توماس وېسټ او د ترکیې د بهرنیو چارو مرستیال وزیر د افغانستان په اړه خبرې کړي
د افغانستان لپاره د امریکا د بهرنیو چارو وزارت ځانګړي استازي توماس وېسټ د ترکیې د بهرنیو چارو له مرستیال وزیر احمد یلدیز سره د افغانستان د اقتصادي وضعیت په اړه خبرې کړي.
د افغانستان لپاره د امریکا د بهرنیو چارو وزارت ځانګړي استازي توماس وېسټ د ترکیې د بهرنیو چارو له مرستیال وزیر احمد یلدیز سره د افغانستان د اقتصادي وضعیت په اړه خبرې کړي.
توماس وېسټ نن چهار شنبه (د تلې ۵مه) پر خپلې اېکس (ټوېټر) پاڼې لیکلي، چې د ترکیې د بهرنیو چارو له مرستیال وزیر سره یې په افغانستان کې د بشري او اقتصادي وضعیت په اړه هر اړخیز بحث کړی دی.
په یاده ناسته کې د افغانستان د ښځو او بشري حقونو لپاره د امریکا ځانګړې استازې رینا امیري او وېسټ د افغانستان په زده کړو او اقتصادي ثبات کې د ترکیې د هڅو ستاینه کړې ده.
ښاغلي وېسټ د دغې لیدنې د نورو جزییاتو په اړه څه نه دي ویلي؛ خو نوموړي پر اېکس پاڼې د یو شمېر نورو نړۍوالو سازمانونو د چارواکو سره د لیدنې خبر هم ورکړی دی.
د روسیې په کازان ښار کې د مسکو فرمټ په ناستې کې د افغانستان د ژغورنې ملي مقاومت شورا د طالبانو د «یو اړخیز» حضور پر وړاندې خبرداری ورکړ. دغې شورا د چهارشنبې په ورځ (د تلې۵ مه) په یوې خبرپاڼه کې په دې غونډه کې د «افغانستان د مسالې په اړه د هر اړخیز حضور» غوښتنه وکړه.
د مسکو غونډه به د روسیې په بلنه د دغه هېواد په کازان ښار کې د روسیې، هند، ایران، قزاقستان، چین، پاکستان، تاجکستان، ترکمنستان او ازبکستان د ځانګړو استازو په حضور کې جوړه شي.
مسکو په دې غونډه کې د ګډون لپاره د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر امیر خان متقي ته بلنه ورکړې او هغه له سې شنبې راهیسې په مسکو کې دی؛ خو د طالبانو د مخالفو ډلو استازو ته په دې غونډه کې د ګډون بلنه نه ده ورکړل شوې.
د افغانستان د ژغورنې لپاره د ملي مقاومت شورا په خپله اعلامیه کې د هغو هېوادونو له مشرانو چې استازي یې په دې غونډه کې حضور لري؛ غوښتي چې د افغانستان د مسالې د ټولو ښکېلو خواوو او ملګرو ملتونو په حضور کې د هر اړخیزو خبرو اترو لپاره زمینه برابره کړي.
دغې شورا ټینګار کړی، چې د افغانستان په مساله کې د ښکېلو خواوو ترمنځ د «حقیقي مذاکراتو» شرایط باید د ملګرو ملتونو تر څارنې لاندې د سولې ټینګښت، مشروع، ډېموکراتیک، ټول شموله او عادلانه نظام د رامنځته کېدو لپاره برابر شي.
دغې شورا له «ټول خلوص او جدیت سره» د خپلو باصلاحیته استازو له لارې په دې ډول خبرو اترو کې د ګډون لپاره چمتووالی اعلان کړی، چې د یوه ټول شموله حکومت په جوړولو کې همکاري وکړي.
د افغانستان د ژغورنې لپاره د ملي مقاومت شورا په خپله اعلامیه کې ټینګار کړی: «د هېواد د کړکیچ هر ډول حل به هغه وخت عملي او پایداره وي، چې د افغانستان د مسالې ټولې خواوې په کې شریکې وي.»
په اعلامیه کې خبرداری ورکړل شوی، چې «له طالبانو سره د هېوادونو تعامل به د افغانانو دردونه او ستونزې لا زیاتې کړي او له دې ډلې سره د چلند پر لارو چارو باید له سره غور وشي.»
د ملي مقاومت شورا زیاته کړه: "طالبان له ټولو ترهګرو ډلو سره له نېږدې همکاري لري او افغانستان یې یو ځل بیا د ترهګرۍ په ځاله بدل کړی دی".
دغې شورا ویلي؛ په افغانستان کې د القاعده شبکې، پاکستاني طالبانو، د تاجکستان د انصارالله او د ازبکستان د اسلامي غورځنګ په ګډون د ۲۲ ترهګرې ډلې په افغانستان او په ځانګړې توګه د افغانستان په شمالي او سویل ختیځو سیمو کې فعالیت کوي چې «د طالبان یې ملاټړي او همغږي دي.»
دې شورا خبرداری ورکړی، چې په دغو سیمو کې د دې «ډلو ځای په ځای کېدلو»هدف «د هغو هېوادونو امنیت په نښه کول دي، چې استازي یې د مسکو په غونډه کې حضور لري.»
د مسکو په غونډه کې د ګډون کوونکو هېوادونو استازو او د طالبانو ډلې تر اوسه د افغانستان د پخواني حکومت د سیاسي ګوندونو او چارواکو په ګډون د دغه ايتلاف د څرګندونو په اړه غبرګون نه دی ښودلی.
د پخواني ولسمشر لومړی مرستیال امرالله صالح وايي، چې د دوشنبې په ورځ (د تلې درېیمه) په ارزګان ولایت کې د یوې ډلې طالبانو له خوا د طالبانو د ۲۰۵ قول اردو په څلورم کنډک برید شوی، چې پکې دېرش تنه وژل شوي او ګڼ نور ټپیان دي.
امر الله صالح پر خپلې اېکس(ټوېټر) پاڼې لیکلي، چې دغه برید د یو شمېر هغو طالبانو له خوا شوی، چې نامعلومو ځواکونو ته وفادار دي.
هغه زیاته کړې:” برید نن سهار شا او خوا دوه نیمې بجې شوی، ټپیان د میر حسن او فرهاد په نوم دوو پیلوټانو په هلیکوپټرو کې کندهار ته انتقال کړي دي”.
د ښاغلي صالح په خبره چې طالبان غواړي دغه پېښه پټه وساتي او د کنډک د قوماندان ملا اخوند په ګډون د ګڼو نورو ټپیانو روغتیايي وضعیت نازک دی.
دا د طالبانو په لیکو کې د خپل منځي شخړې یوه نوې پېښه ده، خو تر اوسه طالبانو د دغې پېښې په اړه څه نه دي ویلي.
افغانستان انټرنشنل – پښتو د یوې بې پرې رسنۍ په توګه نه شي کولی، چې د دغې پېښې پخلی وکړي؛ خو په دې وروستیو کې پر طالبانو د بریدونو پېښې ښيي، چې پر دغې ډلې د دوی د مخالفینو بریدونه زیات شوي دي.
له نن څخه اوه ویشت کاله وړاندې د ۱۹۹۶ کال د سپټمبر په ۲۷مه د افغانستان د پخواني ولسمشر ډاکتر نجیب الله تر وژلو وروسته طالبانو اعلان وکړ، چې مجاهدین یې پر شا کړي، دوی واک ته ورسېدل او ملا محمد عمر د دغې ډلې د مشر او افغانستان د زعیم په توګه اعلان شو.
په همدې سهار د کابل په اریانا څلور لارې کې دوه په دار ځړېدلو جسدونو ته لسګونه وسلوال ولاړ دي او مرګ پر ډاکتر نجیب شعارونه ورکوي.
له همدغه ځایه شمېر طالب وسلوالو اعلان وکړ، چې پخوانی ولسمشر ډاکتر نجیب الله یې وژلی، مجاهدین یې پر شاه کړي او دوی پر کابل خپله واکمني حاصله کړې ده.
ډاکتر نجیب الله د ١٩٨٦ کال په نومبر مياشت د افغانستان د جمهوریت ولسمشر وټاکل شو او د خپلې واکمنۍ په پیل کې یې په اساسي قانون کې نوي بدلونونه او نوښتونه رامنځته کړل.
هغه د حکومتي نظام جوړښت له یوه ګوندیز سیستم څخه څو ګوندیز ته بدل کړ او د اسلامي شریعت پر بنسټ یې د افغانستان قضايي نظام د یوه خپلواک نظام په توګه اعلان کړ.
ډاکتر نجیب الله د ۱۹۸۸ کال د سپټمبر په میاشت کې د ملي روغې جوړې سیاست اعلان کړ او د حکومت پر ټولو وسلوالو او غیر وسلوالو مخالفینو یې د خبرو او تفاهم غږ وکړ.
هغه له شوروي اتحاد سره یوه تفاهم نامه لاسلیک کړه، چې له مخې به یې دغه اتحاد خپل ځواکونه له افغانستانه وباسي او د همدغه تړون په اساس د شوروي اتحاد ځواکونه له افغانستانه ووتل.
د شوروي اتحاد د ځواکونو له وتلو وروسته د ډاکتر نجیب الله د حکومت پر وړاندې جګړه لا غښتلې شوه، مخالفو وسلوالو ډلو د خبرو پر ځای جګړه شدیده کړه.
نوموړي په خپلو څو بیانونو کې پر خپلو وسلوالو ډلو غږ کړی، چې له ده سره خبرو ته کیني او دی حاضر دی، چې په سوله ییز شکل د یوې منظمې پروسې له لارې واک پرېږدي، خو مخالفینو یې خبرې نه کولې.
ډاکتر نجیب الله د خپل واک په وروستیو کلونو کې د جګړې طرفدار نه و، د نوموړي وطن ګوند له یو شمېر لوړ پوړو غړیو سره اختلافات زیات شول او د وطن ګوند تر منځ داخلي اختلافاتو مخالفو وسلوالو ته د لا پرمختګ زمینه برابره کړه.
نوموړي د ملګرو ملتونو د پنځه فقره ییز پلان له مخې استعفاء ته مجبور شو او په ۱۳۷۱ لمریز کال کې یې په کابل کې د ملګرو ملتونو په دفتر کې پناه واخیسته.
د افغانستان دغه پخواني ولسمشر نېږدې څلورنیم کاله د ملګرو ملتونو په دفتر کې تېر کړل، بالاخره د مجاهدینو تر منځ د داخلي جګړو وروسته په ۱۹۹۶ کال د سپټمبر په ۲۷مه کابل ته د طالبانو له ننوتلو سره سم ووژل شو.
د ډاکتر نجیب الله او د هغه د ورور شاه پور احمدزي شکنجه شوي جسدونه د طالب وسلوالو له خوا د کابل په اریانا څلور لارې کې چېرې چې څو کاله وړاندې نوموړي له همدغه ځایه د پاکستان پر ضد د جګړې اعلان وکړ، په دار را وځړول شول.
د پاکستان د ټاکنو کمېسون د چارشنبې په ورځ د راتلونکو ټولټاکنو لپاره د حلقو یا حوزو لومړنی فهرست خپور کړ. دا اداره وايي، دا نوملړ له د اکتوبر تر ۲۶ پر خپله وېبپاڼه ساتي او له مخې یې د اړوند حلقو د رایه ور کوونکو نیوکې په پام کې نیسي.
د ټاکنو کمېسون د اعلامیې له مخې، د اکتوبر له ۲۸ د نومبر تر ۲۶ د معترضانو پر نیوکو او غوښتنو غور او پرېکړه کېږي.
دوی وايي، د مختلفو ګوندونو تر نظرونو او نیوکو اورېدو وروسته به د ټاکنیزو حوزو نهايي نوملړ د نومبر پر ۳۰ خپور شي.
د پاکستان د انتخاباتو کمېسون تېره شنبه وویل، چې د ۲۰۲۴ کال د جنورۍ په وروستیو کې به په دغه هېواد کې ټولټاکنې وشي.
په ملګرو ملتونو کې د متحدو عربي اماراتو استازې لانا ذکي نصیبه وايي، چې په افغانستان کې اقتصادي بحران مخ پر ودې دی او د ښځو وضعیت د بحران یو بد پړاو ته داخل شوی دی.
نوموړې تېره ورځ (د تلې ۴مه) د ملګرو ملتونو د امنیت شورا په ځانګړې غونډه کې وویل، چې دا مهال په افغانستان کې له ۸۰ زرو څخه زیاتې نجونې په زور ودونو ته اړې شوې دي.
لانا ذکي زیاته کړه: "ملیونونه خلک د خوراکي توکو له کمښت سره مخ دي. په نړۍ کې بشري اړتیاوې تر بل هر وخت لوړې دي، نجونې او مېرمنې په جبري ډول له ټولنیز ژوند څخه بې برخې کیږي. ایا دا په دې شورا کې د ناخوښۍ شیبه نه ده."
په ملګرو ملتونو کې د متحده عربي اماراتو استازې په افغانستان کې د بې وزلۍ، نجونو او مېرمنو بد وضعیت ته پر داسې مهال اشاره کوي، چې تېره ورځ د خوړو نړۍوال پروګرام (ډبلیو اېف پي) ویلي، که په افغانستان کې اړمنو کسانو ته د اړتیا وړ مرستې ور نه کړل شي، دا به د طالبانو تر واک لاندې افغانستان کې د ښځو د ژغورنې د وروستۍ لارې له لاسه ورکول وي.
د خوړو نړۍوال پروګرام ویلي، چې د بودېجې د کمښت او نشتوالي له امله به یو میلیون میندې او د هغوی ماشومان له خوراکي مرستو بې برخې شي.
دا په داسې حال کې ده، چې په افغانستان کې د طالبانو له واکمنۍ وروسته ښځې په بې ساري توګه له ټولنې څخه لرې کړی شوي او له امله یې په دغه هېواد کې د بېوزلۍ کچه زیاته او د مرستو بهیر هم له جدي ننګونو سره مخامخ شوی دی.
د خوړو نړۍوال پروګرام زیاته کړې، د بودیجې د کمښت له امله دغه پروګرام اړ شوی، چې په افغانستان کې له اړمنو کسانو سره خپلې مرستې کمې کړي او شاوخوا ۱۵ میلیونه افغانان د سخت بشري ناورین له ګواښ سره مخامخ شي.
دغه پروګرام تر دې مخکې خبرداری ورکړی و، چې په راتلونکي ژمي کې په افغانستان کې له اړو کسانو سره د مرستې لپاره یو میلیارد ډالرو بودجې ته اړتیا لري.
په ورته وخت کې د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد د ملګرو ملتونو د امنیت شورا په غونډه کې د افغانو نجونو او ښځو د حقونو په اړه د بحث بې بنسټه بللی.
