لیک: ازاد خبریال او شنونکی سمیع یوسفزی
د پیښور ښار له ګڼې ګوڼې ورو ورو په کوهات روډ د ادم خېل درې د غرونو لمنو ته داخلیږو. شاوخوا غرونه سره را نزدې کیږې او د ټوپکو د ډزو غږونه اوریدل کیږې چي مشتریان یې له خرید وړاندې ازمایي چې د کوم یوه مرمۍ خو به نه غله کیږي.
د ښکلو غرونو په منځ کې په لیکه پروت د ادم خېل درې د بازار دواړو طرفونو ته له وسلو ډکو دوکانونونو او کوچنیو کارخانو زماد سفر ملګری وډاراوه.
په ادم خېل دره کې کې وستکاري یا د وسلو جوړولو کار نږدې ۱۳۰ کاله وړاندې د انګریزنو په دور کې پیل او د پخواني شوروي په مقابل کې د افغان جهاد په ۸۰ او ۹۰ لسیزو کې یې خورا رونق پیدا کړ .
د امریکایي وسلو په لټون پسې یوه دوکان ته ورغلو. دوکان کې مخامخ دوه ډوله امریکايي ټوپک اېم څلور او اېم یوویشت را ځوړند وو.
دوکاندار وايي، «د یوه امریکایي توپک قیمت څلور لکه کلدارې او د بل ۷۵۰ زره یا اوه نیم لکه کلدارې دی، البته چې د پاکستان کوم ځای ته یې غواړې مونږ یې په زیمواري در رسوو»
بل دوکاندار هم چې نوم اخیستل نه غواړي وایي: «امریکایي وسلې او مهمات لکه مرمۍ ، د شپی دوربینونه او ان لباسونه راوړل کیږي، د پخواني حکومت عسکرو او د طالبانو غړو چې دغه وسلې نیولې یا پټې کړې اوس یي پلوري، دا یو ځنځیري تجارت دی له اخیستو وروسته په سختو قاچاقی لارو پاکستان ته راوړل کیږي او دلته ښه ګرم بازار لري.»
دی وايي د امریکایي وسلو خاص مارکېټ دی، هر څوک دغه وسلی اخیستلی نه شي ځکه قیمت یې لوړ دی خو بیا هم ډیر تعداد کې پلورل کیږې .”
هغه زیاته کړه «دا وسلې چي امریکا اول افغانستان ته راوړې او اوس یی پریښولې یوازی پاکستان ته نه راځي نورو هیوادونو ته هم ځي ، مثلا د قاچاق په واسطه د ایران له لارې تر عراق، سوریې او ترکیې او د مرکزي اسیا هیوادونو ته هم روانې دي.»
دوکان ته دوه تنه د ټیت قد خام تور رنګه ځوانان له اپریدي ترجمان سره را ننوتل او سملاسي یې عربي ژبه شروع کړه.
«مونږ د مسقط نه راغلي یو وسلې مو په کار دي.» اصلي امریکایي ټوپک یې وکوت خو پر روسۍ لنډۍ پپه شه یې پام ورغلو او ملګري ته یې وویل: «هذا جید جید» یانې دا غوره وسله ده .
دوکاندار مشال خان مونږ ته په یو ساه څلور پنځه امریکایي ټوپکې راښکته کړې یوه نیمه یې استعمال شوې وه په ځینو برخو یې د استعمالوونکو یادګارونه او نومونه لیکل شوي وو.
یو دوکاندار زړور اپریدي نه مې و پوښتل تاسو دا په چا خرڅوئ، ټي ټي پي والو باندې یې هم پلورئ؟
دوکاندار په خپلو غټو بریتو لاس راښکلو ویې ویل: «د امریکا له تیښتې وروسته په زرګونه میله وسله دلته راغلې، مونږ یې دا نه ګورو چې اخییستونکي یې څوک دي. د دې مارکیټ اصول دا دي وسله پلوره د اخیستونکي شناخت پاڼه مه ګوره.»
مارکېټ د امریکایي وسلو له کاپي شویو وسلو هم ډک و او داسې ښکاریدل چې اوس روسی کلاشنکوف د خلکو هیر شوی او امریکايي اېم یوویشت او اېم څلور فیشن ګرځېدلی دی.
وسله پلورنکی خوشال خان وایي “ دلته د جوړ شوي امریکايي اېم څلور قیمت یو نیم لک او د اصلي له ۴ نه تر ۵ لکو کلدارو پورې دی.
پاکستان له ډیره وخته شکایت کوي چې امریکا د بیلیونونو ډالرو وسله په افغانستان کې پریښودله او اوس ټي ټي پي پر دغه وسله او د شپې دوربیونو په واسطه د دوی عسکر وژني.
د امریکا پخواني ولسمشر ټرمپ هم بار بار ویلي، له امریکا د بایدن په مشرۍ له افغانستانه د وتلو د ناسمو پریکړو له امله پوځي وسایط او وسله په افغانستان کې پاتې شول .
د دره ادم خیلو بازار کې د بې خرته امریکایي وسلو بازار دا پخلی کوي چې دغه سیمه کې د وسلو امبار د سیمې لپاره خطرناک ثابتیدی شي.
خو ایا پاکستان واقعا له امریکایي وسلو خطر احساسوي که پر امریکا هسې پړه اچوي چی ستا وسلې په ما استعمالیږې او دا ستا مسوولیت دی چې را سره مرسته وکړې، خو د وسلو دا مارکېټ دا هم ښیي چې پاکستان یې پرضد پخپله کوم ګام نه پورته کوي.
داسې ښکاري چې امریکا هم دا ځل په دې ګیلو مانو په اسانه دې سیمې ته سر نه راښکار کوي او نه هم د پاکستان په شکایتونو غوږ ګروي.