به‌تازگی در حاشیه‌ یکی از نشست‌های خبری، از یک مسئول مطبوعاتی رئیس جمهور امریکا، پرسیدم چرا کاخ‌سفید به سوال‌های مربوط به افغانستان پاسخ نمی‌دهد؟ او با لحن شوخی‌آمیز گفت «هر بار از افغانستان نام ببریم، جنجال به پا می‌شود.»

به نظر می‌رسد آنچه این سخنگو اشاره کرد، واقعیت دوسال گذشته واشنگتن درباره افغانستان بوده است.

حزب دموکرات مخصوصا جو بایدن سعی کرده‌ کمتر درباره افغانستان صحبت کند و وانمود کند که پرونده افغانستان بسته شده است. از سوی دیگر اما حزب جمهوری‌خواه پیوسته تلاش کرده تا از بحران افغانستان به عنوان «شکست مفتضحانه» جو بایدن یاد کند و تاکید کند که افغانستان همچنان یک پرونده باز در سیاست خارجی امریکا است. به نظر می‌رسد که روایت جو بایدن از بحران افغانستان، در میان چهره‌های کلیدی نظامی امریکا نیز خریدار ندارد. اخیرا شماری از جنرالان امریکایی نیز تاکید کردند که کار در افغانستان تمام نشده است.

توهم انتظار تغییر از طالبان

در مستندی که اخیرا توسط سی‌ان‌ان با عنوان «طولانی‌ترین جنگ امریکا» منتشر شد، جنرال جان آلن، دیوید پتریوس، دن مک‌نیل، دیوید بارنو، استنلی مک‌کریستال، کارل آیکنبری و داگلاس لوت، درباره افغانستان صحبت کردند. جنرال آلن می‌گوید انتظار هرگونه انعطاف‌پذیری از طالبان در برابر خواست و انتظارات مردم افغانستان یک توهم است و طالبان حقوق اساسی مردم را به رسمیت نمی‌شناسند. او می‌گوید که «طالبان تغییر نخواهند کرد چون تغییر در دی‌ان‌ای طالبان نیست.» این جنرال امریکایی تاکید می‌کند که طالبان دوباره همان روزگار سیاه سال‌های اول حاکمیت خود را به افغانستان برگردانده و با مردم خصوصا زنان مثل دور پیش رفتار می‌کنند. او می‌افزاید «انتظار نداشته باشیم که طالبان رفتار متفاوت با مردم افغانستان، مخصوصا زنان آن کشور داشته باشند.»

فقدان استراتژی امریکا؛ ۲۰ سال حضور با ۲۰ جنگ

بخشی این مستند به این اختصاص دارد که چه چیزی در بیست سال گذشته به‌درستی پیش نرفت و افغانستان نتوانست به ثبات برسد. یکی از عوامل اساسی، آغاز جنگ عراق درسال ۲۰۰۳ یاد می‌شود. به گفته جنرال دن مک‌نیل، وقتی جنگ عراق شروع شد توجه جورج بوش، رئیس جمهور پیشین امریکا، آنقدر به عراق متمرکز شد که حتی نمی‌دانست فرمانده عمومی نظامی امریکا در افغانستان کیست. او می‌گوید «وقتی دونالد رامسفلد وزیر دفاع پیشین امریکا از جورج بوش درخواست کرد تا با من ملاقات کند، جورج بوش پرسیده بود که جنرال مک‌نیل کیست؟ رامسفلد جواب داده بود که او جنرال عمومی امریکا در افغانستان است.»

دن مک‌نیل می‌افزاید که منابع اصلی به عراق سرازیر شد و افغانستان از اهمیت افتاد؛ در پی آن معلوم شد که واشنگتن فاقد یک استراتژی درازمدت در افغانستان است. این فقدان باعث شد که رئیس جمهورهای بعدی امریکا به افغانستان نگاه کوتاه مدت و گذرا داشته باشند و به حضور سربازان امریکایی در افغانستان، عمدتا از منظر برد و باخت انتخابات ریاست جمهوری امریکا ببینند. از نگاه او، امریکا در ۲۰ سال حضور خود در افغانستان، در ۲۰ جنگ جنگید؛ نه یک جنگ با طرح سنجیده شده. در این مستند همچنان اشاره می‌شود که رهبران سیاسی امریکا همواره واقعیت‌ها را درباره جنگ افغانستان از مردم امریکا پنهان کردند. مقامات امریکایی در مصاحبه‌های خود تاکید می‌کردند که پیشرفت‌های خوبی در افغانستان به وجود آمده است اما در مکاتبات محرمانه به همدیگر می‌گفتند که امریکا در جنگ افغانستان ناکام است.

ارتش سازی برای ملتی که اصلا وجود نداشت

در مستند سی‌ان‌ان به چالش‌های امریکا برای تشکیل نیروهای مسلح افغانستان نیز اشاره می‌شود. جیسون دمپسی، یکی از مقامات نظامی امریکا که در افغانستان ماموریت کرده می‌گوید، بخش قابل ملاحظه این سربازان به قوم و قبیله خود وفادار بودند نه به یک ارزش مشترک و ملی:«ما برای ملتی ارتش می‌ساختیم که اصلا وجود نداشت.» او اضافه می‌کند که امریکایی‌ها با ساختار پیچیده اجتماعی و فرهنگی افغانستان بدرستی آشنا نبودند و این سبب شد که برخی برنامه‌ها، از جمله «ملت‌سازی» در افغانستان ناکام شوند. دمپسی می‌گوید «ما برای اعتماد سازی، عده‌ای را در روستاها پول می‌دادیم و از پروژه‌های بازسازی حمایت می‌کردیم اما آنها وابسته به قوم و قبیله خود بودند؛ نه چیزی بیشتر از آن.»

استنلی مک‌کریستال نیز می‌گوید، ما مشکلات را در افغانستان نفهمیده بودیم و فکر می‌کردیم که می‌توانیم به‌زودی مشکلات را مدیریت کنیم:«ما هیچ وقت به این فکر نکردیم که چه کنیم تا در درازمدت کار کند.کلوخ روی آب گذاشتیم و گذشتیم. این احساس را ندادیم که ما آمده‌ایم که باشیم.»

"کار تمام نشده است"

بیشتر جنرالان امریکایی که در این مستند صحبت کرده با خروج کامل نیروهای امریکایی از افغانستان یا با شیوه خروج تحت رهبری جو بایدن، موافق نیستند. جنرال دیوید پتریوس می‌گوید «از این خروج پشیمان می‌شویم.» او همچنان می‌افزاید که جنگ علیه گروه‌های رادیکال اسلامی پایان نیافته و باید تلاش‌های امریکا برای کنترل و نظارت فعالیت‌های این گروه‌ها ادامه داشته باشد. وقتی از جنرال جان آلن پرسیده می‌شود که آیا امریکا ممکن است دوباره به افغانستان برگردد؛ این احتمال را رد نمی‌کند. می‌گوید، «من نمی‌دانم که ما دوباره به افغانستان برگردیم یا نه. اما افراد با تجربه در واشنگتن داریم که درباره برگشت دوباره تصمیم بگیرند.»