کس نن سهار نيولی او تر څېړنو ګروېږنو لاندې دی.
تر اوسه د پېښې اصلي لامل نه دی په ډاګه شوی؛ خو ډيرې دغه ډول پېښې د کورني تاوتريخوالي له امله رامنځته کېږي.
د افغانستان د پخواني جمهوري نظام لومړي مرستیال امرالله صالح پر اېکس پاڼه په زلمي خلیلزاد سختې نیوکې کړې دي او هغه یې د طالبانو لهخوا په واشنګټن کې د سفارت لپاره «تر ټولو مناسب او غوره» کس یاد کړی دی.
امرالله صالح چې تل یې د طالبانو او د دوحې د سولې پر ناکام بهیر نیوکې کړې دي؛ دا ځل د خلیلزاد په اړه په تونده لهجه ویلي، « د طالبانو مشر ملاهبت الله د دغې دندې لپاره له خلیلزاد څخه مناسب او بل پلید کس نه شو موندلی.»
هغه خلیلزاد له ۲۰۱۹کال راهیسې په ښکاره ډول د طالبانو په ملاتړ تورن کړ او ویې ویل، د اوو کلونو وفاداري هغه ته دا وړتیا ورکوي چې دغه ډول انعام ترلاسه کړي.
امرالله صالح په نیوکې سره د طالبانو لهخوا د خلیلزاد د وړتیاوو د تایید لپاره د فتوا صادرولو شونتیا ته هم اشاره کړې او لیکلي یي دي، «دغه ډول فتوا به په ډېره ارزانه بیه ترلاسه شي او ښایي، چې د دوحې د تړون د پټو ضمیمو یوه برخه وي.»
زلمی خلیلزاد چې د امریکا ځانګړی استازی او د طالبانو سره د سولې په خبرو کې یې کلیدي رول لاره؛ له اوږدې مودې راهیسې د افغانستان جمهوري نظام د چارواکو، د مدني ټولنې فعالانو او د طالبانو نیوکه کوونکو لهخوا له سختو نیوکو سره مخ دی.
د افغان مېرمنو د ازادۍ غورځنګ د یوې اعلامیې په خپرولو سره وایي، چې په ایران کې د وژل شوې افغانې نجلۍ کبرا رضایي وژنه د افغان مېرمنو په وړاندې د نه ختمېدونکي تاوتریخوالي یوه روښانه بېلګه ده.
په اعلامیه کې راغلي، چې د ایران په پلازمېنه تهران کې د یوې ۲۶ کلنې افغان کډوالې نجلۍ کبرا رضایي د وژنې پېښه نه یوازې د افغان مېرمنو په وړاندې د تاوتریخوالي، درد او وحشت سبمول دی؛ بلکې د زرګونه افغان کډوالو مېرمنو د نه ملاتړ او زیان مننې نښه هم ده، چې د طالبانو له ظلم څخه تښتېدلي؛ خو په ګاونډیو هېوادونو کې هم خوندي نه دي.
د افغان مېرمنو د ازادۍ غورځنګ زیاتوي، «دغه وحشیانه جنایت له بشري حقونو ښکاره سرغړونه او د افغان کډوالو ښځو پر وړاندې د سیستماتیک تاوتریخوالي یوه بېلګه ده، چې په کلکه یې غندو.»
دغه غورځنګ د ایران په حکومت غږ کړی، چې د قضايي ادارو لهخوا دې یاده قضیه په سملاسي، پوره روڼتیا او بې پرې توګه وڅېړي؛ ترڅو د دغې وژنې عاملین وپېژندل شي او پرته له کوم معافیت څخه تر ټولو سخته قانوني سزا ورکړي.
دغه غورځنګ وایي: « موږ د بشري حقونو له نړۍوالو ادارو او په ځانګړې توګه د ملګرو ملتونو د بشري حقونو د عالي کمېشنرۍ دفتر او د ښځو له حقونو ملاتړو سازمانونو څخه غواړو، چې د ښځو د حقونو ټینګښت په برخه کې د ایران پر حکومت فشار راوړي.»
کبرا رضايي - چې خپلوانو به یې "شقایق" بلله، شاوخوا ۵۰ ورځې وړاندې لادرکه شوې وه، چې د تېرې سې شنبې په ورځ د تهران په یوې لرې پرتې سیمه کې د خځلو په منځ کې د هغې د بدن ځینې برخې وموندل شوې.
د کبرا هویت د DNA ازموینې له لارې تایید شوی؛ خو د هغې ګرځنده ټیلیفون، د هویت اسناد او د بدن ډیری نورې برخې لا هم ورکې دي.
په ایران کې کډوالې مېرمنې نه یوازې د سیستماتیک او جنسیت پر بنسټ تاوتریخوالي سره مخ دي؛ بلکې له خورا بنسټیزو حقونو، امنیت او بشري خوندیتوب څخه هم بې برخې دي.
د طالبانو د کډوالو ستونزو ته د رسېدنې کمېسیون وایي، چې په تېره یوه ورځ کې له پاکستان او ایران څخه ۳۵۶ کډوالې کورنۍ افغانستان ته راستنې شوې دي.
د طالبانو تر واک لاندې باختر اژانس د دغه کمېسيون د درالانشا په حواله راپور ورکړی، چې د (غبرګولي په ۲۰مه) نېټه د ننګرهار ولایت تورخم له لارې ۵ کورنۍ هېواد ته راستنې شوې دي.
خبرپاڼه زیاتوي، چې په یاده نېټه له ایران څخه د نیمروز ولایت ورېښمو پله له لارې ۲۰ کورنۍ او د هرات ولایت اسلام کلا له لارې ۳۳۱ کورنۍ چې ټولټال ۱۳۹۹ تنه کېږي، افغانستان ته راستانه شوي دي.
بل خوا د طالبانو د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو وزیر مولوي کبیر په سپیدار ماڼۍ کې د لوی اختر په مناسب جوړې شوې غونډه کې چې طالب لوړپوړو چارواکو او د ځینو هېوادونو سفیرانو او ډیپلوماتانو په کې برخه اخیستې وه، وویل: «موږ له پاکستاني چارواکو مننه کوو، چې د افغان کډوالو پر وړاندې یې زور زیاتی کم کړی او په جبري توګه د اېستلو په لړۍ کې یې کمښت راوستی دی».
هغه زیاته کړه: «د افغانانو له کوربه هېوادونو څخه غوښتنه کوو، چې له صبر او زغم کار واخلي.»
د طالبانو د کډوالو او بېرته راستنېدونکو چارو وزیر په داسې حال کې له پاکستانه په جبري توګه د افغان کډوالو په ستنولو کې د کمښت او نرمښت خبره کړې، چې دغه هېواد هره ورځ په سلګونه کډوال نیسي او په جبري ډول یې افغانستان ته لېږدوي.
پاکستاني رسنۍ جیونیوز راپور ورکړی، چې د سوداګریزو پالیسیو د دوام نشتوالي او د تورخم دروازې د تړلو له امله د پاکستان او افغانستان ترمنځ د سوداګرۍ حجم له ۲.۵ مېلیارد ډالرو څخه یو مېلیارد ډالرو ته راټیټ شوی دی.
د راپور له مخې، څو کلونو وړاندې د پاکستان او افغانستان ترمنځ د کلنۍ سوداګرۍ حجم ۲.۵ ملیارد ډالر و؛ خو د پالیسیو د نه همغږۍ، کړکېچ او د تورخم دروازې تړل پاتې کېدو د دواړو هېوادونو ترمنځ سوداګریز حجم ۱ ملیارد ډالرو ته راټیټ کړی دی.
له بل پلوه د پاکستان او افغانستان د سوداګرۍ د ګډې خونې مرستیال ضیاء الحق سرحدي ویلي، چې پاکستان باید د سوداګرۍ د حجم د زیاتوالي لپاره د منځنۍ اسیا هېوادونو ته لاسرسی پیدا کړي.
پاکستان تر ډېره افغانستان ته سمنټ، وريجې، درمل، اوړه او بوره صادروي؛ خو افغانستان بیا پاکستان ته مېوې او سبزيجات صادروي.
په راپور کې راغلي، چې په افغانستان کې سیاسي بې ثباتۍ هم په سوداګرۍ منفي اغېزه کړې ده.
د یادونې وړ ده، چې د پاکستان او افغانستان ترمنځ د کړکېچ له امله په فبرورۍ میاشت کې د تورخم دروازه د نږدې یوې میاشتې لپاره تړل شوې وه، چې له امله یې دواړو هېوادونو ته سخت مالي زیانونه اوښتي وو.
