اروپايي ټولنه: په افغانستان کې ۲۸.۳ میلیونه وګړي بېړنیو بشري مرستو ته اړتیا لري

د اروپايي ټولنې د بشري مرستو دفتر اعلان وکړ، چې افغانستان له بې ساري بشري ناورین سره مخ دی او بېړنیو بشري مرستو ته اړتیا لري.

د اروپايي ټولنې د بشري مرستو دفتر اعلان وکړ، چې افغانستان له بې ساري بشري ناورین سره مخ دی او بېړنیو بشري مرستو ته اړتیا لري.
د دغه دفتر په راپور کې راغلي، چې سږ کال په افغانستان کې ۲۸.۳ میلیونه وګړي د ژوندي پاتې کېدو لپاره بېړنیو بشري مرستو ته اړتیا لري.
د اروپايي اتحادیې د بشري مرستو د دفتر (ECHO) په وینا؛ په ۲۰۲۳ کال کې له 17 میلیونو څخه زیات خلک د شدیدې لوږې سره مخ دي.
په دغه راپور کې، چې نن چهار شنبه(د زمري ۲۵مه) خپور شو؛ خبرداری ورکړل شوی، چې افغانستان دا مهال له چټک اقتصادي زوال، لوږې، خوارځواکۍ، انفلاسیون او د بېوزلۍ له ډېرېدو سره مخ دی.
په راپور کې ویل شوي، چې په افغانستان کې بېکاري او بې ثباته انفلاسیون زیات شوی دی.
د اروپايي ټولنې د بشري مرستو دفتر دا هم ويلي، چې د وردګو په جغتو، بهسودو او سيداباد ولسواليو کې کورنۍ له روغتيايي ستونزو سره مخ دي.
ویل کېږي، چې د افغان وګړو روغتیا د خوارځواکۍ او د لازم روغتیايي میکانیزم د نشتوالي له امله له خطر سره مخامخ ده.
په ورته وخت کې د اروپايي ټولنې د بشري مرستو دفتر له افغانستان سره خپلې مرستې اعلان کړې او ویلي یې دي، چې د دغو مرستو له امله به د ځینو بدو پایلو مخه ونیول شي.

د فرانسې د لوړو زده کړو پخوانۍ وزیرې نجات ولو بلقاسم؛ د دغه هېواد له ولسمشر څخه وغوښتل، چې افغان مېرمنو ته دې د ویزو په ورکړه کې اسانتیاوې رامنځته کړي.
نوموړې امانویل مکرون څخه وغوښتل، چې په دې برخه کې دې بیړنۍ مرسته وکړي او په ځانګړې توګه هغو میرمنو ته دې ډېر پام وشي چې پاکستان او ایران ته کډوالې شوې دي.
دغه پخوانۍ فرانسوۍ چارواکې، چې اوس مهال د «فرانسه، د کډوالو ځمکه» موسسې مشره ده، په لیبراسیون ورځپاڼه کې د یوې لیکنې په خپرولو سره؛ د طالبانو د واکمني کلیزه په افغانستان کې یو تور تاریخ بللی.
د نوموړې په وینا؛ دا د نړۍ یوه بې ساری شاتګ دی.
نوموړې افغانستان د طالبانو د واکمنۍ پر مهال د ښځو لپاره په نړۍ کې تر ټولو ناوړه زېږند ځای هېواد وباله او د افغان مېرمنو د ملاتړ غوښتنه یې وکړه.
مېرمن بلقاسم دې ته په اشارې سره چې فرانسه به د را روانې ډیسمبر میاشت کې د کډوالو د ملاتړ د نړۍوالې غونډې له جوړوونکو څخه وي، ټینګار وکړ چې دا له تصوره لرې خبر ده، چې د افغان ښځو مساله دې د دې غونډې په لومړیتوبونو کې نه وي.
د فرانسې د کډوالو د ملاټړ د ادارې د مشر په وینا، په اوسنیو شرایطو کې اروپا ته د افغانو ښځو قانوني ننوتلو لپاره د یوې عملي حل لارې په توګه یوازینې لار د ویزې د ورکړې د ځانګړي پلان تطبیقول دي.
تر دې مخکې څه باندې ۳۵۰ فرانسوي شخصیتونو د اپریل په میاشت کې د لومونډ ورځپاڼې له لاریې په فرانسې کې د افغان مېرمنو د قانوني منلو لپاره د بیړنۍ برنامې د جوړولو غوښتنه کړې ده.
هغوی د طالبانو د واکمنۍ پر مهال د ښځو او نجونو وضعیت ته په اشارې، د فرانسې د حکومت مشرانو ته لیکلي، چې دا هېواد د « فمینستي ډیپلوماسۍ د ودې مدافع» دی او باید د افغانو ښځو او نجونو سره د مرستې لپاره له ټولو اړینو امکاناتو کار واخلي.

د پخواني جمهوري نظام د ډېپلوماتیکو او قونسلي ماموریتونو د همغږۍ شورا وايي، چې په افغانستان کې د بشري حقونو روان وضعیت د ژورې اندېښنې وړ دی.
یادې شورا تېره ورځ (د زمري ۲۳مه) د طالبانو د واکمنۍ د دوو کلونو د پوره کېدو په مناسبت په یوې خپره کړې خبرپاڼه کې ویلي، چې په تېرو دوو کلونو کې طالبانو پر افغان مېرمنو سخت او ځورېدونکي بندیزونه لګولي دي.
خبرپاڼه زیاتوي، چې طالبانو په قصدي ډول مېرمنې او نجونې له زده کړو او ټولنیزو ازادیو محرومې کړي دي او د دغې ډلې له خوا بشري حقونه په ښکاره ډول تر پښو لاندې کیږي.
د جمهوري نظام د ډېپلوماتیکو او قونسلي ماموریتونو د همغږۍ شورا له نړۍوالې ټولنې غوښتي، چې طالبان په رسمیت ونه پېژني او پر دغې ډلې فشارونه لا زیات کړي.
خو بلخوا طالبان بیا له نړۍوالې ټولنې غوښتنه کوي، چې د دوی حکومت دې په رسمیت وپېژني او د ټولو ستونزو د حل لار یوازې تعامل دی.
خو نړۍوالې ټولنې له طالبانو سره د خبرو اساسي خنډ د دغې ډلې له خوا پر نجونو او مېرمنو بندیزونه، د ټولګډونه حکومت نه موجودیت او د بشري حقونو تر پښو لاندې کول یاد کړي دي.
د طالبانو مشر ملا هبت الله بیا څه موده وړاندې په یوه غږیز پیغام کې ویلي وو، چې نړۍ ورته مشورې ورکوي او دوی د هیچا فرمایش نه مني.
د ډېپلوماتیکو او قونسلي ماموریتونو د همغږۍ شورا بیا روانو ستونزو ته د حل یوازینۍ لار ملي ډیالوګ ګڼي.
دا په داسې حال کې ده، چې اونۍ وړاندې پخواني ولسمشر حامد کرزي هم د افغانستان د ستونزو یوازینی حل د یوه ملي ډیالوګ جوړېدل ګڼلی و.

د هاوايي ایالت چارواکي وايي، چې تر دا مهاله یې د ۱۰۶ کسانو جسدونه موندلي دي او ښايي د مړو شمېره له دې څو چنده زیاته شي.
په هاوايي ټاپو کې د اورلګېدنې له امله د وژل شويو کسانو لومړني نومونه يوه اوونۍ وروسته له هغې د چارواکو له خوا خپاره شول، چې په هاوايي ټاپو کې لږ تر لږه ۱۰۶ کسان ووژل شول.
د نیویارک ټایمز د راپور له مخې په دغه اور کې د هاوايي ایالت د لاهاینا تاریخي ښار لویه برخه سوځېدلې ده او د پلټنې او ژغورنې ډله د قربانیانو د جسدونو په لټه ده .
د دغه ایالت والي جوش ګرین امریکايي رسنیو ته ویلي، چې ښايي په راتلونکو لسو وروځو کې د مړو په شمېر کې د پام وړ زیاتوالی راشي.
نوموړی زیاتوي، چې د مړو د پېژندلو پروسه ستونزمنه ده او د DNA یوې متخصصې ډلې ته اړتیا لري.
د دغه ایالت د والي په خبره، چې د لاهاینا ښار د سوځېدلې سیمې ۳۲ سلنه برخه د پلټنې د سپیو له خوا پلټل شوې او په نورې پلټنې کار روان دی.
بلخوا د هاوايي د مایوي ښار د بېړنیو پېښو ادارې ویلي، چې دغې اورلګېدنې نېږدې ۵.۵۲ میلیارده ډالره زیان اړولی دی.
د راپورنو له مخې؛ دا د امریکا په تېر سل کلن تاریخ کې بې ساری اور دی، چې د هاوايي ایالت ګڼې برخې یې سوځولي او درانه مالي او ځاني زیانونه یې اړولي دي.

د امریکا د کانګرس د بهرنیو اړیکو کمېټې مشر مایکل مکال، په افغانستان باندې د طالبانو د دوه کلنې واکمنۍ د پوره کېدو په مناسبت یو ځل بیا له افغانستانه د امریکايي پوځیانو پر وتلو نیوکه کړې او ددغه کار پړه یې د ولسمشر جوبایډن پر حکومت واچوله.
په یادې اعلامیې کې دغه امریکايي قانون جوړونکي ویلي دي، چې له افغانستان څخه وتل او د زرو امریکايي اتباعو او همدا راز د سل زره افغان همکارانو پرځای پرېښودل، زموږ اخلاقي ځواک کمزوری کړی او دغه کار د روسیې، چین او ایران په څېر دښمنان زړه ور کړي دي.
د امریکا ولسمشر په داسې حال کې له افغانستانه د امریکايي ځواکونو د بشپړو ایستلو په اړه د خپلې پرېکړې دفاع کړې او ویلي یې دي، چې دغه پرېکړه یې له ډېپلوماتیکو او پوځي چارواکو سره د مشورې او د امریکا د ملي ګټو په پام کې نیولو سره کړې ده.
بایډن دا هم ویلي دي، چې له افغانستان څخه د پوځيانو د ایستلو عملیات په تاریخ کې ساری نه لري.
خو د امریکا د کانګرس د بهرنیو اړیکو د کمېټې مشر مایکل مکال وايي، چې تر هغه به آرام نه کېني چې له افغانستان څخه د امریکايي ځواکونو د وتلو بهیر روښانه شوی نه وي او د دغو ناکامیو عاملین نه وي معلوم.
د دغه تړون له مخې له افغانستان څخه د بهرنیو ځواکونو د وتلو وروستۍ نېټه د ۲۰۲۱ کال د مې لومړۍ نېټه ټاکل شوې وه، خو ولسمشر بایډن د همدې کال په اپریل میاشت کې اعلان وکړ، چې امریکايي ځواکونه به د اګست تر پایه له افغانستانه ووځي.

د افغانستان د ملي دفاع پخوانی سرپرست او د جمهوري غوښتونکي خوځښت د سیاسي اړیکو مشر شاه محمود میاخېل وايي، چې د اګست پنځلسمه نېټه د افغانستان د خلکو لپاره یوه توره ورځ ده.
نوموړي له افغانستان انټرنشنل – پښتو سره په مرکه کې وویل، چې د افغانستان اسلامي جمهوري دولت د یوې نړۍوالې دسیسې په اساس ونړول شو او پر ځای یې طالبان واکمنان شول.
هغه زیاتوي: “افغانستان له خپلو ټولو قانونمندو ارزښتونو سره- سره د یوې نړۍوالې او سیمه ییزې پراخې، پېچلې او استخباراتي دسیسې په ترڅ کې سقوط کړی شو”.
د میاخېل په خبره، چې افغانستان په نړۍواله ټولنه کې په شدت منزوي، بېقانونه، بې نظامه او بې تعریفه هېواد دی، چې هېڅ راز اصولي او نړۍوال تعامل ورسره نه کیږي.
هغه زیاتوي، چې افغانستان عملاً د پاکستان په هراړخیز ښکېلاک کې ګېر هېواد دی.
میاخېل وايي: “همدا تېره ورځ په خوست کې د پاکستاني بېپیلوټه الوتکې په برید کې بېګاه انسانان ووژل شول، پاکستان افغانستان خپله خاوره ګڼي هر وخت یې چې زړه وغواړي هر څه کولی شي”.
د افغانستان د وروستي جمهوري دولت دغه پخوانی چارواکي زیاتوي، چې امریکا، ناټو، چین، روسیه، پاکستان، ایران او نورو سیمه ییزو او نړۍوالو قدرتونو په شدید او خونړي رقابت کې افغانستان په شدت سره د یوه بل نیابتي جنګ پر خوا روان دی.
نوموړی وايي، چې دوی د افغانستان لپاره د یوې داسې ملي سراسري جبهې د جوړېدو په هڅه کې دي، چې د افغانستان د خاموش اکثریت استازولي وکړلای شي او افغانستان د یوه ملي اساسي قانون په رڼا کې د یوه ولسواک، جمهوري، ملي او مشروع نظام ټینګښت ته ورسوي.
د یادونې وړ ده،چې نن د بشري حقونو د څار سازمان څېړونکې فرشتې عباسي هم ویلي وو، چې افغانستان له یوه بشري بحران سره مخ دی.
