د کډوالۍ نړۍواله اداره: نېږدې ۷۰ سلنه افغانان بېکاره او د فقر تر کرښې لاندې ژوند کوي

د کډوالۍ نړۍوال سازمان اعلان کړی، چې په افغانستان کې نېږدې ۷۰ سلنه وګړي بېکاره او د فقر تر کرښې لاندې ژوند کوي.

د کډوالۍ نړۍوال سازمان اعلان کړی، چې په افغانستان کې نېږدې ۷۰ سلنه وګړي بېکاره او د فقر تر کرښې لاندې ژوند کوي.
دغه سازمان د دوشنبې په ورځ (د زمري ۳۰مه) پر ایکس(ټویټر) ټولنیزه شبکه لیکلي، چې په افغانستان کې بې کاري لا هم مخ پر زیاتېدو ده.
په ملګرو ملتونو پورې اړوند دغه اداره زیاتوي؛ په داسې حال کې چې د افغانستان اقتصاد له سقوط سره مخ دی، کوچني او منځني کاروبارونه لا هم خپل کارګران او کارکوونکي له دندو ګوښه کوي.
د کډوالۍ نړۍوال سازمان په یوې انفوګرافیکي څرګندونه کې روښانه کړې، چې سږ کال دغه سازمان ۴۱ میلیونه ډالرو ته اړتیا لري چې له ۶۰ زره اړمنو کورنیو سره مرسته وکړي.
دا په داسې حال کې ده، چې تېر کال دې موسسې د خپلې مرستې د پروګرام لاندې ۵۸ زره کورنۍ راوستې وې او ۱۰ زره کسانو ته یې د کار زمینه برابره کړې وه.
د ۱۴۰۰ ز کال په زمري میاشت کې د طالبانو له راتګ او د بیکارۍ له خپرېدو او د بهرنیو مرستو له کمېدو وروسته؛ په افغانستان کې د ملګرو ملتونو پراختیایي پروګرام وړاندوینه کړې وه، چې د راتلونکي کال تر نیمایي پورې به د دغه هېواد شاوخوا 97 سلنه خلک د بې کارۍ له امله د فقر تر کرښې لاندې ژوند کوي.
د ملګرو ملتونو د اټکلونو له مخې؛ د افغانستان د نفوسو دوه پر درېیمه برخه چې ۲۸ میلیونه وګړي کېږي، بشري مرستو ته اړتیا لري.
دا په داسې حال کې ده، چې طالبانو په افغانستان کې د ښځو پر کار کولو هم بندیز لګولی، چې دغې چارې هم پر اقتصادي وضعیت منفي اغېز ښیندلی دی.


رسنیو د ایراني چارواکو په حواله خبر ورکړی، چې په تېرو پنځلسو ورځو کې یې له ۲۴ زرو څخه زیات افغانان له ایرانه ویستي او طالبانو ته یې سپارلي دي.
د ایران د خراسان رضوي د سرحدي ګارد قوماندان مجید شجاع وايي؛ په تېرو پنځلسو وروځو کې یې ۲۴۳۶۹ افغان بې اسنادو کډوال د دوغارونله لارې طالبانو ته سپارلي دي.
د ایران د سرحدي ګارډ دغه چارواکي زیاته کړه، چې یاد کسان د ایران خاورې ته غیرقانوني راداخل شوي وو، چې بېرته افغانستان ته ولېږدول شول.
ښاغلي شجاع د دوشنبې په ورځ (د اسد ۳۰مه) په ایران کې د مهاجرینو پر "قانوني" شتون ټینګار وکړ او زیاته یې کړه چې هر بهرنی وګړی باید د "رسمي او قانوني" دروازو له لارې دغه هېواد ته داخل شي.
هغه وویل،که څوک قوانین مراعت نه کړي نو د ایراني سرحدي ساتونکو له پرېکنده اقدام سره به مخ شي.
دغه ایراني چارواکي تر دې مخکې د افغان مهاجرینو په اخراج کې د ۱۵ سلنه زیاتوالي اعلان کړی و او ویلي یې وو، چې سږ کال له ایران څخه څه باندې ۲۲۴ زره افغان کډوال ایستل شوي دي.
په ایران کې دا مهال نېږدې پنځه میلیونه افغان کډوال اوسي، چې دا شمېره په دغه هېواد کې د کډوالو ۶۳ سلنه جوړوي.

د طالبانو د کډوالو او بیا راستنېدونکو چارو وزارت په کندهار کې چې د دغې ډلې اصلي مرکز دی؛ د کډوالۍ د نړۍوال دفتر(ای او ایم) د بیا پرانیستلو اعلان کړی دی.
دغه وزارت د دوشنبې په ورځ (د اسد په ۳۰مه) پر خپلې وېبپاڼې د کندهار د کډوالو چارو د ریاست په حواله لیکلي، چې دغه دفتر د یکشنبې په ورځ بېرته خپل فعالیت پیل کړی.
د دغه خبر له مخې؛ د سپين بولدک په سرحدي سيمه کې د کډوالۍ د نړۍوال دفتر فعاليت له تېرو دوو مياشتو راهيسې بند شوی و.
د طالبانو د کډوالو چارو وزارت ویب پاڼه زیاتوي، چې په دې موده کې د دغه وزارت د چارواکو او د کډوالۍ د نړۍوال دفتر تر منځ غونډې شوي او له هغې وروسته په سپین بولدک کې د دغه سازمان دفتر بېرته پرانیستل شو.
په خبر کې ویل شوي، چې دواړو لوریو د "ستونزو پر حل" ټینګار کړی؛ خو دا یې نه دي ویلي، چې دا "ستونزې" څه وې او ولې د ملګرو ملتونو اړوند د دغه سازمان دفتر تړل شوی و.
تر دې مخکې د ملګرو ملتونو په دفترونو کې د ښځو پر کار د بندیز لګولو په اړه د طالبانو له حکم وروسته د دغه سازمان چارواکو اعتراضونه وکړل او په دې سازمان پورې اړوند یو شمېر دفترونو په موقت ډول خپل فعالیتونه ودرول.
د تېرې میاشتې په نیمایي کې د طالبانو اقتصاد وزارت د ملګرو ملتونو چارواکو ته په یوه شفاهي حکم کې د ملګرو ملتونو په ټولو ادارو کې د ښځو پر کار کولو بندیز ولګاوه.
له هغې وروسته ملګرو ملتونو خپلو ډېرو کارکوونکو ته په کورونو کې د پاتې کېدو امر وکړ؛ خو د ملګرو ملتونو د چارواکو د اعتراضونو او د دغه فرمان د لغوه کولو لپاره د دغه سازمان د چارواکو او طالبانو ترمنځ خبرې بریالۍ نه شوې.
طالبانو په تېرو دوو کلونو کې د پرلپسې فرمانونو په صادرولو سره په تدریجي ډول په دولتي او غیر دولتي ادارو کې د ښځو پر کار کولو بندیز لګولی دی.
د ملګرو ملتونو د ښځو چارو دفتر د تېر کال په غويي میاشت کې اعلان وکړ، چې د دې فرمان له صادرېدو وروسته د هغو موسسو ۸۶ سلنه فعالیتونه چې د ښځو له خوا اداره کېدل او یا هم د ښځو پر مسایلو متمرکز وو، ودرول شول.

د طالبانو ازبېک تباره قوماندان صلاح الدین ایوبي ویلي، چې د طالبانو په جنګیالیو کې له ۳۵ زرو څخه تر ۴۰ زرو پورې ازبېکان موجود دي.
د طالبانو دغه پوځي قوماندان وايي، دغه ځواکونه د طالبانو د دفاع، کورنیو چارو او استخباراتو په ادارو کې ځای پر ځای شوي دي.
صلاح الدین ایوبي له بي بي سي فارسي سره په مرکه کې ویلي، چې د شمالي ولایتونو په سقوط کې ازبېک قوماندانانو او جنګیالیو مهم رول لوبولی دی.
د هغه په وينا؛ د فارياب او بدخشان په ګډون د دغو ولايتونو په نيولو کې کندهاري جنګیالیو ځانګړی رول نه دی لوبولی بلکې اساسي رول د سيمه ييزو وسله والو طالبانو و.
ښاغلي ایوبي د ازبېک او تاجک طالبانو او د پښتنو طالب مشرانو تر منځ د کړکیچ خبره ومنله او ویې ویل چې دا "کوچنۍ ستونزې" دي.
دغه طالب قومندان وویل: "موږ له هبت الله سره بیعت کړی او تر هغه به ورسره ولاړ یو، تر څو چې هغه د شریعت خلاف کار نه وي کړی".
ښاغلي ایوبي زیاته کړه، چې اوس مهال اووه شمالي ولایتونه تاجېک او په ځینو ولایتونو کې مرستیالان ازبېک دي.
د طالبانو دغه ازبېک قوماندان وايي: "موږ د تېر حکومت په پرتله ډېر جنرالان لرو، اوس مهال له ۳۰ډېر ازبېک جنرالان لرو".
دغه طالب چارواکي د ټول شموله حکومت د جوړولو په اړه وویل:"طالبان خپله تګلاره لري او له هېوادونو او نړۍوالې ټولنې سره هېڅ تړاو نه لري، ایران، پاکستان او تاجکستان څه کوي چې زموږ په چارو کې لاسوهنه کوي".
صلاح الدین ایوبي لومړنی طالب قوماندان و، چې د پخواني ولسمشر محمد اشرف غني له وتلو څو ساعته وروسته د ۱۴۰۰ لمریز کال د زمري په ۲۴مه ارګ ته ننوت او د ارګ ساتونکي یې بې وسلې کړل.
ښاغلي ایوبي وویل، چې طالبانو د اشرف غني د وژلو اراده نه درلوده.
هغه زیاته کړه چې د زمري د میاشتې په ۲۴ نېټه د طالبانو د دفاع وزیر ملا یعقوب په امر کابل ته ننوت او د ۴۰ ورځو لپاره یې د پلازمینې امنیت پر غاړه درلود.
په وروستیو دوو کلونو کې صلاح الدین ایوبي له طالبانو سره څو ځله اختلاف پېدا کړل او له دې ډلې څخه د جلا کېدو تر بریده ورسېد.

د طالبانو د لوړو زده کړو وزارت وايي، چې د نجونو پر مخ د پوهنتونونو د دروازو د پرانیستو په طرحې کار روان دی، خو په لوړو زده کړو وزارت کې یوه سرچینه وايي، چې تر اوسه داسې کومه طرحه نه شته.
د طالبانو د لوړ زده کړو علمي مرستیال لطف الله خېرخوا ویلي، چې د نجونو پر مخ د پوهنتونونو د دروازو د پرانیستلو په طرحې کار روان دی او چې کله بشپړه شي له خلکو سره به یې شریکه کړي.
نوموړي دغه څرګندونې نن دوشنبه ملت ته د دولت د حساب ورکونې په پروګرام کې کړي دي.
خو په لوړو زده کړو وزارت کې یوې معتبرې سرچینې افغانستان انټرنشنل – پښتو ته ویلي، چې تر اوسه هېڅ داسې کوم سند یا طرحه نه شته چې له مخې یې د نجونو پر مخ پوهنتونونه پرانیستل شي.
یاده سرچینه وايي، چې د تېر کال په لومړیو کې د دغه وزارت د علمي مرستیال له خوا یوه کمېټه جوړه شوې وه، مګر یادې کمېټې یوازې یوه غونډه کړې ده.
سرچینه زیاتوي: “ په دغې کمېټې کې یوازې د نجونو د زده کړو په اړه د طالبانو نظر بیان شو او د کمېټې غړو ته دنده ورکړل شوې وه، چې د ښځو په اړه د طالبانو د نظر په رڼا کې یوه طرحه جوړه کړي، خو د نوي وزیر له راتلو وروسته کمېټه ورکه شوه”.
یاده سرچینه وايي، چې د نجونو پر مخ د پوهنتونونو د دروازو د پرانیستلو طرحه هېڅ عملي اړخ نه لري.
د کابل پوهنتون یوه استاد د نوم د نه ښودلو په شرط افغانستان انټرنشنل-پښتو ته وویل، چې یو کال وړاندې دوی ته هم د پوهنتون د رییس له خوا ویل شوي وو، چې غواړي د لوړو زده کړو وزارت ته د نجونو د زده کړو یوه طرحه جوړه کړي.
دغه استاد وايي: “موږ ته د خپل ډیپارټمینټ له خوا وویل شول، چې یو استاد باید د دغې طرحې د کمېټې د غړي په توګه معرفي کړو، استاد مو معرفي کړ خو تر اوسه کمېټه جوړه نه شوه”.
د یادونې وړ ده، چې د طالبانو له راتګ سره په افغانستان کې د نجونو او مېرمنو پر زده کړو او کار بندیز لګېدلی، چې دغې چارې ګڼ کورني او بهرنی غبرګونونه راپارولي دي.
نړۍوالې ټولنې له طالبانو سره د تعامل اساسي خنډونه د ټول شموله حکومت نه رامنځته کول او پر ښځو بندیزونه بللي دي.

د کابل یو شمېر زرګران وايي، چې امر بالمعروف وزارت یې په کارونو کې مداخله کوي او دغه وزارت اوس د سرو زرو کیفیت هم معلوموي.
د کابل یو شمېر زرګرانو د دوشنبې په ورځ (د زمري ۳۰مه) افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې د صنفي اتحادیو او د صنعت او سوداګرۍ وزارت په موجودیت کې د امر بالمعروف وزارت د دوی د سرو زرو کیفیت کنټرولوي.
یاد زرګران دا ادعاوې په داسې حال کې کوي، چې د نن د امربالمعروف وزارت یوه پلاوي په کابل کې د زرګرۍ له ۱۹ کارخونو لیدنه کړې او له هغوی څخه یې د سرو زرو د کیفیت د معلومولو لپاره د سرو زرو بېلګې اخیستي دي.
دغه وزارت په خپلې خپرې کړې اعلامیې کې ویلي، چې د څار دا بهیر به د هېواد بازار ته د معیاري سرو زرو د وړاندې کولو په پار، په ټولو ولایتونو کې دوام وکړي.
د کابل د زرګرانو د اتحادیې یوه غړي د نوم د نه ښودلو په شرط افغانستان انټرنشنل-پښتو ته وویل، چې دغه وزارت هر کاره خو هېڅ کاره وزارت دی او د هر چا په کار کې په خپلسر کار لري.
نوموړي زیاته کړه: “ د امربالمعروف له سرو زرو سره څه کار لري؟ ایا دوی کوم لابراتوار لري؟ یا دوی تخنیکي کسان دي؟ دوی بل کار نه لري یوازې خلک ازاروي، هغه تېره ورځ یې زموږ له دوکان سره نېږدې په تېلو پمپ کې پټرول معاینه کول”.
د دغه زرګر په خبره، چې دوی نه پوهېږي د طالبانو کومې ادارې ته مسوول دي او د چا خبره ومني.
هغه وايي: “د امر بالمعروف والا کار له لمونځ، ږیرې او جامو سره دی. همدا خپل کار دې کوي اوس دوی په سوداګرۍ، تخنیک، صنعت او هر څه کې کار لري”.
د کابل د لېسه مریم بازار یو بل زرګر، چې خپل مستعار نوم اختیار پرواني ښيي وايي، چې نن د امربالمعروف وزارت یو ډله دغه بازار ته ورغلې وه او د دوی کارونه یې څارلي او ځینو زرګرانو ته یې ګواښمنې سپارښتنې هم کړې دي.
هغه وايي: “زه حیران یم، هره ورځ یو ملا راروان وي او د سرو زرو د کیفیت پوښتنه کوي، دوی کله سره زر پېژني؟ خو هدف یې یوازې د خلکو ځورول دي، چې امربالمعروف سره زر کنټرول کړي نو د صنعت او سوداګرۍ وزارت څه کوي؟”.
د نوموړي په خبره، چې دوی یادې ستونزې څو ځله له خپلې اتحادیې سره شریکې کړي، خو اتحادیه د دغه وزارت له ډاره څه نه شي ویلی.
د یادونې وړ ده، چې پر افغانستان د طالبانو له واکمنېدو را وروسته د دغې ډلې د امر بالمعروف وزارت یو شمېر محتسبین د افغانستان په بېلابېلو سیمو کې له سپین رنګه جامو سره ګرځي او د منکراتو مخه نیسي.