په متحده ایالاتو کې د سخت طوفان له امله تر زرو ډېرې الوتنې لغوه او ګڼ شمېر نورې ځنډېدلې دي. د «فلایټ اوایر» د معلوماتو له مخې، د جمعې تر مازیګر پورې ۱٬۸۰۲ الوتنې لغوه او له ۲۲ زرو ډېرې ځنډېدلې دي.
د امریکا د هوا پېژندنې ادارې د سفر د خطرناکو شرایطو خبرداری ورکړی او د نیویارک لویو هوايي ډګرونو هم د الوتنو د ځنډ او لغوه کېدو خبرتیاوې خپرې کړې دي.
نیویارک او نیوجرسي ایالتونو بېړنی حالت اعلان کړی دی.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت د سوریې د حمص ښار پر یوه جومات د پروني خونړي برید سخته غندنه کړې او ویلي یې دي، چې دا ډول بریدونه د اسلامي اصولو، بشري ارزښتونو او نړیوالو اصولو خلاف عمل دی.
د بهرنیو چارو وزارت ویاند عبدالقهار بلخي له خوا په ایکس خپره کړې خبرپاڼه کې راغلي، چې په یاد برید کې لسګونه بېګناه کسان شهیدان او ټپیان شوي دي.
خبرپاڼه کې د سوریې له حکومت او ولس سره د ژورې خواخوږۍ او تسلیت څرګندونه شوې ده.
په خبرپاڼه کېټينګار شو، چې پر ملکي وګړو او دیني ځایونو بریدونه نه شي توجیه کېدای او دا ډول کړنې د انسانیت له بنسټیزو ارزښتونو سره په ټکر کې دي.
ملګري ملتونه وايي چې وباګانې د خلکو ژوند او اقتصاد ته لوی ګواښونه جوړوي، او د دې لپاره باید روغتیایي سیستمونه پیاوړي شي، خلک پوهاوي ترلاسه کړي او نړیوالې همکارۍ وشي.
نن د ډسمبر ۲۷ د «د وباوو پر وړاندې د نړیوال چمتووالي ورځ» ده. ملګري ملتونه ټینګار کوي چې وباګانې د بشري ژوند، اقتصادي پرمختګ او ټولنیزو خدمتونو پر وړاندې جدي ګواښونه دي، او د هغو د مخنیوي، چمتوالي او نړیوالې همکارۍ له پاره باید هر اړخیز اقدامات وشي.
د ملګرو ملتونو له خوا په خپره شوې خبرپاڼه کې راغلي، د کروناویروس (COVID-19) وبا څرګنده کړه چې لویې ناروغۍ کولی شي روغتیايي نظامونه له حد زیات فشار لاندې کړي، نړیوالې عرضهيي لارې ګډوډې کړي، او د ښځو، ماشومانو او د بې وزلو هېوادونو د خلکو ژوند ته جدي زیان ورسوي.
په خبرپاڼه کې ټینګار شوی چې د وباوو په وړاندې د چمتووالي لپاره پیاوړي او مقاومت لرونکي روغتیايي نظامونه ضروري دي او د ملي، سیمهییز او نړیوالو هڅو همغږي، د معلوماتو تبادله، علمي پوهه، غوره تجربې، او د پوهاوي پروګرامونه باید د وباوو د مخنیوي او کنټرول لپاره عملي شي.
د ملګرو ملتونو سیسټم، په ځانګړي ډول د روغتیا نړیوال سازمان (WHO)، په دې برخه کې اساسي رول لري او د هېوادونو، سیمو او نړیوالو هڅو ملاتړ کوي.
همدارنګه په خبرپاڼه کې راغلي چې حکومتونه، اړوند سازمانونه او ټولنې باید په وباګانو کې د ټول شموله ګډون، د جنسیتي نظر په پام کې نیولو او د زیان منونکو خلکو ځانګړې پاملرنې ته ژمن پاتې شي.
ملګرو ملتونو په دغه خبرپاڼه کېټولو غړو هېوادونو، نړیوالو او سیمهییزو ادارو، غیر دولتي سازمانونو، علمي موسسو او شخصي سکتور ته بلنه ورکړې چې د وباوو د چمتوالي نړیواله ورځ د تعلیم او پوهاوي له لارې په ملي شرایطو او لومړیتوبونو سره هر کال ولمانځي.
د ایران د بشري حقونو وېبپاڼه «هرانا» په خپل نوي کلني راپور کې ویلي چې په ۲۰۲۵ میلادي کال کې د ایران په زندانونو کې لږ تر لږه ۱،۹۲۲ کسان اعدام شوي چې دغه شمېر د تېر کال په پرتله ۱۰۶ سلنه زیاتوالی ښيي.
د راپور له مخې، له دې شمېر څخه ۱۰ کسان په عام محضر او د خلکو د سترګو په وړاندې اعدام شوي دي. هرانا ویلي چې دا شمېرې د ۱۴۰۳ لمریز کال د مرغومې له ۱۲مې څخه د ۱۴۰۴ کال د لیندۍ تر ۲۹مې پورې موده رانغاړي او د څه باندې ۱۰ زره بشري حقونو راپورونو د ارزونې پر بنسټ راټولې شوې دي.
د راپور پر بنسټ، شاوخوا ۹۵ سلنه اعدامونه په پټه ترسره شوي او یوازې پنځه سلنه یې د رسمي رسنیو له لوري اعلان شوي دي.
هرانا همداراز ویلي چې د اعدام شویو کسانو له ډلې لږ تر لږه ۱،۶۸۱ تنه، چې ۸۷ سلنه جوړوي، نارینه او ۵۹ تنه، چې درې سلنه کېږي، ښځې وې، خو د لس سلنه اعدام شویو کسانو جنسیت نه دی مشخص شوی.
د ترکیې پولیس وایي چې د ارزوروم ښار د امنیتي پلټنو پر مهال یې ۲۳ افغان کډوال، چې د استوګنې قانوني اسناد یې نه لرل، د یوه باروړونکي موټر دننه پېژندلي او نیولي دي.
د پولیسو په وینا، یاد موټر د پلټنې پر تمځای کې مشکوک ښکاره شو او وروسته څرګنده شوه چې دغه موټر د پام وړ ناقانونه کډوال لېږدول.
ترکي رسنیو د جمعې په ورځ، د جدي په ۵مه، د پولیسو د چارواکو له قوله راپور ورکړی چې د یاد باروړونکي موټر چلوونکی هم نیول شوی او افغان کډوال د ارزوروم د کډوالۍ ادارې ته سپارل شوي دي. د پېښې په تړاو څېړنې لا هم روانې دي.
په همدې حال کې، د ارزوروم د پولیسو قومندان ویلي چې د نوي میلادي کال د رارسېدو له امله په دغه ښار او شاوخوا سیمو کې امنیتي تدابیر زیات شوي او سلګونه پولیس د وسایطو د پلټنې، د امنیتي وضعیت د څارنې، د ترافیکو د کنټرول او د کډوالو د قاچاق پر ضد پر دندو بوخت دي.
ترکیه د لوېدیځې اسیا څخه اروپا ته د ناقانونه کډوالو د تګ راتګ له مهمو لارو څخه ګڼل کېږي.
الجزیرې یوه راپور کې لیکلي، چې د تاجکستان او افغانستان د پولې په اوږدو کې وروستیو نښتو د چین پر ګټو او امنیت اغېز کړی او همداراز د مرکزي اسیا امنیتي وضعیت بېجینګ اندېښمن کړی دی.تاجکستان ویلي، په وروستیو میاشتو کې له افغانستان څخه د وسلهوالو بریدونو کې له ۱۲ ډېر کسان وژل شوي دي.
د الجزیرې په راپور کې راغلي، چې د وژل شویو کسانو له ډلې ځینې هغه چینایان و، چې د تاجکستان په لرې پرتو سیمو کې په اقتصادي او کان کېندنو پروژو کې کار کاوه. ډېری دغه بریدونه پر چینايي کارکوونکو ترسره شوي دي.
الجزیرې لیکلي، چین چې د تاجکستان تر ټولو لوی پور ورکوونکی او له مهمو اقتصادي شریکانو څخه دی، د دې هېواد په سرحدي سیمو کې د بنسټیزو پروژو، سړک جوړونې او کان کېندنې په برخو کې پراخ حضور لري.
د الجزیرې په وینا، چین نور د افغانستان او تاجکستان پر پوله د خپلو وګړو پر امنیت بشپړ باور نهلري.
د لیندۍ میاشتې په پیل کې د سرو زرو د کان کېندنې د یوه چینايي شرکت پر کارکوونکو د بې پیلوټه الوتکې برید وشو او همدارنګه د چین د یوې دولتي کمپنۍ پر کارګرانو ډزې وشوې، چې له امله یې څو چینایي وګړي ووژل شول.
الجزیره وايي، له دغو پېښو وروسته په دوشنبه کې د چین سفارت خپلو وګړو او چینایي شرکتونو ته سپارښتنه وکړه، چې له سرحدي سیمو ووځي او له تاجکستانه یې غوښتي چې د چین د وګړو او پانګو د امنیت لپاره «ټول لازم اقدامات» ترسره کړي.
الجزیرې د شنونکو له قوله لیکلي، چې که څه هم د دغو بریدونو عاملان په رسمي ډول نهدي پېژندل شوي، خو د بریدونو بڼه او طریقه د داعش له فعالیتونو سره سمون لري. د شنونکو په وینا، دغه ډله هڅه کوي د بهرنیانو په نښه کولو سره طالبان د سیمې د امنیت د تامینونکي په توګه بدنام کړي او د هغوی اعتبار تر پوښتنې لاندې راولي.
راپور زیاتوي، د تاجکستان او افغانستان پر پوله د نښتو زیاتوالی کولی شي د سیمې امنیتي معادله لا پېچلې کړي او پر طالبانو او د افغانستان پر ګاونډیانو نوي امنیتي فشارونه راولي.
الجزیرې د تاجکستاني چارواکو له قوله لیکلي، چې دا بریدونه د طالبانو «بې مسوولیتي او نړۍوالو ژمنو ته د هغوی پرله پسې نهژمنتیا» ښيي. هغوی له طالبانو غوښتي چې بښنه وغواړي او د پولې امنیت تضمین کړي.
دوشنبه وايي، چې له دغو بریدونو ډېری یې د افغانستان له بدخشان ولایت څخه سرچینه اخلي؛ هغه سیمه چې الجزیرې له امنیتي پلوه «پیچلې» بللې ده.
د الجزیرې په وینا، د طالبانو لهخوا د کوکنار د کښت پر وړاندې مبارزه او د بزګرانو نارضایتي په سیمه کې د امنیت نازکوالی نور هم زیات کړی دی. د الجزیرې په تحلیلي راپور کې راغلي، چې د نښتو زیاتوالی کولی شي د تاجکستان او طالبانو اړیکې لا خرابې او په ورته وخت کې د چین او منځنۍ اسیا پر امنیتي معادلو نوی فشار واچوي.
طالبانو د دغو پېښو په اړه «خواشیني څرګنده کړې»، بریدونه یې یوې ناڅرګندې ډلې ته منسوب کړي او ویلي یې دي، چې د هغوی تر واک لاندې افغانستان د ګاونډیانو لپاره ګواښ نهدی او د دوحې تړون ته ژمن دي.