بلاول بوټو: پاکستان په ۸۰مه لسیزه کې په افغانستان کې د وسلوالو ډلو ملاتړ کاوه

د پاکستان پخوانی بهرنیو چارو وزیر او د پیپلز ګوند مشر، بلاول بوټو زرداري، ویلي چې پاکستان په ۱۹۸۰مه لسیزه کې د افغانستان په اړه د ځینو وسلوالو ډلو ملاتړ کړی و.

د پاکستان پخوانی بهرنیو چارو وزیر او د پیپلز ګوند مشر، بلاول بوټو زرداري، ویلي چې پاکستان په ۱۹۸۰مه لسیزه کې د افغانستان په اړه د ځینو وسلوالو ډلو ملاتړ کړی و.
د پاکستاني رسنۍ جیو نیوز د راپور له مخې، بلاول زیاته کړې: « تاریخي شالید ته په کتو، پاکستان په ۸۰مو کلونو کې د افغانستان د وضعیت له امله د ځینو وسلوالو ډلو ملاتړ کړی و، خو دا ملاتړ یوازې د هغه وخت جغرافیایي او سیاسي شرایطو پورې محدود و.»
بلاول دا هم واضح کړه چې د یادو ډلو ملاتړ د کشمیر له موضوع سره هېڅ تړاو نه درلود، او زیاته کړې یې ده،چې پاکستان د کشمیریانو د حق غوښتنې څخه ملاتړ کوي، او دا دریځ د ملګرو ملتونو د پرېکړهلیکونو پر بنسټ ولاړ دی.
هغه د هندوستان او پاکستان د وروستۍ شخړې په تړاو ویلي، که هند د ترهګرو پر وړاندې اقدامات غواړي، نو باید له پاکستان سره خبرې اترې وکړي ترڅو ستونزې حل شي.
بلاول بوټو وویل: « موږ د کشمیري ولس د مشروع حقونو ملاتړ کوو، چې دا یوه سوله ییزه سیاسي مبارزه ده، نه ترهګري.»
بلاول دا څرګندونې په داسې حال کې کوي چې د پاکستان پخوانیو سیمهییزو پالیسیو ته بیاکتنې روانې دي، او نړیوالو ته د وضاحت اړتیا مخ په زیاتېدو ده.
کارپوهان وايي، دا ډول څرګندونې ښيي چې د پاکستان ځینې سیاسي مشران هڅه کوي د تېر وخت پالیسۍ له اوسنيو دریځونو څخه جلا معرفي کړي، تر څو د نړیوالو باور ترلاسه کړي.

د پاکستان د پارلمان پخواني غړي او ملي ډېموکراټیک ګوند مشر، محسن داوړ ویلي چې ولې پاکستاني رسنۍ په وزیرستان کې د تندلاریتوب او پوځي عملیاتو پر ضد روانو لاریونونو ته هیڅ ډول خبري پوښښ نه ورکوي.
هغه پر ایکس خواله رسنۍ لیکلي: «په وزیرستان کې د ترهګرۍ او پوځی عملیاتو پر ضد روان اعتراضونه هیڅ رسنیز پوښښ نهلري. د پاکستان رسنۍ چیرته دي؟»
محسن داوړ همداراز له هغو خبریالانو او فعالانو پوښتنه کړې چې د اسراییلو پر ضد یې توند غبرګونونه ښودلي وو: « هغه خبریالان چیرته دي چې د اسراییلو پر ضد یې غوسه ښودله؟ کله چې خبره د دوی د خپل کور شي، نو ولې چوپ دي؟ دا ډول انتخابي غوسه د انصاف معیار نه شي جوړېدای. خیرات باید له خپله کوره پیل شي.»
داوړ، د پاکستان پر رسنیو تور پورې کړ چې د خپلو خلکو د کړاوونو، ژغورونکو غږونو، او بشري فریادونو پر وړاندې یا چوپه خوله دياو یا یې په قصدي ډول له پامه غورځوي.
یاده دې وي چې په شمالي وزیرستان کې د روانو نا امنیو له امله د پاکستان پوځ پرېکړه کړې چې په دغه سیمه کې د وسله والو پر وړاندې پوځي عملیات وکړي. خو نن د شمالي وزیرستان د خلکو لخوا دغه پرېکړه د یو پراخه لاریون په ترڅ کې وغندل شوه او ددغه عملیاتو کلک مخالفت یې وکړ.
د بشري حقونو مدافعین او د مدني ټولنې فعالان له وړاندې خبرداری ورکوي چې دا ډول انتخابي چوپتیا نه یوازې د بیان آزادۍ پر ضد ده، بلکې د خلکو باور هم له رسنیو او دولتي ادارو سره کمزورې کوي.

د ملګرو ملتونو د بشري حقونو ځانګړي راپور ورکوونکي، ریچارډ بېنېټ، په افغانستان کې د رسنیو لپاره د طالبانو نوی طرزالعمل، په ځانګړې توګه د سیاسي بحث خپرونو پر وړاندې د تازه محدودیتونو په اړه اندېښنه څرګنده کړې او دا ګړنلاره یې غندلې ده.
نوموړي ویلي، چې دا پالیسي د طالبانو تر کنټرول لاندې رسنیو ته درنه ضربه ده. هغه د طالبانو دا اقدام د مطبوعاتو د ازادۍ لپاره یوه تور ورځ بللې او ویلي یې دي چې دا د سانسور او استبداد د پراخېدو نښه ده.
ریچارډ بېنېټ په خواله رسنۍ ایکس لیکلي: « د طالبانو دا نوې پالیسي، چې د رسنیو پر وړاندې سخت محدودیتونه وضع کوي، خورا اندېښمنوونکې ده. دا په افغانستان کې د بیان آزادۍ د شاته غورځولو یو بل ګام دی، چې د هېواد رسنیزه فضا لا پسې تریخوي.»
د دغه نوي طرزالعمل په اړه د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزارت مسولین وایي، د دغو نویو مقرراتو موخه د «بې پرېتوب ساتنه» او «د اسلامي ارزښتونو مراعات» دی. په دې طرزالعمل کې طالب واکمنو ګواښ کړی، که کومه رسنۍ د دوی د حکومت، ملي یووالي یا ارزښتونو پر ضد څه خپاره کړي؛ سزا به ورکړل شي او ان دا چې د فعالیت جواز به یې لغوه شي، خو د ژورنالیستانو د ملاتړ ادارې دا پالیسي د بیان آزادۍ ته ګواښ ګڼي.
د افغانستان د ژورنالیستانو فدراسیون، د رسنیو د څار نړیوالو بنسټونو سره یوځای، دا پالیسي د خاموش سانسور یوه بڼه بللې. دوی خبرداری ورکړی چې که دغه لړۍ دوام ومومي، نو د هېواد رسنۍ به له فعالیت څخه پاتې شي.
له ۲۰۲۱م کال وروسته، چې طالبان بیا واک ته رسېدلي، په افغانستان کې سلګونه رسنۍ تړل شوي، لسګونه ژورنالیستان نیول شوي او ګڼ شمېر نورو یې هېواد پرېښی دی.

د پاکستان د لومړي وزير شهباز شریف په لارښوونه شاوخوا ۳۵۰ افغان زده کړیالان د علامه محمد اقبال سکالرشپ پروګرام له لارې پاکستان ته رسېدلي، چې هلته به د بېلابېلو څانګو لپاره لوړې زده کړې ترلاسه کړي. دا اقدام د دواړو هېوادونو ترمنځ د تعلیمي همکاریو د پراخېدو یو مهم ګام بلل شوی دی.
د پاکستان د لوړو زده کړو کمېسون د جمعه په ورځ (د چنګاښ ۱۳مه) په یوه خبرپاڼه کې ویلي، چې دا هڅه د پاکستان – افغانستان د ولسونو ترمنځ د عملي همکاريو یو مهم پړاو ګڼل کيږي.
په خبرپاڼه کې ویل شوي، چې دغو محصلینو لپاره یې د پېښور په سیمه ييز دفتر کې د ښه راغلاست مراسیم تر سره کړي.
د دوی د معلوماتو له مخې، چې د دې ترڅنګ به ۲۰۲۵ کال کې ۵۰ محصلین د دوکتورا او ۱۰۰ د ماسټرۍ لپاره هم له دې افغان محصلینو سره یو ځای شي.
پاکستاني چارواکو زياته کړې، چې د علامه محمد اقبال سکالرشیپ پروګرام له لارې ۴۵۰۰ سکالرشیپونه افغان زده کوونکو ته ورکول کېږي.

په هرات ولایت کې د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور مشر مولوي احمد الله متقي وایي، چې یوازې د تېرې ورځې په اوږدو کې له ایران څخه تر ۳۸ زره ډیر افغان کډوال بېرته هېواد ته راستانه شوي دي.
احمد متقي زیاته کړې:« دا کډوال دهرات ولایت اسلام کلا له سرحدي دروازو څخه افغانستان ته داخل شوي چې ډیری یې هغه کسان دي چې یا خو له ایران څخه په زور شړل شوي، یا پخپله خوښه هېواد ته راستانه شوي دي.»
دغه طالب چارواکی زیاتوي، چې په راستانه شویو کډوالو کې یو شمېر کورنۍ، ښځې، ماشومان او ناروغان هم شامل دي، او د بېرته راستنېدنې پر مهال یې د هغوی لپاره لنډمهاله اسانتیاوې برابرې کړي دي.
ایران د اسراییل سره تر ۱۲ ورځنۍ نظامي شخړې وروسته په دغه هېواد کې د ناقانونه افغان کډوالو د نیولو او شړلو بهیر پیاوړی کړی، چې له امله یې هره ورځ زرګونه افغانان له ستونزو سره مخ کېږي او هېواد ته ستنېږي.
بلخوا په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمیشنرۍ استازي عارف جمال، هم ویلي چې دوی لا هم د «نه ستنولو» مشوره عملي ساتلې ده.
جمال زیاته کړې ده: « د افغانستان شرایط لا هم د ستنېدلو لپاره برابر نه دي. موږ له هېوادونو غواړو چې افغان کډوال په زور بېرته وانه ستوي.»
په همدې حال کې د جرمني د کورنیو چارو وزیر، الکساندر ډوبرینډټ،اعلان کړی چې هېواد یې هڅه کوي له طالبانو سره مستقیمې خبرې پېل کړي، تر څو هغه افغانان چې په جرمني کې په جرمونه تورن دي او د ایستلو پرېکړه پرې شوې، بیرته افغانستان ته واستول شي.
هغه د جرمني له فوکس مجلې سره په یوه مرکه کې وویل: « زما نظر دا دی چې موږ باید له طالبانو سره مستقیمې هوکړې ته ورسېږو، څو شړل (بیرته استول) ممکن شي، موږ لا هم دریمو اړخونو ته اړتیا لرو چې د طالبانو سره خبرې وکړي، خو دا باید تلپاتی حل نه وي.»
د یادونې وړ ده چې له تېرو څو میاشتو راهیسې له ایران او پاکستان څخه په زور د افغان کډوالو د ایستلو کچه لوړه شوې، چې دا کار د افغانستان د کډوالو وضعیت لا زیات کړکېچن کړی دی.

ملګرو ملتونو ویلي، چې اوسنی وضعیت افغانستان کې د دې وړ نهدی چې جرمني دې تورن افغانان بېرته ستانه کړي. دا څرګندونې د جرمني له هغې هڅې وروسته شوې، چې غواړي له طالبانو سره د افغان کډوالو د شړلو په اړه خبرې وکړي.
شمدساني زیاته کړې: « اوسنی وضعیت نامناسب دی، موږ هلته د بشري حقونو د سرغړونو دوام څارو، په ځانګړې توګه د ښځو پر حقونو سخت محدودیتونه، بندي کول او اعدامونه.»
د جرمني د کورنیو چارو وزیر، الکساندر ډوبرینډټ، تېره ورځ اعلان وکړ چې هېواد یې هڅه کوي له طالبانو سره مستقیمې خبرې پېل کړي، تر څو هغه افغانان چې په جرمني کې په جرمونو تورن دي او د ایستلو پرېکړه پرې شوې، بیرته افغانستان ته واستول شي.
هغه د جرمني له فوکس مجلې سره په یوه مرکه کې وویل: « زما نظر دا دی چې موږ باید له طالبانو سره مستقیمې هوکړې ته ورسېږو، څو شړل (بیرته استول) ممکن شي، موږ لا هم دریمو اړخونو ته اړتیا لرو چې د طالبانو سره خبرې وکړي، خو دا باید تلپاتی حل نه وي.»
د ۲۰۲۱م کال د اګست راهیسې، کله چې طالبان بیا واک ته ورسېدل، جرمني د تورنو افغانانو ایستل بند کړي و، خو د سږ کال په اګست میاشت کې یې بیا دا بهیر له سره پېل کړ، چې دا چاره د ځینو سیمهییزو مهمو شریکانو په مرسته تر سره کېږي، خو اوس جرمني غواړي دا کار په مستقیم ډول د طالبانو سره د همکارۍ له لارې ترسره کړي.
بلخوا په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د کډوالو عالي کمیشنرۍ استازي عارف جمال، هم ویلي چې دوی لا هم د «نه ستنولو» مشوره عملي ساتلې ده.
جمال زیاته کړې ده: « د افغانستان شرایط لا هم د ستنېدلو لپاره برابر نه دي. موږ له هېوادونو غواړو چې افغان کدوال په زور بېرته ونه استوي.»
د یادونې وړ ده چې کډوالي په روان کال کې د جرمني د فدرالي ټاکنو اصلي بحث و، په ځانګړي ډول وروسته له هغې چې د افراطي ښي اړخ ګوندونو ملاتړ زیات شو او د کډوالو له خوا ځینې پېښې رامنځته شوې.
د تېر کال د احصایو له مخې، سوریایان او افغانان په جرمني کې د پناه غوښتونکو تر ټولو لوی نفوذ جوړوي، چې ۷۶،۷۶۵ سوریایان او ۳۴،۱۴۹ افغانان د پناه غوښتنه کړې وه.
