۱۵م د اګسټ، هغه ورځ چې د افغانانو باورونه يې د ډیموکراسۍ او ولسواکۍ په اړه بدل کړل. په افغانستان کې شل کلن جمهوري نظام راوپرځېد. د دیارلسو ورځو په اوږدو کې د دوو لسېزو د جوړ شوي جمهوريت نسکورېدل، ډېرو ته د پوښتنې وړ خبره ده.
د نړۍ د ځواکمنو هېوادونو له لویو نړیوالو جګړو وروسته، د درېمې درجې هېوادونو جوړښتونه په کم مثال دا ډول را پرځېدلي؛ خو افغانستان له دې پرته چې په تدریجي ډول راپریوځي، هر څه په څو ورځو کې د بارو خلاف راپرېوتل.
د اګست له دویمې له هراته پیل وشو او د اګست په پنځلسمه په کابل کې د ارګ د ننه طالبانو انځورونه اخیستل.
د اګست ۱۵مه له سهار وخته تر غرمې حکومتي ادارو خپل جوړ شوي تخنيکي سیسټمونه ګډوډ کړل او شته کاغذي اسناد یې وسوځول، ماسپښین دوه نیمې بجې پخوانی ولسمشر ډاکټر اشرف غني او ورسره څو تنه نور په چورلکو کې ارګ پرېښود او له شمالي سرحدونو واوښتل.
طالبان حاکم شول او د شاهي نظام اساسي قانون يې بېرته په افغانستان کې د پلې کېدو وړ وباله.
له هغې ورځې چې طالبان حاکم شول لومړی کار یې دا و، چې د افغانستان اساسي قانون، ملي بېرغ، ملي سرود او نور ارزښتونه يې تر پښو لاندې کړل، تر شپږم پورته د نجونو ښوونځي يې وتړل او تر اوسه تړلي پاتې دي.
ښځې يې په دفترونو کې له کاره را وګرځولې، له محرم پرته يې د ښځو له کوره وتل بند او حجاب اجباري کړ، د پخواني حکومت د کسانو نيول، وژل، ربړول او زنداني کول يې یوه بله هڅه وه، د بیان پر ازادۍ ورځ تر بلې کړۍ تنګه کړه او ان تر دې چې رسنۍ يې (اسلامي امارت) ویلو ته اړ وېستې، ساز او سرود بند او د ښځو سینګارتونونو له تړل کېدو سره په لسګونو زره ښځې وزګارې شوې، په رسنیو کې یې د ښځو په غږ بندیز ولګاوه او د دوی په اعتراضي لاریونونو يې ډزې وکړې.
طالبان د دوو کلونو په تېرېدو لا هم کوم هېواد په رسمیت نه دي پېژندلي؛ خو د رسنیو د خبرونو له مخې طالبانو ته له بهره هره میاشت اتیا میلويونه ډالر مرسته راځي.
طالبان دعوه کوي، چې په افغانستان کې يې سراسري امن راوستی؛ خو په تېرو دوو کالو کې د رسنیو د راپورونو له مخې د اسلامي دولت خراسان څانګې په کابل او ولايتونو کې د لویو ځانمرګو او وسلوالو بریدونو مسوولیت منلی، چې د طالبانو تر لوړپوړو چارواکو يې په کې وژلي دي.
د طالبانو حکومت د دفاع سرپرست ملا محمد یعقوب له نورو طالب مشرانو په توپير ډېر کله په خپلو خبرو کې د افغانستان د هوايي حریم د (اشغال) خبره کوي او له افغانستانه بهر (جهاد حرام) بولي.
طالبان دعوه کوي، چې په افغاستان کې په تېرو دوو کالو کې بریالي شوي چې ټولګډونه حکومت ولري؛ خو نور قشرونه يې يوازې د ملایانو حکومت بولي او د دې تر څنګ د سیمې او نړۍ هيوادونه هم ورته د ټولګډونه حکومت د جوړیدو وړانديزنه کوي.
۱۵م د اګست طالبانو په دې موخه په افغانستان کې عمومي رخصتي اعلان کړې، چې ګنې دوی په دې ورځ بریالي شوي؛ خو افغانان او په سیمه کې پښتانه دا ورځ یوه توره ورځ بولي او د طالبانو راتګ له امریکا سره د یوه جوړجاړي له مخې ګڼي.
د افغانستان په خاوره د طالبانو د ټوپک له وېرې او وچ کلک دريځ او تاوتریخوالي له امله هيڅوک غږ نه شي پورته کولی او چې چا هم د ملي ارزښتونو په اړه غږ پورته کړی، وژل شوي او یا هم داسې زنداني او ربړول شوي چې د بیا غږ پورته کولو جرائت څوک نه شي کولای.
خو له هېواده بهر په ګاونډیو او نورو بهرنیو هېوادونو کې يو شمېر فعال افغانان د اګست ۱۵مه یوه توره ورځ یادوي او په یاد یې وير او ماتم کوي.
بریالی یو افغان فعال دی چې په پاکستان کې اوسي، هغه وايي دوی ۱۵م د اګست د تورې ورځې په ډول پېژني، هغه زیاتوي: «امریکا په قطر کې طالبانو سره پټه معامله وکړه او په افغانستان يې حاکم کړل، زموږ هر څه يې برباد کړل. زموږ په تاریخ يې یو تور داغ کېښود، موږ چې تر څو ژوندي یو دغه ورځ به د تورې ورځې په نوم پېژنو.»
هغه زیاته کړه:«موږ د افغانستان هغه ورځې هم لمانځو چې ملي ورځې وي او زموږ په تاریخ کې ثبت شوې وي لکه د اسقلال ورځ، د بیرغ ورځ او داسې نورې.»
شکریه کابلۍ چې له تېرو اتلس مياشتو راهیسې په پاکستان کې کډواله ده وايي، چې ۱۵م د اګست داسې ورځ ده چې د ټولو افغانانو په زړه يې داغ اېښی:« زموږ نوی نسل اوس په دې باور دی، چې نوره نه ډیموکراسي شته او نه هم د بیان آزادي. موږ نړیوالو تېراېستلي یو او هغه خلک يې پر موږ مسلط کړل، چې د ټولو ارزښتونو خلاف په ټولنه کې د ترهګرو په نوم پېژندل کېدل، اوس هم بهرنیان ورسره مرسته کوي او غواړي دوی پايدار پاتې شي.»
د خیبر پښتونخوا په ځینو سیمو کې هم د لرو پښتنو ځوانان د افغانستان درې رنګه ملي بېرغ په رپولو سره د افغانستان ملي ورځې نمانځي او ملاتړ يې کوي.
داسې هم ویل شوي وو، چې ګواکې د پاکستان په بېلابېلو ښارونو کې به افغان کډوال د اعتراض په ډول واټونو او سړکونو ته راووځي؛ خو داسې ښکاري چې پاکستاني چارواکي به دغو کډوالو ته د لاریونونو اجازه ورنه کړي.
