دا غونډه د ډېرو سیاسي شنونکو لپاره له پوښتنو ډکه ده، د امریکا دننه او بهر د یادې غونډې په تړاو ګڼ غبرګونونه راپارېدلي دي؛ ځکه چې امریکا او روسیه په رسمي جګړه کې نه دي ښکیل او بل خوا د روسیې یرغل پر وړاندې د اوکراین جګړه هم روانه ده.
د امریکا اوسني دخیل سیاستوال د دې غونډې په اړه وېشلي نظرونه لري. د ټرمپ ملاتړي دا یو «ابتکاري ګام» بولي، خو ډېری ډېموکراتان او یو شمېر جمهوري غوښتونکي دا د امریکا د اوږدمهاله ستراتیژیکو ګټو پر وړاندې یوه سیاسي ننداره ګڼي.
- د اپوزسیون دریځ: دوی باور لري چې د اوکراین له ګډون پرته هر ډول مستقیمې خبرې د امریکا د متحدینو باور کمزوری کوي او د سولې دا خبرې پوتین ته د نړۍوال مشروعیت ورکولو په معنا ده. که څه هم ډېموکراټان په یوه خوله د دغې سرمشریزې مخالف دي، خو یوه کوچنۍ برخه جمهوري غوښتونکي هم په غیرمستقیم ډول د دغه مخالفت برخه دي.
- د ټرمپ احتمالي محاسبه: ګڼ ډېموکراټ سیاستوال بیا دا چاره د ټرمپ د شخصي برانډ پیاوړتیا، د نړۍوال مشر په څېر ځان ښودل او د کورني سیاست لپاره د یوه "لوی ډېپلوماټ" په توګه د خپل تصویر جوړول یوه احتمالي محاسبه بولي، چې فکر کوي دا چاره امریکا ته په اوږد او منځمهال کې په زیان تمامېدونکې ده.
د روسیې دریځ: مشروعیت، وخت ګټل او د لوېدیځ وېش
روسیه د درې نیم کلنې جګړې وروسته له پراخو بشري او پوځي تلفاتو، د لوېدیځو اقتصادي بندیزونو، د صادراتو پر محدودیتونو او د نړۍوال مالي نظام له جلا کېدو سره مخ ده. د دې ټولو فشارونو باوجود، د ولادیمیر پوتین ستراتیژیک هدف بدلون نه دی کړی، هغه لا هم د اوکراین د خپلواکۍ او نړۍوالې مشروعیت کمزوري کول، د کییف د غربي ملاتړو تر منځ بېباوري زیاتول او د لوېدیځ د یووالي د بنسټونو ماتول خپل اساسي هدف ګڼي.
پوتین پوهېږي چې د جګړې په ډګر کې مطلقه بریا سخته ده، نو د «سیاسي مشروعیت» ترلاسه کول د یوه بدیل بریالیتوب په توګه تعقیبوي. له امریکا سره مستقیمه ناسته په داسې حال کې چې اوکراین پکې نشته د روسیې لپاره څو مهمې لاسته راوړنې لري:
- د نړۍوال حیثیت بیا رغونه: د لوېدیځ له ډېپلوماټیکې انزوا وروسته، له امریکا سره په لوړ پوړې کچه خبرې د دې پیغام ورکوي چې مسکو لا هم د نړۍوالو پرېکړو یو مهم لوبغاړی دی.
- د وخت ګټل: هره اوږده ډېپلوماتیکه پروسه، که نتیجه ورکړي یا نه، روسیې ته په جګړه کې د بیا تنظیم، د جبهاتو د مستحکمولو او د تجهیزاتو د برابرولو فرصت ورکوي او هم د مورال له اړخه پوځي لیکې پیاوړې کیږي.
- د لوېدیځ وېشل: که څه هم د ناټو او اروپايي اتحادیې دننه ځینې اختلافونه له وړاندې موجود وو، د بندیزونو په اړه شدت، د اوکراین د ملاتړ د کچې او د جګړې د پایلو په اړه اختلافات شته، خو دا ډول سرمشریزه کولی شي دغه اختلافونه ژور او عامه کړي. په ځانګړي ډول، ځینې اروپايي هېوادونه به د خبرو ملاتړ وکړي، ځینې به یې مخالفت وکړي او دغه اختلاف به پوتین ته د خپلو جیوپوليټیکي موخو د تحقق لپاره یوه نرمه فضا برابره کړي.
پوتین به هڅه وکړي چې د دې سرمشریزې رسنیزه څپه په کور دننه د «دولت د اقتدار او مهارت» د نندارې په توګه وکاروي او په نړۍواله کچه دا پیغام ورکړي چې هر ډول لویه پرېکړه د مسکو له مشورې پرته نه شي کېدای.
د امریکا متحدین:
اروپايي هېوادونه، په ځانګړي ډول د ناټو غړي، د الاسکا د غونډې په اړه له لومړۍ ورځې څخه په شک او اندېښنه کې دي. د دوی ستره اندېښنه دا ده چې د امریکا او روسیې تر منځ په مستقیمه ناسته کې د اوکراین د مشروع استازو نه شاملول نه یوازې د کییف سیاسي موقف کمزوری کوي؛ بلکې یو خطرناک مثال رامنځته کوي چې د نړۍوالو شخړو پر مهال د قرباني هېواد غږ له معادلې لرې شي.
د اروپايي متحدینو دریځ په څو مهمو ټکو ولاړ دی:
- د متحدې جبهې کمزوري کېدل: ناټو له پیل راهیسې هڅه کړې چې د اوکراین په ملاتړ کې یو واحد دریځ وساتي، خو د دې غونډې جوړېدل د دې پیغام ورکوي چې تر ټولو لوی ناټو غړی (امریکا) کولی شي له نورو غړو سره له همغږۍ پرته د جګړې په اړه سترې پرېکړې وکړي. دا خبره په ځانګړي ډول هغو هېوادونو ته د اندېښنې وړ ده چې له روسیې سره د جغرافیایي نږدېوالي او تاریخي تجربو له امله ځان ډېر زیان منونکی احساسوي، لکه پولنډ، لیتوانیا، لاتویا او استونیا.
- د لوېدیځ د اصولو ټکول: د ناټو او اروپايي اتحادیې د بهرنۍ پالیسۍ بنسټ پر دې ولاړ دی چې هېڅ بهرنی ځواک نشي کولای د بل خپلواک هېواد د سرحدونو او خاورې په اړه پرېکړه وکړي. که د الاسکا په غونډه کې د اوکراین په غیاب کې د ځمکني امتیاز ورکولو په اړه بحث وشي، نو دا به د لوېدیځ د اصولي دریځ لپاره یو جدي ضربه وي.
- د روسیې د پروپاګند لپاره مواد برابرېدل: اروپايي چارواکي پوهېږي چې مسکو به دا غونډه د خپلې ډېپلوماتیکې بریا په توګه وکاروي او د کورني او نړۍوال مشروعیت لپاره به یې تبلیغ کړي. که اروپايي غړي په ښکاره مخالفت ونه کړي، نو دا به د روسیې لپاره د دې پروپاګند د لا پیاوړتیا لامل شي.
- د داخلي سیاست اغېزې: په ډېرو اروپايي هېوادونو کې په ځانګړي ډول جرمني، فرانسې او ایټالیا کې د جګړې او د اوکراین د ملاتړ په اړه د خلکو نظرونه ویشل شوي دي. د الاسکا غونډه کولی شي د دې اختلافاتو سیاسي ګټه د هغو ګوندونو په لاس کې ورکړي چې د روسیې د نرم چلند پلوي دي.
په عمومي توګه، د امریکا متحدین د دې سرمشریزې په اړه د شک په حالت کې دي، ځینې یې غواړي د خبرو له لارې د جګړې پای ته رسېدو ته زمینه برابره شي، خو ډېری نور باور لري چې دا ډول ناسته، په ځانګړي ډول د اوکراین له ګډون پرته، د لوېدیځ د ګډ امنیت او متحد دریځ لپاره تاواني ده.
- اروپايي اتحادیې دریځ:
- د اوکراین د امنیت تضمین د اروپا د امنیت برخه ګڼي.
- د زېلنسکي له ګډون پرته هر ډول خبرې د اوکراین د خپلواکۍ خلاف بولي.
- وېره لري چې ټرمپ د اروپايي متحدینو له سلا پرته د ځمکنيو امتیازاتو یا د بندیزونو په نرمولو معامله وکړي.
- برېتانیا:
- برېتانیا د اوکراین په تړاو د روسیې او امریکا د محدودو خبرو په تړاو ډېر سخت دریځ لري، ځکه دوی له روسیې سره د تاریخي او جغرافیایي نږدېوالي له امله د امنیتي ګواښ احساس کوي.
- د پوتین هر ډول مستقیم مشروعیت د روسیې د راتلونکو یرغلونو لپاره شین څراغ ګڼي.
- فرانسه او جرمني:
- د خبرو ملاتړ کوي، خو ټینګار کوي چې باید اوکراین پکې اصلي برخه وي.
- د جګړې د اوږدېدو د مخنیوي لپاره د ډېپلوماتیکو لارو پلوي دي، خو نه په دې ډول چې د یوې ښکېل شوې خوا حیثیت تر پښو لاندې شي.
احتمالي سناریوګانې
- د ښکیلو خواوو له موجودیت پرته ترسره کېدونکې ناسته: دا ناسته به پوتین په خپل هېواد کې دننه د کورني تبلیغ لپاره وکاروي، ټرمپ به په کورني سیاست کې د «سولې د اتل» رول واخلي، خو د جګړې په بهیر کې به هېڅ بدلون رانه ولي.
- د امریکا – روسیې احتمالي موافقه د اوکراین له مشورې پرته: د ناټو دننه به ژور سیاسي کړکېچ رامنځته کړي.
- احتمالي ناکامه غونډه: که پوتین او ټرمپ پر بنسټیزو مسایلو سلا و نه کړي، سرمشریزه به یوازې د رسنیو لپاره یوه لنډمهاله کیسه وي.
د الاسکا سرمشریزه له سیاسي او ستراتیژیک پلوه د امریکا، روسیې او اروپا د راتلونکو اړیکو لپاره مهم ازمېښت دی. که څه هم د جګړې سولهييز حل د ټولو ګډه هیله ده، خو د دې غونډې جوړښت، د اوکراین د غیابت مساله او د دواړو مشرانو شخصي محاسبې ښيي چې هدف یې ښايي د سولې پر ځای د سیاسي نندارې جوړول وي.
