رئیس‌جمهور چین با میزبانی حدود ۲۰ رهبر جهان از جمله ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، و نرندرا مودی، نخست‌وزیر هند، از «ذهنیت جنگ سرد» ایالات متحده و متحدانش که به باور او یک ابرقدرت در حال افول‌اند، به شدت انتقاد کرد.
برخورد صمیمانه رهبران چین، روسیه و هند نظر تحلیلگران امریکایی و البته رئیس جمهور نامتعارف امریکا را به خود جلب کرد. دونالد ترامپ روز سه شنبه در مصاحبه‌ای در واکنش به نشست «شانگهای» در شهر تیانجین چین گفت «اصلا نگران نیست» که ائتلافی علیه ایالات متحده میان چین و روسیه شکل بگیرد. او ارتش امریکا را قویتر از این کشورها توصیف کرد.
روزنامه فرانسوی لوموند در شماره روز سه‌شنبه خود درباره این نشست نوشت که شی جین‌پینگ روز یک‌شنبه از رهبران ۲۰ کشوری میزبانی کرد که ۴۰ درصد جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند. او در سخنرانی خود از «ذهنیت جنگ سرد» در امریکا و کشورهای متحد آن انتقاد کرد.
سیاست ترامپ برخی از کشورها به خصوص هند را به چین نزدیک کرده است. این در حالیست که حکومت های قبلی امریکا به هند به عنوان قدرت متوزان کننده چین در آسیا می نگریستند و هوای حکومت ناسیونالیست نارندرا مودی را داشتند. با این که ملی گراهای تندرو هندوی حامی حکومت مودی از کمپ ترامپ حمایت کرده اند اما ترامپ اهمیتی به این رابطه نداد و ۵۰ درصد تعرفه بر کالاهای هند وضع کرد. این اقدام باعث ناخرسندی شدید هند شده است.
ترامپ می‌خواست که با تعرفه سنگین، هند را از خرید نفت روسیه، روغن اصلی ماشین جنگ پوتین در اوکراین، منصرف کند اما در عوض هند به چین و روسیه نزدیک شده است و نارندرا مودی بدون توجه به فشارهای امریکایی برخورد خیلی صمیمانه با پوتین در جریان نشست شانگهای داشت.
لوموند نوشت که هیچ‌گاه پیش از این، مانند این دور، شمار زیادی از کشورهای عضو و ناظر، از مصر تا مالیزیا در نشست‌های سازمان شانگهای حضور نیافته بودند. شی از این فرصت برای ارسال پیامی گسترده‌تر استفاده کرد: فاصله گرفتن از هنجارها و ارزش‌های غربی و معرفی چین به عنوان ستون ثبات در جهانی نامطمئن. این جهانی است که ترامپ قصد دارد تمام مناسبات و هنجارهای جاافتاده بین المللی بعد از جنگ جهانی دوم را به شیوه خود برهم بزند و تابع آجندای سیاسی و مالی خود گرداند.
رهبر چین در ضیافت شام افتتاحیه گفت: «دگرگونی‌های سرنوشت‌ساز قرن در سراسر جهان شتاب گرفته‌اند و عوامل بی‌ثباتی، عدم اطمینان و پیش‌بینی‌ناپذیری رو به افزایش است.» او افزود: «چنان‌که یک ضرب‌المثل چینی می‌گوید، در مسابقه صد قایق، آنانی پیشتازند که محکم‌تر پارو می‌زنند.»
شی تاکید کرد که هدفش «ترویج توسعه، بهبود مدیریت جهانی و هم‌افزایی توانمندی‌های کشورهای جنوب جهانی» است. او صبح دوشنبه نیز آشکارا «ذهنیت جنگ سرد» و «رفتار زورگویانه» غرب را محکوم کرد.
جهانی بدیل
به نوشته این روزنامه، نشست تیانجین تنها آغاز رویدادهای سیاسی بزرگ در چین بود که مهم‌ترین آن رژه نظامی ۳ سپتامبر به مناسبت هشتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم خواهد بود؛ نمایشی از قدرت ارتش و بازتعریف تاریخی که به باور بیجینگ تاکنون در انحصار غرب بوده است.
برخی رهبران، مانند مودی و رجب طیب اردوغان، پیش از رژه، بیجینگ را ترک میکنند. اما کیم جونگاون، رهبر کوریای شمالی، در کنار حامیانش – چین و روسیه – حضور خواهد یافت تا نمایش وحدت آنها تکمیل شود.
هرچند هر کشور روابط خاص خود را با واشنگتن و بیجینگ دارد، اما حضور همه آنها پیامی واحد داشت: چین در مرکز نظم نوین جهانی مورد نظر کشورهای مخالف تفوق طلبی امریکا است. شی در دیدارهای دوجانبه با رهبران کشورهای عضو نیز کوشید خود را بازیگر قابل اعتماد در چارچوب مناسبات حاکم بین المللی و حافظ نظم و مقررات موجود معرفی کند. او از الکساندر لوکاشنکو، رهبر بلاروس، و مین آونگ هلاینگ، رهبر نظامی میانمار، استقبال گرمی کرد.
یون سون، رئیس برنامه چین در مرکز استیمسون در واشنگتن، گفت: «این لحظه مهمی است برای نشان دادن اینکه چین، روسیه، ایران و کوریای شمالی در شرایط کنونی بیشتر از غرب منسجمتر اند. پیام آنها روشن است: جنوب جهانی در حال متحد شدن است و صدای جمعیاش میتواند از غرب قویتر باشد.»
روابط نزدیک و انعطافپذیر پوتین که چهار روز در چین خواهد ماند، بار دیگر نزدیکی روابط او با شی را به نمایش گذاشت. دو رهبر در یک دهه گذشته بیش از ۴۰ بار دیدار کردهاند. پوتین با حضور در رژه نظامی بیجینگ، دین سفر شی جین‌پینگ به مسکو در ۹ می را ادا میکند.
لوموند در ادامه نوشت که شی و پوتین میخواهند نشان دهند که دیدار ترامپ با پوتین در آلاسکا تاثیری بر روابط چین–روسیه نداشته است. برعکس، بیجینگ حمایت دیپلوماتیک و صنعتی از مسکو را مشروع میداند، بهویژه حالا که خود ترامپ به پوتین خوشآمد گفته است.
سازمان همکاری شانگهای که در ۲۰۰۱ با شش عضو تاسیس شد، بعدها هند، پاکستان و ایران را نیز پذیرفت. امروز، چین از «حلقه وسیع دوستان» در چارچوب آن سخن می‌گوید. این سازمان، در کنار بریکس و ابتکار «یک کمربند – یک راه» تنها یکی از ابزارهای گسترش نفوذ جهانی بیجینگ است.
روابط چین با کشورها انعطافپذیر است. در روابط با چین برای هند وزنه تعادل، برای آفریقا و جزایر اقیانوس آرام کمک مالی و بهرسمیتشناسی، و برای ایران، کوریای شمالی و میانمار پوشش دیپلوماتیک و بقای اقتصادی هم است. برخلاف دیپلوماسی امریکا که به کاهش هزینهها و خروج از سازمانهای بینالمللی متمرکز است، چین دیدارهای منظمی با رهبران قارههای مختلف برگزار میکند.
آلفرد وو، استاد دانشگاه ملی سنگاپور، گفت: «چین میخواهد رهبری جهان را برعهده بگیرد و عقبنشینی امریکا این فرصت را برایش فراهم کرده است. این نشستها نشان میدهد که چین شبکهای از شرکا دارد که بخش بزرگی از جمعیت جهان را نمایندگی میکنند. این یک ائتلاف نیست، بلکه یک پلتفرم است. هر کشور منافع خودش را دنبال میکند و چین پختهتر از گذشته با این واقعیت کنار آمده است.»
