د افغانستان انټرنشنل - پښتو خبریال
د ننګرهار په مرکز جلالاباد ښار کې د ژمي موسم په نږدې کېدو سره د ودونو شمېر هم مخ په ډېرېدو دی او د شتمنو تر څنګ د طالبانو کورنۍ یا هم خپل خپلوان د خوښۍ په مراسمو کې د هوایي ډزو تر څنګ پټاکۍ هم چاودوي. سرچینو افغانستان انټرنشنل ته ویلي، چې دغه کار د خلکو رواني امنیت زیانمن کړی.
په جلال اباد ښار کې مېشت یو ځايي فعال ببرک سایل وایي، همدا تېره شپه د جلالاباد ښار په لومړۍ او څلورمه ناحیه کې د خوښۍ په مراسمو کې پټاکۍ چاودېدلې دي. نوموړی زیاتوي: «دولس بجو څخه تر یوې بجې پورې ټوله شپه د همدې پټاکیو غږونه وو، ګړز ګړوز جوړ و او بېخي یې خوب ته نه یو پرېښي.»
د دغه ښار یو بل اوسېدونکی هم دغه وضعیت تاییدوي او نیوکه کوي، چې د جمعې په شپو کې اوسمهال د ودونو د ډېروالي له امله د پټاکیو چاودېدو کچه هم ډېره شوې او ښاریان له ډاروونکي وضعیت سره مخ کوي. د جلالاباد ښاریانو د څرګندونو له مخې؛ طالبانو نه یوازې د دغه لوړ غږو پټاکیو مخه نه ده نیولې؛ بلکې ان د دوی کورنۍ او خپلوان خپله د خوښیو مراسمو کې دغه پټاکۍ چاودوي.
د پټاکیو غږونه؛ د روحي شکنجې لامل
په همدې ښار کې یو مېشت ډاکټر افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې په تېرو وختونو کې جلالاباد ښار د ځانمرګو بریدونو تر څنګ وسلهوال بریدونه تجربه کړي او له همدې امله د پټاکیو چاودېدو سره د خلکو ذهن ته هماغه خونړۍ پېښې ورځي. د دغه ډاکټر په خبره؛ د ودونو پرمهال د دغه چاودېدونکو توکو غږونه د خلکو ذهنونو ته د ټروما په ډول هماغه پېښې ذهن ته ورولي او د روحي شکنجې لامل کېږي.
دغه ډاکتر چې د نوم له ښودلو ډډه کوي زیاتوي: «دغه غږونه ځورونکي دي، خلک یې چې واوري وډار شي او همدا ډار خپله د انسان رواني امنیت زیانمنوي او د تېرو خونړیو حادثو تکرار مغزو ته راولي». هغه ټینګار کوي، که دغه لړۍ دوام وکړي؛ نو د جلال اباد ښاریانو کې به د ټروما او رواني شکنجو پېښې ډېروالی ومومي.
پر چاپېریال د چاودېدونکو توکو ناوړه اغېزې
ډاکټران همدا راز د چاودېدونکو توکو بوی د چاپېریال ککړتیا او د ناروغیو ډېرېدو لپاره هم یو ګواښ بولي. ډاکټران وایي، له دې سره هوا خرابېږي، ځمکه هم ککړېږي او ان که ماشومان یا هم لویان دغه دودونه تنفس کړي؛ نو له جدي ناروغیو سره مخ کېدای شي.
د جلالاباد ښار اوسېدونکي د طالبانو د عامې روغتیا ریاست نه هم غواړي، چې د چاپېریالي ککړتیا او د ناروغیو د خپرېدو مخنېوي لپاره باید د دغه ناسم دود مخه ډب کړي.
افغانستان چې له کلونو راهیسې یې جګړې تجربه کړې، د خوښیو مراسمو کې ان د پټاکیو الوځول هم خلکو ته د جګړې یا هم کومې ناوړه پېښې خبرداری ورکوي. په تېر جمهوري نظام کې د طالبانو او یو شمېر ترهګرو ډلو له لوري د بمونو، چاودېدونکو توکو او ځانمرګو بریدونو د باروتو چاودېدو خلک نه یوازې په فزیکي توګه ګواښلي؛ بلکې لا یې هم ذهنونه هماغو پېښو سره تړلي پاتې دي او له ورته هر ډوغ غږونو وېره احساسوي.
که څه هم طالبانو په ودونو کې پر هوایي ډزو بندیز اعلان کړی؛ خو د همدوی جنګیالي بیا دغه امر نه مني او خپلو ودونو کې بې درېغه د ټوپکو شاجورونه خالي کوي او مرمۍ پر اسمان وروي، چې ان په ځینو سیمو کې یې خلک وژلي او ټپیان کړي هم دي.
