د ههنګاو په نوم د ایران د بشري حقونو یو سازمان وايي، ایران په ۲۰۲۵ کال کې له ایرانیانو سربېره ۸۵ افغانان هم د بېلابېلو تورونو له امله اعدام کړي دي. طالبانو او بلې هېڅ ډلې لا تراوسه د دومره ډېر شمېر افغانانو د اعدامېدو په تړاو اعتراض او یا هم لږ تر لږه د وضاحت غوښتنه نهده کړې.
ههنګاو د یکشنبې په ورځ (د مرغومي ۷مه) د یوې اعلامیې په خپرولو سره ویلي، په روان کال کې وروستی کس نن د بسمالله تاجک په نوم د عمدي قتل په تړاو په بندر عباس مرکزي بندخونه کې اعدام شوی دی.
د ایران د بشري حقونو دغه سازمان زیاته کړې: د ههنګاو بشري حقونو سازمان د ثبت مرکز د معلوماتو لهمخې، د ۲۰۲۵ کال له پيل څخه تر اوسه ۸۵ افغانان د ایران په بېلابېلو بندخونو کې اعدام شوي دي».
د ایران حکومتي سرچینې او همداراز قضایه قوه ډېری وخت د دغه ډول پېښو په تړاو راپور نهورکوي او په دې تړاو یې هم څه نهدي ویلي.
که څه هم د دغو اعدام شویو افغانانو د جرمونو په تړاو په بشپړ ډول وضاحت نهدی ورکړل شوی، خو ایراني چارواکو تر دې مخکې د دغه ډول کسانو جرمونه امنیت ضد کړنې، وژنې او د نشهيي توکو په کاروبار کې لاس لرل په ګوته کړي دي.
د چارو ځینې شنونکي وايي، مستبد حکومتونه د خپلې بقا لپاره دغه ډول چارو ته مخه کوي او په وینا یې په ایران کې په دغه ډول پېښو کې هېڅ ډول روڼتیا نشته او بندیان په ځانګړې توګه پر اعدام محکوم کسان د وکیل نیولو حق هم نهلري.
سره له دې چې په دې وروستیو کې له ایران څخه د بندي افغانانو د لېږدونې بهیر پیل شوی، خو لا هم یو شمېر افغانان چې کره شمېر یې روښانه نهدی د ایران په زندانونو کې شپې او ورځې تېروي او ځینې یې پر اعدام هم محکوم شوي دي.
د چارو د شنونکو په وینا، طالبان باید په ایران کې د بندي افغانانو پوښتنه وکړي او د حقوقي قضایاو بهیر یې له نږدې وڅاري او همداراز د رالېږدونې بهیر یې چټک کړي، خو دا لا هم روښانه نه ده چې ایران به پر اعدام محکوم افغانان طالبانو ته وسپاري او که نه؟
د یادونې وړ ده، چې د ایران د بشري حقونو سازمان تر دې مخکې ویلي و، چې یوازې په ۲۰۲۴ کال کې په ایران کې ۸۰ افغان بندیان اعدام شوي او دغې چارې بیا د نړۍوالو بشري حقونو د سازمانونو تُند غبرګونونه راپارولي و.
د سکاینیوز د راپور لهمخې، په افغانستان کې د طالبانو له بیا واکمنېدو سره ۳۷ زره او ۲۱۸ افغانان چې ډېریو یې په افغانستان کې له برېتانوي ځواکونو سره کار کړی و او له همدې امله یې ژوند له ګواښ سره مخ و، د ۲۰۲۱ کال له اګست میاشتې راهیسې انګلستان ته ولېږدول شول.
برېتانیا ته د دغو افغانانو د لېږدونې پر مهال بورېس جانس په مشرۍ حکومت حاکم و، خو د هغه د حکومت له پای ته رسېدو سره په دغه هېواد کې د افغان پناهغوښتونکو ژوند سخت شو.
په هغه وخت کې دغو تازه تللو افغانانو ته د کار اجازه او تر ۹ میاشتو د استوګنې ځای ورکړل شوی و، خو له هغې وروسته دوی باید په خپله ځانونو لپاره ژوند او استوګنې ځایونه برابر کړي وای.
د سکاینیوز د راپور پر بنسټ، له تېرو څلورو کلونو راهیسې ۱۴۰۵ افغان کورنیو سیمهییزو چارواکو ته له بېکوره کېدو خبر ورکړی دی.
په برېتانیا کې یو له دغو بېکوره شویو کسانو نور عزیز احمدزی دی. نور عزیز احمدزي چې په انګلستان کې نظامي زدهکړې کړي او بیا په افغانستان کې د ځانګړو ځواکونو غړی و، وايي چې داسې وخت هم راغلی چې پر سړک یې شپه تېره کړې ده.
نور عزیز احمدزی د جمهوري نظام پرمهال د ترهګرۍ ضد ځانګړې قطعې مرستیال و او د انټرکانټینېنټال هوټل په څېر په ګڼو عملیاتو کې یې ګډون درلود.
له دې سره سم، په برېتانیا کې داسې کمپاین پیل شوی، چې د برېتانوي پوځ د کدر کمښت لپاره باید پخواني افغان نظامیان جذب شي، خو په پوځ کې یو کس هغه مهال د شاملېدو غوښتنه کولی شي، چې د برېتانیا تابعیت ولري او د یوه بهرني لپاره د دغه تابعیت ترلاسه کول لږ تر لږه ۵ کاله وخت نیسي.
نور عزیز هم چې اوس بېکوره دی له ځايي حکومت څخه غواړي، چې هغه او پخوانیو ملګرو ته یې اجازه ورکړي چې د برېتانوي پوځ سره یوځای شي.
د سکاینیوز د راپور لهمخې، د برېتانیا دفاع وزارت یوه ویاند ویلي: «هغه کسان چې د برېتانیا تابعیت ترلاسه کړي، کولای شي پوځ ته د دندو لپاره غوښتنلیک ورکړي، خو باید د عمر، زدهکړې او طبي معیارونو په ګډون نور شرایط هم پوره کړي».
د یادونې وړ ده، چې نور عزیز احمدزي د برېتانیا د اورګاډي په یوه تمځای کې د امنیتي ساتونکي دنده هم کړې ده.
