د ازادۍ جبهې په نوم د طالبانو وسلهوالې مخالفې ډلې ادعا کړې، د چهارشنبې په ماښام د (لېندۍ ۲۶مه) یې په کندوز ولایت کې د طالبانو پر یوې پوستې برید کړی چې له امله یې دوه طالبان وژل شوي او یو بل ټپي دی.
طالبانو لا د دغه ادعا په تړاو څه نهدي ویلي. له بل پلوه د ملګرو ملتونو امنیت شورا تازه راپور ورکړی، چې د ۲۰۲۵کال له جنورۍ څخه تر جولای میاشتې پورې د ازادۍ جبهې د طالبانو پر وړاندې د ۴۳ بریدونو مسوولیت په غاړه اخیستی دی.
د افغانستان له رسنیو د ملاتړ سازمان «امسو» د پاکستاني پولیسو لهخوا د طلوعنیوز د تصویر اخیستونکي عبدالوارث ستانکزي د نیول کېدو پېښه غندلې ده. د یاد سازمان په وینا؛ عبدالوارث ستانکزی پرون د اسلاماباد په «بي–۱۷» ښارګوټي کې د پاکستاني پولیسو لهخوا نیول شوی دی.
دغه سازمان په یوې خپرې شوې خبرپاڼه کې د خبریالانو خپلسرې نیونې د بیان ازادۍ، د بشري حقونو د اصولو او د رسنیو په برخه کې د پاکستان له نړۍوالو ژمنو ښکاره سرغړونه بولي. یاد سازمان د پاکستان له حکومته غوښتي، چې د عبدالوارث ستانکزي د نیولو لامل، د هغه د ساتنې د ځای او وضعیت په اړه وضاحت ورکړي، هغه ته د وکیل او خپلې کورنۍ سره د اړیکې د ټینګښت زمینه برابره کړي او نوموړی له کوم شرط او ځنډ پرته خوشې کړي.
یاد سازمان دارنګه د بیان ازادۍ له نړۍوالو بنسټونو، د بشري حقونو سازمانونو او ډیپلوماتیکو استازولیو څخه غوښتي، چې دغه موضوع په جدي ډول وڅاري او په پاکستان کې د افغان خبریالانو او رسنیزو فعالانو د امنیت او حقونو د خوندي کولو لپاره عملي ګامونه پورته کړي.
تر دې وړاندې د بېپولې خبریالانو ادارې (RSF) ویلي و، پاکستان کې مېشت افغان خبریالان چې د طالبانو لهخوا د پراخو ګواښونو له امله جلاوطنه شوي؛ اوس د خپلسرو نیونو او جبري ستنولو له جدي ګواښ سره مخ دي. دغه ادارې ویلي و، پاکستان لږترلږه ۲۰خبریالان بېرته د طالبانو تر واک لاندې افغانستان ته ستانه کړي.
د ازبکستان د ملي احصایې ادارې ویلي، سږ کال افغانان د هغو بهرنیو وګړو په ډله کې ترټولو مخکښ دي چې د سوداګریزو موخو لپاره دغه هېواد ته تللي دي. د خپرو شویو شمېرو له مخې؛ د روان کال له جنورۍ تر اکتوبر میاشتې پورې ۳۳۹زره او ۵۸۵ افغانانو د سوداګرۍ په موخه ازبکستان ته سفرونه کړي دي.
دغه شمېرې ښيي، چې ازبکستان ته د افغانانو سوداګریز سفرونه د تېر زېږدیز کال د ورته مودې پرتله ۱۳۰ برابره زیات شوي دي. د روان زېږدیز کال له جنورۍ تر اکټوبر میاشتې پورې له تاجکستان نه ۱۶زره او ۷۳۴ کسان، له ترکمنستان نه ۲زره او ۷۷۳، له روسیې نه ۶۷۳، له قزاقستان نه ۵۰۴، له ترکمنستان نه ۴۹۲ او له باشقرستان نه ۲زره او ۵۵ کسان د سوداګرۍ لپاره ازبکستان ته تللي دي.
په ټوله کې په یاده موده کې ۳۶۲زره او ۸۰۰ بهرني وګړو د سوداګریزو موخو لپاره ازبکستان ته سفر کړی، چې افغانستان په لومړي ځای کې دی. ازبکستان د افغانانو د سفرونو د زیاتوالي اصلي لامل د سرخانسیند د «ایریتوم» سیمې ازاد اقتصادي زون کې د ترمذ نړۍوال سوداګریز مرکز پرانیستل بولي.
تېر کال طالبانو او ازبک چارواکو د ترمذ نړۍوال سوداګریز مرکز پرانیست. د طالبانو د ریاستالوزرا اقتصادي مرستیال د یاد مرکز د پرانیستې په مراسمو کې ویلي و، چې د دواړو هېوادونو ترمنځ د سوداګریز مرکز جوړېدل د سوداګریزو اړیکو او سیمهییزو همکاریو په برخه کې مهم ګام دی او په دواړو هېوادونو کې د پانګونې، سوداګرۍ او کاري فرصتونو د پراخېدو لامل کېږي.
د ایران د بېرجند د سوداګرۍ خونې مشر افغانستان ته د ۳ مېلیارد ډالرو په ارزښت د دغه هېواد صادراتو ته په اشارې سره ویلي، چې افغانستان ته د سویلي خراسان ولایت صادرات د وارداتو پرتله ۳۰ برابره زیات شوي دي.
د بېرجند د سوداګرۍ، صنایعو، کانونو او کرنې خونې مشر علي رضا خامهزر د سویلي خراسان اقتصادي او صادراتي ظرفیتونو په اړه ویلي:« دغه ولایت شاوخوا ۱۷زره کیلومتره سړکونه لري؛ خو د دغه زېربنا کیفیت کمزوری شوی او د اورګاډي پټلۍ یوازې د یاد ولایت یوه محدوده برخه پوښي. دغه شرایطو زموږ ولایت د افغانستان سره د ماهیرود پولې ته د هېواد د صادراتي توکو لپاره د ټرانزیټ لاره ګرځولې ده.»
هغه زیاته کړې، په وروستیو کلونو کې افغانستان ته صادرات د ۲.۵ او ۳ مېلیارد ډالرو ترمنځ وو؛ پهداسې حال کې چې له دغه هېواده د ولایت واردات له ۱۰۰ مېلیون ډالرو کم دي.
د هغه په وینا؛ دوی غواړي د افغانستان د کرنیزو ظرفیتونو څخه ګټه پورته کړي، په ځانګړې توګه د جوارو، سویابین، وربشو، لوبیا، د غوړیو تخمونو او پنبې په څېر محصولاتو تړونونه لاسلیک کړي.
هغه وایي، د ماهیرود-فراه د سرحدي سړک ۱۱۷ کیلومتره پروژه، چې له څه مودې راهیسې په ټپه درېدلې وه؛ اوس پهکې پرمختګ شوی. له بل پلوه د ایران د سویلي خراسان والي سید محمدرضا هاشمي تېره ورځ ویلي و، ایران د روان کال له پیله تر تلې میاشتې پورې افغانستان ته شاوخوا ۳.۵ مېلیون ټنه توکي صادر کړي چې ارزښت یې نږدې ۱.۱ مېلیارد ډالرو ته رسېږي.
هاشمي ایراني رسنیو سره په مرکه کې ویلي، له دغه شمېرې څخه تر ۱.۵ مېلیون ټنو زیات توکي یوازې د ماهیرود سرحدي بندر له لارې افغانستان ته صادر شوي چې مالي ارزښت یې شاوخوا ۳۸۰ مېلیون ډالرو ته رسېږي.
د امریکا د کانګرس ۶۱ غړو د دغه هېواد د بهرنیو چارو او کورني امنیت وزیرانو ته یوه لیک کې د افغان کډوالو پر وړاندې د ټرمپ پر اقداماتو اعتراض کړی دی.دوی ویلي، د ټرمپ حکومت د ملي ګارد پر سرتېرو د یوه افغان د برید له پېښې «ناوړه ګټه» اخیستې او په ډلهییز ډول یې افغان کډوال مجازات کړي.
یادو استازو د افغان پناهغوښتونکو نهمنل او په افغانستان کې د امریکا پخوانیو پوځي همکارانو ته د پناه نهورکول «نه جبرانېدونکې تېروتنې» بللې دي. د دوی په وینا، دا ډول اقدامات امریکا د یوه بېباوره هېواد په توګه معرفي کوي.
ډيموکراټ استازو د امریکا د بهرنیو چارو او کورني امنیت وزیرانو ته په لیک کې لیکلي: «له یوې تراژیدۍ ناوړه ګټه اخیستل، ویره او نفاق پارول، د امریکا له امنیت سره مرسته نهکوي.»
یادو استازو ویلي، چې په واشنګټن کې د ملي ګارد پر ځواکونو د ډزو له پېښې وروسته د ټرمپ حکومت نهیوازې د افغانانو د پناهغوښتنې د دوسیو څېړنه درولې، بلکې د هغو افغان پناهغوښتونکو د دوسیو بیاکتنه یې هم پیل کړې، چې مخکې منل شوي و.
د دوی په وینا، د ټرمپ حکومت ان امریکا ته د هغو افغانانو د ننوتلو مخه نیولې، چې د کډوالۍ ځانګړي ویزې لري او په افغانستان کې یې د امریکا له حکومت او پوځ سره کار کړی دی.
د ټرمپ حکومت په تازه اقدام کې افغانستان او ۱۴ نور هېوادونه د بشپړ سفر بندیز په لیست کې شامل کړل او په دې سره د دغو هېوادونو وګړي حق نهلري چې امریکا ته سفر یا د پناه غوښتنه وکړي.
په تازه فرمان کې د کډوالۍ د ځانګړې ویزې (اېسایوي) لرونکي هم د امریکا د حکومت د سفر بندیز له استثنا څخه اېستل شوي دي.
د کانګرس استازو د ټرمپ دغه سیاست «ټولیزه سزا» بللې ده.
هغوی خبرداری ورکړی، چې دا اقدامات د بېګناه او قانون پالونکو خلکو په ځانګړي توګه هغه کسان چې په افغانستان کې یې له امریکايي ځواکونو سره مرسته کړې ژوند له خطر سره مخ کوي.
د هغوی په وینا، «د یوه فرد ویجاړونکي اقدامات باید د ټولو هغو افغانانو د انځور د خرابولو لپاره ونهکارول شي، چې غواړي په امریکا کې په قانوني توګه ژوند وکړي.»
د ټرمپ د حکومت اقداماتو په امریکا کې د افغان کډوالو په منځ کې ویره زیاته کړې ده. د کالیفورنیا ایالت د ساکرامنټو سیمه کې د افغان کډوالو ټولنې ویلي، چې د کډوالو ادارې د افغانانو د نیونې بهیر پراخ کړی دی.
اسوشېتد پریس خبري اژانس راپور ورکړی، چې د لیندۍ له پنځمې راهیسې شاوخوا ۲۴ افغان کډوال، چې زیاتره یې د شمالي کالیفورنیا اوسېدونکي دي، نیول شوي دي. یوازې په تېره اوونۍ کې لږ تر لږه ۹ افغان نارینه هغه مهال ونیول شول، چې د کډوالۍ او ګمرک ادارې ته د خپل وضعیت د څېړنې لپاره مراجعه کړې وه.
د اروپایي ټولنې شارژدافیرې د کډوالۍ نړۍوالې ورځې په مناسبت ویلي، چې اروپایي ټولنه د کډوالو، راستنېدونکو، په کور دننه بېځایه شویو او په ځانګړې توګه د ماشومانو تر څنګ ولاړه ده. دا په داسې حال کې ده،چې دمګړۍ له ګاونډيو هېوادونو راشړل شوي افغانان په کور دننه له ګڼو ستونزو سره مخ دي.
ویرونیکا بوسکوویچ پوهار د پنجشنبې په ورځ (د لیندۍ ۲۷مه) په خپله اېکس پاڼه لیکلي، چې اروپايي ټولنه د «لومړیتوب انسانیت» تر شعار لاندې، د بشري مرستو له لارې له کډوالو هر اړخیز ملاتړ کوي.
د نوموړې په وینا، دغه مرستې د اروپايي ټولنې د بشري مرستو ادارې لهخوا د ملګرو ملتونو د کډوالۍ عالي کمېشنرۍ، د کډوالۍ نړۍوال سازمانونو او شریکانو په همکارۍ عملي کېږي.
اروپايي ټولنه ټینګار کوي، چې د روانو بشري بحرانونو پر مهال به د زیانمنو کډوالو او بېځایه شویو او په ځانګړي ډول د ماشومانو، ملاتړ ته دوام ورکړي.
تر دې وړاندې اروپايي ټولنې د افغانستان د خصوصي سکتور د ملاتړ پروګرام د پلي کولو لپاره له «ایاېفسي» سره د ۵ میلیونه یورو په ارزښت یو نوی تړون لاسلیک کړ، چې د نړۍوال بانک ګروپ غړی دی او په ټوله نړۍ کې د خصوصي سکتور پراختیا هڅوي.
د اروپايي ټولنې د اعلامیې لهمخې، د افغانستان د خصوصي سکتور د ملاتړ پروګرام به په کوچنیو او منځنیو تصدیو کې پانګونې ته اسانتیاوې برابرې کړي او د متشبثینو ملاتړ به وکړي.
دغه څرګندونې په داسې حال کې دي، چې په کور دننه له بېځایه شویو سربېره له ګاونډیو هېوادونو او په ځانګړې توګه له ایران، پاکستان او ترکیې سلګونه زره کسان په زوره اېستل شوي او دمګړۍ په دې سړه هوا کې له ګڼو ستونزو سره مخ دي.