د طالبانو د کورنیو چارو وزارت چارواکو نن ملت ته د دولت د حساب ورکولو په نامه جوړې شوې غونډې ته وویل، چې په افغانستان کې څلوېښت نوې ولسوالۍ رامنځته کوي. دوی وویل، ۲۷ ولسوالۍ چې پخوا منظورې شوې وې څلور خواوې يې مالومې شوې او ډېر ژر به ۴۰ نورې نوې ولسوالۍ هم رامنځته کړي.
طالبانو د تېر لمریز کال وروستۍ میاشت کې د ۱۲ ولایتونو لپاره ۲۷ نورې او نوې ولسوالۍ منظورې کړې.
د پخواني جمهوري نظام پر مهال د هېواد په ۳۴ ولايتونو کې د ۳۶۵ ولسوالیو ټولې چارې د (سیمه ییزو ارګانونو خپلواکې ادارې) له خوا مهاريدلې چې له نږدې دوه کالو راهیسې چې طالبان واک ته رسیدلي هغه اداره يې د کورنیو چارو وزارت له تشکیل سره یو ځای کړې او چارې له دغه وزارته پر مخ وړل کېږي.
د طالبانو د کورنیو چارو وزارت د وینا له مخې په دې سره به د ولسوالیو ټول شمېر ۳۹۵ ته ورسېږي.
طالبان په داسې حال کې د ۴۰ نویو ولسوالیو د رامنخته کېدو خبره کوي، چې له تېرو دوو کالو راهیسې يې د حکومت په ډول په کور د ننه او بهر نیوکې روانې دي، او د نورو نیمګړتیاوو تر څنګ پرې، تر ډېره بریده نیوکې د ټولګډونه حکومت د نه رامنځته کېدو له امله دي.
له تېرو نږدې دوو کلونو راهیسې د طالبانو حکومت کوم هېواد لا په رسمیت نه دی پېژندلی.
درې افغان خویندو کې یوه له پوهنتون فارغه ده، خو وېرېږي طالبان یې له دندې منع نه کړي. دویمه خور یې دې ته ځورېږي چې د پوهنتون پاتې زدکړې به بشپړې کړي او که نه. دریمه هم ځورېږي چې که تر شپږم ټولګي پر پورته زدکړو بندیز وي، نو بې سواده به لویه شي.
مسعوده د یوې افغان کورنۍ مشره لور ده. لوړې زدکړې یې کړې دي او په یوه خصوصي دفتر کې کار کوي.
خو مسعوده هره ورځ له دې وېرې سره کار پیلوي چې هسې نه دا یې د دندې وروستۍ ورځ وي، ځکه طالبانو هغه دوه ځلې له کار منع کړې وه.
مسعوده د ډېری افغان نجونو په څېر له ډېرو ټولنیزو او اقتصادي ستونزو ګاللو وروسته له پوهنتون فارغه شوې ده.
هغه وايي، په زړه ناروغې مور او پلار یې له اقتصادي ستونزو سره د خپلوانو پر خبرو هم غوږ کوڼاوه او پر دې یې درس وایه، ځکه یې خپله هم ډېر ګوښښ کاوه: اوس نه غواړم چې ټولې خوارۍ مې په اوبو لاهو شي. زه غواړم کار وکړم او خپل وطن ته خدمت وکړم.”
مسعوده چې تېر ځل طالبانو له کار منع کوله تر هغه مخکې یې د دې پر خور ادیبه د پوهنتون دروازه تړلې وه.
ادیبې هم د خپلې مشرې خور په شان په ډېرو کړاوونو تر پوهنتون ځان رسولی او غوښتل یې د مسعودې په څېر فارغه او کار وکړي.
هغه یوازې د زدکړو نیمګړي پاتېدو ته نه ځورېږي، بلکې لوی خپګان یې دا هم دی چې خپله خور یې هره ورځ کار کوي او د کړې خوارۍ ګټه ویني.
ادیبه وايي:” ماهم ډېر کوښښ کړی و او پوهنتون ته مې لار پیدا کړه، خو د پوهنتون پر بندېدو ډېره ناهیلې شوې یمه، زه هم غواړم چې درس ووایم او کار وکړم. کله چې مسعودې ته ګورم ډېر مې زړه ځانته ډک شي، وایم کاش چې ما هم خپلې زدکړې بشپړې کړې وای.”
ادیبه له خپلو هیلو څو ګامه لرې پاتې ده، خو کشرۍ خور یې څوارلس کلنه مریم لا له ښوونځی هم نه ده فارغ شوې.
د کورنۍ تر ټولو کشرې مریم تر شپږم ټولګي درس ویلی، اوس له خپلو خوبونو ډېره لرې د کور په کارونو بوخته ده او له ځینو اروایي ناروغیو کړیږي.
هغه چې خپل لوستي وروڼه او خویندې ګوری، ځان ډېر کم احساسوي: زه نپوهېږم چې زما راتلونکې به څنګه کېږي، ایا زه به زدکړې وشم کړای کنه؟ زه هم غواړم چې د مسعودې او ادیبې په څېر لوړو زدکړو ته لار پیدا کړم.
دا شاید په افغانستان کې یوازې د مریم کیسه نه وي، داسې ډېرې نجونې به له دغو ستونزو کړېږي.
د پوهنتون استاد او ارواپوه شرف الدین عظیمي وايي، کوم کسان چې ځانونه له نورو کم ګڼي پر ځان یې باور کمېږي او د راتلونکي ژوند لپاره خپله انګېزه له لاسه ورکوي.
د نوموړي په خبره، د دې امکان هم شته چې دا ډول کسان پر اوږدمهاله ژور خفګان او ځان حقیر یا سپک ګڼلو اخته شي، چې نتیجه کې له خلکو او ټولنې واټن اخلي او بیا ښه پلار یا مور او نه هم ښه ملګری کېدی شي.
ملګرو ملتونو هم تېر جون کې وویل، چې له زدکړو منع شوو افغان نجونو کې ژور خپګان او د ځانوژنې فکر مخ په ډېرېدو دی.
د دې ادارې په راپور کې ویل شوي چې طالبانو نږدې ۲۱ میاشتنې واکمنۍ کې له ټولنیز ګډون، خدمتونو او کار د نجونو او ښځو د بې برخې کولو لپاره له ۵۰ ډېر فرمانونه صادر کړي دي.
د دې ادارې په خبره، طالبانو دغه کار سره افغان مېرمنې له خپلو حقونو په داسې سیستماتیک او پراخ ډول بې برخې کړې چې د نړۍ بل ځای کې یې ساری نشته.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیرخان متقي ویلي، چې په دوحه کې له امریکایي پلاوي سره خبرې خورا مهمې وې او په دغه ناسته کې «د افغانستان حاکمیت ته د واشنګټن پر درناوي» ټينګار وشو.
د الجزیرې د راپور له مخې، هغه دا رنګه ویلي چې امریکا باید پر طالبانو لګېدلي بندیزونه نور لرې کړي.
امیرخان متقي د الجزیرې سره په مرکه کې چې بشپړ متن یې د زمري د مېاشتې پر یوولسمه نېټه د چهارشنبې پر ورځ خپور شو، ویلي چې طالبان هم چا ته اجازه نه ورکوي چې د افغانستان خاوره د نورو هېوادونو په تېره بیا د امریکا پر ضد وکاروي.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر د امریکايي بندیانو موضوع ته په اشاره وایي:«موږ غواړو، چې په افغانستان کې د بهرنیو بندیانو مسله داسې غوڅه کړو چې ټولو خواو ته د منلو وي.»
د افغانستان لپاره د امریکا ځانګړیو استازیو ټام وېسټ او رینا امیري او د افغانستان لپاره د هغه هېواد سفیرې کرن ډیکر د یکشنبې او دوشنبې پر ورځو په دوحه کې له طالب چارواکو سره لیدلي وو.
په دغو کتنو کې امریکایي چارواکو له طالبانو غوښتي وو، چې ژر تر ژره او له کوم شرط پرته دې امریکایي وګړي له بنده خوشي کړي.
دا لا روښانه شوې نه ده چې دمګړۍ څومره امریکایان د طالبانو په بند کې دي، خو د امریکا د بهرنیو چارو وزیر انتوني بلېنکن، د وري په میاشت کې ویلي وو، لږ تر لږه ۱۷۵ امریکایان په افغانستان کې پاتې دي، چې له هغې ډلې یو شمېر یې د ۲۰۲۱ له اګست وروسته افغانستان ته تللي دي.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزارت وایي، چې دوحې ته د سفر پر مهال امیر خان متقي د بریټانیا، کاناډا، ایټالیا، هالنډ، سویلي کوریا او اسپانیا له ډېپلوماټانو سره لیدلي او له هغوی یې غوښتي چې خپل فعالیتونه بیا له سره په افغانستان کې پيل کړي.
د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو د بشري مرستو د همغږۍ اداره اوچا وایي، دوی د ۲۰۲۳ کال تر پایه د بشري مرستو رسولو د پلان د پلې کولو لپاره د بودجې له جدي کمښت سره مخامخ شوي دي.
افغانستان یو له هغو هیوادونو څخه دی چې وګړي یې له کلونو راهیسې له بد اقتصادي وضعیت سره مخامخ او د نړیوالو مرستندویه ادارو مرستو ته اړمن دي.
پر افغانستان د طالبانو له واکمنۍ وروسته د بې وزلۍ او بې کارۍ کچه نوره هم لوړه شوې او دغو لاملونو خلک له سختو اقتصادي ستونزو سره مخ کړي دي.
ریلییف ویب پاڼې د یوه راپور په خپرولو سره ویلي، چې د جولای میاشتې تر ۳۱مه پورې یې یوازې ۷۴۴ میلیونه ډالره ترلاسه کړي چې دا د تېر۲۰۲۲ کال د همدې مودې د بودجې پرتله له نیمایي هم کمې پیسې دي.
د خوړو د نړیوال سازمان ویاند وحیدالله اماني د مرستندویه سازمانونو د بودجې د کمښت ناورین مني او وایي، چې د خوړو نړیوال سازمان د روان کال له پیل څخه د مې میاشتې تر وروستیو پورې د افغانستان له خلکو سره د څه باندې شپاړس ملیونه ډالرو په ارزښت مرسته کړې ده.
د نوموړي په وینا، دغه مرستې به چې هر کال څه باندې ۳۴۰ زره مټریک ټنه خوراکي توکي او د شاوخوا ۱۲۰ میلیونه امریکايي ډالرو په ارزښت نغدې پیسې وې، اوس مهال د بودجې له جدي کمښت سره مخامخ شوې.
همداراز د خوړو نړیوال سازمان وایي، چې د اقتصادي ستونزو له امله کابو اته میلیونه کسان له بېړنیو مرستو بې برخې شوي دي.
دغه سازمان د روان کال تر پایه پورې کابو یو ملیارد ډالرو مرستو ته اړتیا لري.
د افغان ملي بشري مرستو موسسې مشر حمیدالله ولي وایي، چې د جمهوریت تر ړنګېدو وروسته یې د ځینو نړیوالو بنسټونو په همکارۍ د بشري مرستو بېلابېل پروګرامونه پيل کړي وو.
د نوموړي په خبره، د مرستو له پیل څخه تراوسه پورې یې په بېلابېلو ولایتونو کې یې پر څه باندې درېیو زرو کورنیو یوازې خوراکي توکي ویشلي دي.
د دې ترڅنګ یې د کابل ښار په ډېرو سیمو کې پر اړمنو خلکو پخه ډوډۍ هم وېشلې ده.
د ښاغلي ولي په وینا، له تېرو درېیو میاشتو راهیسې یې د مرستو لړۍ د نړۍوالو بنسټونو د نه همکارۍ له امله بنده شوې ده.
بله غاړه د اوچا مرستندویه بنسټ ویلي، په افغانستان کې د څو لسیزو جګړو، په وروستیو کلونو کې د خلکو د بې وزلیو، وزګارتیا او د وچکالیو له امله بشري اړتیاوې زیاتې شوې دي.
عمران خان طالبان د داعش پر وړاندې غوره انتخاب وباله او په افغانستان کې یې د پوځي اقدام په اړه د بوټو څرګندونې احمقانه وګڼلې. د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر خبرداری ورکړی و، که له افغانستانه د طالبانو د ترهګریزو فعالیتونو مخه ونه نیول شي پاکستان به په پوځي اقدام لاس پورې کړي.
د پاکستان پخواني لومړي وزیر د چهار شنبې په ورځ پر خپل یوټیوب چېنل په ژوندۍ بڼه خپره شوې وینا کې، د پاکستان د بهرنیو چارو پر وزیر بلاول بوټو زرداري سختې نیوکې وکړې او په افغانستان د پوځي عملیاتو په اړه یې د هغه څرګندونې احمقانه ګڼلي او هغه یې لیونی بللی دی.
عمران خان په باجوړ کې د دې اونۍ د یک شنبې د ورځې خونړی ځانمرګی برید وغانده او د طالبانو او داعش په اړه یې د امریکا د ولسمشر جوبایډن څرګندونې تکرار کړې، افغان طالبان یې د داعش د خراسان څانګې پر وړاندې غوره انتخاب وباله.
په دغه ځانمرګي برید کې چې داعش یې پړه پر غاړه اخیستې، لږ تر لږه ۶۳ کسان تر دې مهاله وژل شوي او نږدې ۲۰۰ نور ټپیان شوي دي.
ډیورنډ کرښې ته څېرمه په باجوړ سیمه کې د داعش لومړی برید دی، چې د جمیعت علمای اسلام ډلې پر سیاسي ناسته شوی، دغه ګوند په پاکستان کې افراطي دریځ لري، خو نه غواړي د اسلام اباد حکومت نسکور کړي. دغه ګوند د لومړي وزیر شهباز شریف په مشرۍ د واکمنې ټلوالې غړی دی.
د بلاول بوټو زرداري خبرداری:
د پاکستان د بهرنیو چارو وزیر خبرداری ورکړی، که طالبان اقدام ونه کړي هېواد به يې په افغانستان کې د ترهګرو د ځالو په له منځه وړلو کې پوځي ګامونه پورته کړي.
بلاول بوټو ویلي و، چې پاکستان د نړیوالو قوانینو له مخې له خپل ځانه د دفاع حق لري.
ښاغلي بوټو د سه شنبې پر ورځ یوې غونډې ته ویلي و:(( موږ به د نړیوال قانون له مخې د خپل ځان د دفاع لپاره اقدام وکړو. که افغان چارواکي عمل ونه کړي، د افغانستان دننه اقدام کول یو له انتخابونو څخه کېدای شي، خوا دا به لومړی اقدام نه وي.))
که څه هم پاکستان هیله درلوده، چې په افغانستان کې د طالبانو واک ته په رسېدو سره به د تحریک طالبان پاکستان د فعالیتونو مخه ونیول شي او په لومړي سر کې یې د افغان طالبانو په منځګړیتوب د تحریک طالبان پاکستان له مشرانو سره خبرې هم پیل کړې او هغوی اوربند هم اعلان کړ؛ خو په دې وروستیو میاشتو کې په پاکستان کې د وسله والو طالبانو بریدونو زور اخیستی دی.
هغه پخوانی اسلام اباد اوس طالبان تورنوي، چې د پاکستاني طالبانو په ګډون د پاکستان مخالفو ډلو ته پناه ورکوي؛ خو طالبانو دغه تورونه په وار، وار رد کړي دي.
له اج نیوز رسنۍ سره د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت مرستیالې په خپلو خبرو کې ویلي، ان هغه کسان په بریدونو کې لاس لري چې پاکستان ته په روغتیایي ویزو راغلي. خو نږدې دوه اونۍ مخکې امریکا وویل، داسې شواهد نشته چې وښيي، افغان کډوال د پاکستان ناامنۍ کې لاس لري.
په دې مرکه کې چې د چهارشنبې په ورځ خپره شوه مېرمن کهر زیاته کړې، شواهد ښيي چې افغانان په پاکستان کې په ترهګریزو بریدونو کې لاس لري او اسلام اباد يې اسناد له طالبانو سره شریک کړي.
د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت په یوه جلا بیان کې ویلي، چې په بلوچستان کې د پوځ پر یوې اډې په خونړي برید کې افغان اتباع لاس لري.
دغه وزارت د چهارشنبې پر ورځ په خبرپاڼه کې لیکلي، چې دغه کسان د کندهار ولایت اوسېدونکي وو.
د پاکستاني رسنیو د راپور له مخې، د پاکستان د بهرنیو چارو وزارت په اسلام اباد کې د افغانستان سفارت ته یو لیک استولی او د طالبانو له استازو یې غوښتي چې د درېیو وسله والو جسدونه ور واخلي.
د چنګاښ میاشتې په ۲۱ مه په ژوب کې د پاکستان د پوځ پر اډه او همدا راز په سیوۍ ولسوالۍ کې د پاکستان امنیتي ځواکونو پر پوستو د بریدونو له امله ۱۲ پاکستاني پوځیان وژل شوي وو.
د پاکستان پوځ هم شاوخوا یوه میاشت وړاندې په یوه بیان کې لیکلي وو، چې په پاکستان کې دننه په بریدونو کې د افغان وګړو ګډون اسلام اباد "خورا" اندېښنمن کړی دی.
خو نږدې دوه اونۍ وړاندې د امریکا د ملي امنیت شورا ویاند جان کربي وویل، لا هم داسې شواهد نشته چې د پاکستان په ناامنۍ کې د افغان کډوالو ښکېلتیا وښيي.
کهر دا ډاګیزه کړه، چې د افغان طالب وسلوالو یوه لویه برخه هم په پاکستان کې له مېشتو افغان کډوالو، په ځانګړي ډول دغلته له دیني مدرسو څخه راوتلې ده.
د ۲۰۲۱ کال په اګست میاشت کې د طالبانو له لوري پر کابل واک، د دې لامل شو چې ډېر شمېر نور افغانان پاکستان ته را کډه شي.
حنا رباني له اج نیوز سره په ځانګړې مرکه کې ویلي، چې په تېرو دوو کلونو کې ۷۵۰ زره افغان کډوال پاکستان ته راغلي او بېرته نه دي تللي. هغې زياته کړه، چې افغانان له ويزې او پاسپورټ پرته پاکستان ته نه شي راتلى.
په پاکستان کې د مېشتو افغان کډوالو په اړه د اندېښنو له زیاتېدو سره په تېرو څو میاشتو کې له دغه هېواده څخه د افغانانو د نیولو او ویستلو لړۍ ګړندۍ شوې ده.
د راپورونو له مخې، تېره یوه میاشت په پاکستان کې شاوخوا پنځه سوه افغان کډوال نیول شوي دي. هغه ویډیوګانې چې سرچینو د چهارشنبې په شپه له اسلام اباد څخه افغانستان انټرنشنل ته رالېږلي، ښيي چې پولیس په زوره د افغان کډوالو کورونو ته ننوتي، تر وهلو ډبولو وروسته یې، د کورونو نارینه نیولي او له ځانه سره بیولي دي.
