د افغانستان د خبریالانو مرکز: طالبانو پنځه خبریالان له زندانه ازاد کړل

د افغانستان د خبریالانو مرکز په یوې اعلامیې کې وايي، چې طالبانو تر اوسه پنځه خبریالان له خپل زندانه ازاد کړي دي.

د افغانستان د خبریالانو مرکز په یوې اعلامیې کې وايي، چې طالبانو تر اوسه پنځه خبریالان له خپل زندانه ازاد کړي دي.
یاد مرکز نن پنجشنبه ( د وږي ۹مه) ویلي، چې طالبانو په کندهار کې د طلوع نیوز خبریال عطاالله عمر، په زابل کې ازاد خبریال محبوب الله حکیمي، په کندز کې د سلام وطندار خبریال حسیب عمر او په ننګرهار کې د کلید راډیو خبریالان جان اغا صالح او فقیر محمد فقیرزی خوشي کړي دي.
دوی له طالبانو غوښتي، چې نور زنداني خبریالان هم خوشي کړي.
د طالبانو استخباراتو یاد خبریالان په تېرې یوې میاشت کې په پرلپسې ډول نیولي وو، خو پر دوی د ورپورې تورونو او شکونو په اړه یې تر اوسه هم رسنیو ته څه نه دي ویلي.
بل خوا په روانه میاشت کې د طالبانو د اطلاعاتو او کلتور وزیر خیرالله خیرخوا ویلي، چې په تېر یو کال کې د خبریالانو د نیولو او شکنجې هېڅ داسې کومه پېښه ورسره نه ده ثبت شوې.
ملګرو ملتونو او د بې پولې خبریالانو ټولنې هم د خبرپاڼو په خپرولو سره د دغو خبریالانو پر نیونې اندېښنې ښودلې وې، او له طالبانو یې غوښتي وو، چې نیول شوي خبریالان دې بې له قید او شرطه خوشې کړي.
د بې پولې خبریالانو ټولنې دا هم ویلي و، چې د دغو خبریالانو نیونه د طالبانو د هغو څرګندونو خلاف ده، چې د بیان د ازادۍ په اړه یې کړې وې.
تر دې وړاندې هم دغه سازمان ویلي و، چې په افغانستان کې د طالبانو له بیا واکمنېدو وروسته په دغه هېواد کې د خبریالانو وضعیت د ژورې اندېښنې وړ دی
د یادونې وړ ده، چې لا هم د طالبانو د استخباراتو په زندانونو کې یو شمېر خبریالان او مدني فعالان زنداني دي؛ مګر تر اوسه یې طالبانو د جرم په اړه څه نه دي ویلي.

نیویارک ټایمز راپور ورکړی، چې له افغانستان څخه د امریکا له وتلو دوه کاله وروسته د امریکا ولسمشر له طالبانو سره د تعامل مخالف دی.
نیویارک ټایمز لیکي، چې پر طالبانو د بندیزونو لرې کول او د دوی په رسمیت پېژندل د بایډن په اجنډا کې نه شته.
نیویارک ټایمز د پنجشنبې په ورځ (د وږي ۹مه) په یوه راپور کې د طالبانو تر واک لاندې د افغانستان وضعیت او د دې ډلې پر وړاندې د امریکا دریځ څېړلی دی.
دې ورځپاڼې له افغانستان څخه د وروستي امریکايي عسکر وتل او د ۱۴۰۰م کال د اسد په ۲۴ مه د طالبانو د واکمنۍ پیل په افغانستان کې د بشري حقونو د یوه ناورین لپاره د نړۍ چمتووالی بللی دی.
نړۍوال څارونکي وايي؛ طالبانو په خپله نوې واکمنۍ کې په انتقامي وژنو، شکنجو او تښتونو کې هم لاس درلود.
سربېره پر دې؛ نیویارک ټایمز لیکي؛ طالبانو د ښځو پر وړاندې د "د جنسیتي تبعیص افراطي پالیسي" پلي کړې او پر ښځو یې د زده کړو او کار بندیزونه لګولي دي.
په روانه میاشت کې ملګرو ملتونو په یوه راپور کې د طالبانو له خوا د ښځو د کار، زده کړو او بیان ازادۍ په ګډون د بشري حقونو تر پښو لاندې کول سیستماتیک او ناورین زېږوونکی عمل وباله.
یو شمېر امریکايي چارواکي هیله من وو، چې اوسني طالبان د دوو لسیزو مخکې طالبان نه دي، بلکې دوی اوس بدل شوي دي، خو د ملګرو ملتونو کارپوهانو بیا ویلي چې دغه مفکوره سمه نه وه.
د دې ورځپاڼې د راپور له مخې؛ د بایډن د حکومت چارواکو د رسميت پېژندنې، د بندیزونو د لرې کولو او د افغانستان د کنګل شویو شتمنیو د خوشې کېدو احتمال رد کړی دی.
په افغانستان کې موجوده بې وزلۍ ته په پام سره یو شمېر کارپوهانو او بشرپاله ډلو له جو بایډن څخه غوښتي، چې د فقر او لوږې د کمولو لپاره طالبانو ته د مستقیمو اقتصادي مرستو په ورکولو سره خپل دریځ نرم کړي.
په دغه راپور کې ویل شوي، چې طالب چارواکي د افغانستان د شتمنیو پر خلاصون ټینګار کوي او وايي، چې د امریکا د بندیزونو سیاستونه به د افغانانو کړاو لا زیات کړي.
خو لکه څنګه چې د جوبایډن لومړیتوب په افغانستان کې د امریکا لپاره د احتمالي ګواښ په توګه د ترهګرو ډلو د راتګ مخنیوی دی، نیویارک ټایمز لیکلي؛ داسې ښکاري چې طالبان به په دې مساله کې د واشنګټن رضایت ترلاسه کړي.
جو بایډن څه موده وړاندې د یوه خبریال د پوښتنې په ځواب کې وویل: "ما ویلي وو چې القاعده به نه وي، ما ویلي وو چې موږ به له طالبانو مرسته وغواړو."
خو نیویارک ټایمز په دې راپور کې لیکي، چې د کوکنارو د کښت مخنیوی، د کورنیو جګړو مخنیوی او د طالبانو له خوا په افغانستان کې د فساد کمول هغه اړخونه دي چې امریکايي چارواکي یې حیران کړي دي.
د بحران د ډلې شنونکی ګریم سمېټ چې په افغانستان کې د ژوند تجربه هم لري، وايي: "ډېری هغه څه چې موږ یې کول غواړو له طالبانو باید پکې همکاري وغوښتل شي."
په فارن افییرز مجله کې د یوې مقالې په خپرولو سره ښاغلي سمېټ پر لوېدیځو حکومتونو او بنسټونو غږ کړی، چې له طالبانو سره دې لا اغېزناکې اړیکې جوړې کړي.
نوموړي له طالبانو سره د برېښنا د شبکې، بانکي سیستم او د اوبو د مدیریت په برخه کې د مرستو چمتو کول د موثرو اړیکو په توګه یاد کړل.
بل خوا د بایډن حکومت له تېرو دوو کلونو راهیسې د طالبانو له استازو سره په اړیکه کې دی.
د افغانستان په چارو کې د امریکا ځانګړي استازي توماس ویسټ څو - څو ځلې په دوحه کې له طالب چارواکو سره کتلي دي.
د یادو سفرونو په اړه د امریکا د بهرنیو چارو وزارت "په افغانستان کې د بشري حقونو وضعیت په ځانګړې توګه د ښځو او نجونو او زیانمنو ډلو لپاره د خرابېدو" له امله پر طالبانو نیوکه کړې.
د امریکا د بهرنیو چارو وزارت ویلي؛ واشنګټن د طالبانو له خوا د یو شمېر کسانو د نیول کېدو، پر رسنیو فشار او پر مذهبي دودونو د بندیزونو په اړه خپله ژوره اندېښنه څرګنده کړې ده.
خو د بهرنيو چارو وزارت د کوکنارو د حاصلاتو کموالى، د اقتصادي شاخصونو کموالى او له تروريزم سره د مبارزې هڅې هيله بښونکې بولي او وايي چې د لا زياتو همکاريو امکان شته.
بایډن هم څه موده وړاندې ویلي وو، چې امریکا له افغانستان سره د بشري مرستو ستر تمویلونکی هېواد دی.
خو له دې دریځ سره په مخالفت کې د امریکا جمهوري غوښتونکي بیا له افغانستانه د امریکا د غېر مسوولانه وتلو او ناورین زېږېدو له امله په پرله پسې ډول پر بایډن او د هغه پر حکومت انتقادونه کړي دي.
منتقدین بیا وايي؛ دا ناسم تصور دی، چې طالبان به د ترهګرۍ پر وړاندې مبارزه وکړي او اوسنۍ سخت دریځي یې له یاده وویستل شي.

طالبانو د کانونو او پټرولیم وزارت له کورنیو او بهرنیو شرکتونو سره د شپږ میلیارده او ۵۵۷ میلیونه ډالرو په ارزښت د اوو لویو کانونو د استخراج تړونونه لاسلیک کړل.
د طالبانو د کانونو او پټرولیم وزیر شهاب الدین دلاور وايي؛ دغه تړونونه کولای شي افغانستان د ځان بسیاینې لامل شي.
دغه تړونونه د پنجشنبې په ورځ (د سنبلې ۹مه) د طالبانو د کانونو او پټرولیم د وزیر له خوا د اقتصادي مرستیال ملا برادر په ګډون د دغې ډلې د یو شمېر لوړ پوړو چارواکو په حضور کې له ګټونکو شرکتونو سره لاسلیک شول.
د طالبانو د کانونو او پټرولیم وزیر د دغو تړونونو د لاسلیکولو په غونډه کې وویل، چې د یادو تړونونو په هکله له شاوخوا دوو کلونو راهیسې خبرې روانې وې.
دغه طالب چارواکي د دغو قراردادونو ارزښت شپږ میلیارده او ۵۵۷ میلیونه ډالره اعلان کړ.
د چاه اب د سرو زرو کان
د چاه اب د سرو زرو کان چې په تخار ولایت کې موقعیت لري، ۳۱ ټنه سره زر لري او ټول ارزښت یې ۱ میلیارد او ۸۰۰ میلیونه ډالره اټکل شوی دی.
له طالبانو سره د نوي تفاهم پر بنسټ به یو خصوصي شرکت پر دغه کان ۳۱۰ میلیونه ډالره پانګونه وکړي.
طالبانو ویلي، چې د چاه اب د سرو زرو د کان تړون د چینا-افغانستان له شرکت سره لاسلیک شوی چې د افغانستان زړور شرکت په کې ونډه لري.
د طالبانو د تړون له مخې؛ د کانونو ۵۶ سلنه ګټه دغې ډلې ته او پاتې ۴۴ سلنه خصوصي شرکت ته ځي.
د مس عینک دویم
د مسو عینکو دویم کان د استخراج تړون، چې د مس عینک لومړۍ حوزې ته څېرمه موقعیت لري، د "توریا" په نوم له یوه خصوصي شرکت سره لاسلیک شو.
د طالب چارواکو په وینا؛ په دغه کان کې به ۴۱۱ میلیونه ډالره پانګونه وشي.
له دغه شرکت سره د طالبانو د تړون له مخې؛ ۱۲ سلنه ګټه دغې ډلې ته او ۸۸ سلنه نوره د خصوصي شرکت حساب ته ځي.
د سرب او جست کان
د پنجشنبې په ورځ طالبانو د سرب او جست کان هم د استخراج په تړون کې د ۷۵ میلیونه ډالرو پانګونې اعلان وکړ. دغه کان د غور ولايت په تولک ولسوالۍ کې موقعيت لري.
ددغه کان قرارداد د دېرش کلونو لپاره د اینویسټ شرکت ته سپارل شوی دی.
طالبانو ویلي، چې ۲۰ سلنه ګټه به دې ډلې ته او پاتې ۸۰ سلنه به محلي شرکت ته ځي.
د غوريان د اوسپنې لومړی کان
طالبانو په هرات ولایت کې د غوریانو د اوسپنې کان د لومړي بلاک د استخراج قرارداد له یوه کورني او ایراني شرکت سره لاسلیک کړ.
د طالبانو د اقتصادي مرستیال مطبوعاتي دفتر وايي، دغه قرارداد له «وطن درخشان» شرکت سره لاسلیک شوی، چې د ایران ازهران صنعتي ساختماني شرکت په کې ونډه لري.
دغه شرکتونه په پام کې لري، چې د غوريان په لومړي بلاک کې دوه ميليارده او ٨٠٠ ميليونه ډالره پانګونه وکړي.
د دغه ۳۰ کلن قرارداد له مخې؛ د کانونو ۱۳ سلنه ګټه طالبانو ته او ۸۷ سلنه نور خصوصي شرکت ته ځي.
غوریان دویم
د طالب چارواکو د څرګندونو له مخې؛ د غوريان د اوسپنې د دويم بلاک د کان په قرارداد کې به ٨٧٤ ميليونه ډالره پانګونه وشي. طالبانو ویلي، چې ۱۳ سلنه ګټه به یې د دې ډلې دولت ته او ۸۷ سلنه نوره به د کانونو شرکت ته ځي.
طالبانو ویلي، چې دغه تړون د دره نور له کورنۍ شرکت او د ترکیې ایپکول شرکت سره د ۳۰ کلونو لپاره لاسلیک شوی دی.
غوریان درېیم
طالبانو د هرات د غوریان د اوسپنې کان د درېیم بلاک د استخراج تړون هم یوه خصوصي شرکت ته چې په کې برېتانوي او محلي ونډه وال پکې شامل دي، ورکړی دی.
ټاکل شوې چې دغه شرکت د غوریان د اوسپنې کان په درېیم بلاک کې ۲۷۲ میلیونه ډالره پانګونه وکړي.
په دغه قرارداد کې د کانونو ۱۳ سلنه ګټه طالبانو ته او ۸۷ سلنه یې یاد شرکت ته ځي.
غوريان څلورم
د طالبانو په وینا؛ د هرات غوریان د اوسپنې کان څلورم بلاک یو افغان او ایراني سهم لرونکي شرکت ته سپارل شوی دی.
د طالبانو په وین؛ د کانونو ۱۳ سلنه ګټه به طالبانو او ۸۷ سلنه نور خصوصي شرکت ته ځي.

د امریکا ولسمشر جو بایډن یوځل بیا له افغانستان څخه د خپلو ځواکونو د ویستلو په دفاع کې وايي، چې اړتیا نه شته چې د ترهګرو پر وړاندې د اقدام لپاره خپل ځواکونه د جګړې په میدان کې وساتي.
سپینې ماڼۍ له افغانستان څخه د امریکايي ځواکونو د وتلو د دویمې کلیزې په مناسبت په یوه خپره کړې اعلامیه کې د ولسمشر بایډن په حواله وايي، چې دوی اوس هم د افغانانو ملاتړ کوي او له ګانګرس څخه یې غوښتنه کړې چې د افغانانو د بیا مېشتدېدو طرحه تصویب کړي.
سپینې ماڼۍ په یوه بیان کې لیکلي، چې د افغانستان په شل کلنه جګړه کې ۲۴۶۱ امریکايي پوځیانو خپل ژوند له لاسه ورکړی دی.
اعلامیه زیاتوي: "له افغانستان څخه د وتلو راهیسې، دوی د امریکایي ځواکونو په مهارت سره ټولې موجودې پوځي، ډېپلوماټیکې او استخباراتي سرچینې په افغانستان او نړۍ کې د تروریستي ګواښونو پر وړاندې د خپل وطن ساتنې ته دوام ورکړی دی."
ښاغلي بایډن په دغه بیان کې ویلي؛ موږ په ډاګه کړې چې له ترهګرو او هغو کسانو سره د مقابلې لپاره چې غواړي موږ ته زیان ورسوي، موږ په ځمکه کې د ځواکونو دایمي حضور ته اړتیا نه لرو.
په اعلامیه کې دا نه دي ویل شوي، چې ایا دوی اوس هم د افغانستان په فضاء کې موجود دي او که نه؛ خو د طالبانو د دفاع د وزیر ملا یعقوب په ګډون ګڼو طالب چارواکو ویلي، چې د افغانستان فضاء لا هم "اشغال" ده.
دامريکا جمهور رييس دغه راز دامريکا له خوا د ١١٧٠٠٠ نويو راستنو شويو افغان مهاجرينو هرکلى ویاړ وباله او ويې ويل چې هېواد به يې د افغانستان له خلکو سره خپلو مرستو ته دوام ورکړي او وياړي چې په افغانستان کې تر ټولو ستر بشري مرستندوى هېواد دى.
بل خوا د امریکا د کانګرس د بهرنیو اړیکو د کمېټې مشر مایکل مکال؛ ولسمشر بایډن له افغانستان د دا ډول ګواښمنې او بې شرطه وتلو مسوول ګڼي او وايي، چې د بایډن حکومت باید دغې لویې فاجعې ته ځواب ووايي او حساب ورکړي.
نوموړی زیاتوي، چې راتلونکې اونۍ به له افغانستانه د امریکايي ځواکونو د وتلو په اړه په څېړنو کې پرمختګ وشي؛ خو د بایډن ادارې یې په اړه څه نه دي ویلي.
د کانګرس د بهرنیو اړیکو د کمېټې یو بل غړی بر این ماسټ هم ویلي، چې دا ټوله د ولسمشر بایډن د بې غورۍ پایله ده.
نوموړی زیاته کړې: “ زه له خدایه شکر کوم چې بایډن هغه څه وکړل کوم چې ما د خپل پوځي ماموریت پر مهال نه وو تجربه کړي”.
ماسټ وايي؛ بایډن د دې پر ځای چې جګړه د منظمو پوځي عملیاتو په کولو پای ته ورسوي، د سیاسي جوجاړي په لټه و او غوښتل یې چې خپل ځانته سیاسي امتیازات واخلي.

په افغانستان کې د ایران د سوداګرۍ او صنایعو خونې سلاکار حسین روستایي وویل، «د طالبانو مشروعیت او نه مشروعیت په ایران کې یو له سترو ننګونو څخه دی».
نوموړي په دې اړه نور جزیيات ورنه کړل؛ خو ويې ويل، چې افغانستان اوسمهال له ايران څخه د توکو د صادرولو لپاره ښه فرصت لري.
د تسنیم خبري اژانس د راپور له مخې؛ حسین روستایي د پنجشنبې په ورځ (د وږي ۹مه) د ایران د خصوصي سکټور له چارواکو سره په کتنه کې له دغه هېواد څخه افغانستان ته د مالونو د صادراتو د زیاتېدو اعلان وکړ.
د هغه په وينا؛ د ١٤٠٢ لمریز کال په لومړۍ څلورو میاشتو کې افغانستان ته د ايران صادرات دوه سلنه زيات شوي او ٥٠٨ ميليونو ډالرو ته رسېدلي دي.
د هغه د معلوماتو له مخې؛ تېر کال ايران افغانستان ته د څه باندې يو ميليارد او اوه سوه ميليونو ډالرو په ارزښت صادرات کړي دي.
حسين روستایي څرګنده کړه، چې په افغانستان کې زياتره واردات د خوراکي توکو، کرنې، سون توکو، اوړو، غنم، بوره، غوړ، پلاستيکي محصولاتو، هګۍ، سبزيجاتو، مرکبات، سراميک او کاشي، درملو، طبي وسايلو او ساختماني توکي دي.
په افغانستان کې د ایران د سوداګرۍ سلاکار د طالب چارواکو له قوله ویلي، چې ایران د دغې ډلې لومړی سوداګریز شریک دی.
نوموړی وايي؛ افغانستان یوازینی هېواد دی چې د خپلو وارداتي اړتیاوو ډېره برخه له ګاونډیو هېوادونو په ځانګړې توګه له ایران څخه پوره کوي.

په طالبانو کې دننه سرچینو افغانستان انټرنشنل ته وویل، له افغانستان څخه د امریکايي ځواکونو د وتلو د دویمې کلیزې رخصتي او ټول پلان شوي پروګرامونه وځنډېدل. دې ډلې تېر کال دا ورځ په بګرام اډه کې په نظامي بڼه او شاندارو مراسمو سره لمانځلې وه.
افغانستان انټرنشنل ته د طالبانو یو رسېدلي مکتوب کې د طالبانو تر کنټرول لاندې د چارو ادارې عمومي ریاست له نورو ادارو غوښتي چې له افغانستان څخه د وروستي امریکايي عسکر د وتلو ورځې د رخصتۍ پرېکړه دې وځنډول شي.

طالب سرچینو د افغانستان انټرنشنل خبریال عبدالحق عمري ته ویلي، یوه میاشت وړاندې پرېکړه شوې وه چې له افغانستان څخه د وروستي امریکايي عسکر د وتلو ورځ چې د سنبلې ۹ سره برابره د تېر کال په څېر په بګرام نظامي اډه کې لمانځل کېږي او مراسم یې په ژوندۍ بڼه له ملي رادیو تلویزیون خپرېږي، خو پرون دا مراسم وځنډیدل.
سرچینې زیاتوي طالبانو غوښتل دا ورځ د ملي دفاع وزارت دروازې ته څیرمه د طالبانو د بیرغ پورته کولو سره ولمانځي خو له دې مراسمو هم تېر شول.
د طالبانو اطلاعاتو او کلتور وزارت کې ځینې سرچیني وايي مشرانو ورته لارښونه کړې چې د ملي تلویزیون مسوولین دې له افغانستان څخه د وروستي امریکايي عسکر د وتلو په اړه له بحثونو او راپورونو جوړولو ډډه وکړي.
طالبانو تېر کال له افغانستان څخه د وروستي امریکايي عسکر د وتلو ورځ په کابل او ولایتونو کې په غونډو جوړولو او واټونو ته د دې ډلې د پلویانو په وتلو سره ولمانځله.
طالبانو د همدې ورځې په مناسبت په کابل کې د ملي رادیو تلویزیون له لارې مشاعره هم جوړه کړې وه.
خو د طالبانو د حکومت او د دې ډلې ویاند ذبیح مجاهد سږ کال د سنبلې د ۹ په هکله تر اوسه نه کومه اعلامیه خپره کړې او نه هم د دوی تر کنټرول لاندې رسنیو کې د دې ورځې په اړه څه لیکل شوي دي.
څیړونکي په دې باور دي چې د طالبانو مشران د دې ورځې نه لمانځلو سره غواړي له امریکا سره خپلې اړیکې پیاوړې کړي.
