د جاپان د بهرنیو چارو وزیره: هڅه کوو د هرات د پېښې له قربانیانو سره بېړنۍ مرستې وکړو

د جاپان د بهرنیو چارو وزارت په هرات کې د وروستۍ پېښې له امله د ژورې خواشينۍ تر څنګ ویلي، چې هڅه کوي له زلزله ځپلو سره چټکې او بېړنۍ مرستې وکړي.

د جاپان د بهرنیو چارو وزارت په هرات کې د وروستۍ پېښې له امله د ژورې خواشينۍ تر څنګ ویلي، چې هڅه کوي له زلزله ځپلو سره چټکې او بېړنۍ مرستې وکړي.
د جاپان د بهرنیو چارو وزیر یوکو کامیکاوا نن یکشنبه (د تلې ۱۶مه) په یوې اعلامیې کې ویلي دي؛ جاپان چمتو دی چې د نړۍوالو مرستندویه ادارو په مرستې په “چټک ډول” اړینې مرستې چمتو کړي.
یوکو کامیکاوا زیاتوي، چې دا مهال د هرات زلزله ځپلي عاجلې مرستې ته اړتیا لري او دوی د خپلې همکارۍ په اساس کولی شي، چې اغېزمنو سیمو او خلکو ته عاجلې مرستې ور ورسوي.
هغې زیاته کړې: “ جاپان د افغانستان د خلکو تر څنګ ولاړ دی او موږ به په افغانستان کې د بشري وضعیت د ښه کېدا لپاره خپلو هڅو ته دوام ورکړو”.
نوموړې دغه پېښه بوږنوونکې بللې او په نورو مرسته کوونکو یې هم غږ کړی او یو ځل بیا یې د جاپان پر همکارۍ ټینګار کړی دی.
دا مهال په کور دننه او بهر یو شمېر سوداګرو، مرستندویه بنسټونه او د طالبانو ریاست الوزرا د هرات د زلزله ځپلو سره د مرستو اعلانونه شوې دي.
په ورته وخت کې د ایران مرستندویې ډلې هرات ته رارسېدلي او د ځایي خلکو سره یو ځای د ورکو شویو کسانو په لټه بوختې دي.
تر دا مهاله د هرات د پېښې د مرګ ژوبلې دقیقه شمېره نه ده روښانه شوې، خو د اټکل له مخې د مرګ ژوبلې کچه زرګونو ته رسېدلې ده.


ځايي خبریالان وايي، چې په دایکنډي کې د نسیم سیمه ییزې راډیو مسوول مدیر سلطان علي جوادي او د هغه دوه نور همکاران د طالبانو د استخباراتو له خوا نیول شوي دي او ویل کیږي چې هغوی یې شکنجه کړي دي.
په دایکنډي کې یو ځايي خبریال چې خپل مستعار نوم عنایت الله احمدي ښيي افغانستان انټرنشل – پښتو ته وویل، چې سلطان علي جوادي د دویم ځل لپاره د طالبانو له خوا هغه وخت ونیول شو، چې نوموړی د اطلاعاتو او کولتور د رییس په بلنه د استخباراتو ریاست ته غوښتل شوی و.
نوموړی زیاتوي، چې له جوادي سره یو ځای د ده دوه نور همکاران سیف الله رضايي او مجتبی قاسمي هم نیول شوي او شکنجه شوي دي.
د احمدي په خبره، چې تر اوسه د دغو درېیو تنو خبریالانو په اړه استخباراتو د دوی پوښتنو ته ځواب نه دی ویلی؛ خو د اطلاعاتو او فرهنګ رییس ورته ویلي، چې دوی د طالبانو پر خلاف رسنیز فعالیت کاوه.
نوموړی وايي، چې یو شمېر خبریالانو هڅه وکړه، چې دغه موضوع له والي سره شریکه کړي؛ خو والي له دوی سره له لیدنې ډډه کوي.
نېږدې دوه اونۍ وړاندې طالبانو په دایکنډي کې د نسیم راډیو پر فعالیت بندیز لګولی و، چې تر اوسه دغه راډیو تړلې ده. د طالبانو سیمه ییزو چارواکو د دغې راډیو د تړلو دلیل غیر معیاري او د دوی د اصولو سره په ټکر کې خپرونې بللې وې.
هڅه مو وکړه، چې په دې اړه د طالبانو نظر هم را واخلو، خو له بار – بار اړیکو نیولو سربېره هم د طالبانو د نظر پر اخیستو ونه توانېدو.
د یادونې وړ ده، چې له دې وړاندې طالبانو په ننګرهار کې د کلید راډیو دوه خبریالانو سربېره په کندوز، غزني، کونړ، پکتیا او کابل کې خبریالان نیولي وو.

په داسې حال کې چې د هرات خونړۍ زلزله پرون شنبه ۱۱ بجې ۱۴ دقیقې شوې ده، خو طالبانو نن یکشنبه د مازیګر ۴ بجې د رییس الوزرا ملا محمد حسن اخوند په مشرۍ په ارګ کې د هرات د پېښې په اړه بېړۍ غونډه کړې او پېښې ته د رسیده ګۍ په پار یې یو ګډ کمېسیون جوړ کړی دی.
له ارګ څخه یوې سرچینې افغانستان انټرنشنل - پښتو ته وویل، چې د طالبانو د رییس الوزرا په مشرۍ نن څلور بجې د هرات په اړه بېړنۍ غونډه شوې ده.
تر اوسه د هرات د پېښې د قربانیانو په اړه له هراته بېلابېل خبرونه وړاندې کیږي، د طالبانو له طبیعي پېښو سره د مبارزې وزارت وايي، د هرات په زنده جان ولسوالۍ کې د پرونۍ زلزلې د قربانیانو شمېر هغومره نه دی چې دوی مخکې خپور کړی و.
خو په سیمه کې روغتیاپال او قومي مخور وايي، د زلزلې مرګ ژوبله تر هغه په مراتبو ډېره ده، چې طالبان یې رسمي وړاندې کوي.
د طالبانو له طبیعي پېښو سره د مبارزې وزارت مخکې ویلي وو، چې د هرات په زنده جان ولسوالۍ کې- چې د پرونۍ زلزلې مرکز بلل شوی- ۲۰۵۳ کسان مړه او ۹۲۴۰ټپیان شوي دي.
خو څو ګړۍ وروسته یې وویل؛ د پرونۍ زلزلې د قربانیانو د ناسم فهرست د خپرولو له امله بښنه غواړي.
د طالبانو د ریاست الوزرا له دفتره په خپره شوې خبرپاڼه کې راغلي، چې دوی د کلیو پراختیا، پېښو ته د رسېدو، عامې روغتیا، کورنیو چارو او دفاع وزارتونو او افغاني سرې میاشتې څخه یوه ګډه کمېټه جوړه کړې، چې د هرات ولایت ته لاړ شي او هلته له زیانمنو سره مرستې وکړي.
په خبرپاڼه کې راغلي، چې رییس الوزرا د هرات له زلزله ځپلو سره د مرستې لپاره ۱۰۰ میلیون نغدې افغانۍ هم دغه ولایت ته استولې دي.
د طالبانو د ریاست الوزار د دفتر یو کارمند او لیکوال محمد حسن حقیار بیا وايي، چې تر اوسه هېڅ کوم دولتي چارواکي د پېښې سیمې ته نه دي ورغلي.
هغه زیاته کړې: “د طبیعي پېښو وزیر پرېږده چې ان ولسوال هم زلزله ځپلې سیمې ته نه دی تللی”.
د طالبانو ریاست الوزرا د هرات د پېښې لپاره دغه کمېټه په داسې وخت کې اعلانوي، چې نن د افغانستان لپاره د ایران سفیر کاظمي قمي ویلي، چې د دوی مرستندویې ډلې تېره شپه سیمې ته رسېدلي او له زیانمنو شویو او ورکو خلکو سره یې د مرستو او لټې لړۍ پیل کړې ده.

د افغانستان پخواني ولسمشر په هرات کې د زلزلې د قربانیانو له کورنیو سره خپله خواخوږي څرګنده کړه. محمد اشرف غني له زلزله ځپلو سره د مرستې لپاره د ولسي کمېټو د جوړېدو وړاندیز وکړ. د هغه په وينا، دغه کمېټې بايد دقيقې شمیرې چمتو کړي او زيانمنو ته د مرستو په وېش کې ونډه واخلي.
پخواني ولسمشر په یوه متن کې چې د یکشنبې په ورځ ـ میزان ۱۶ ـ یې خپور کړ، لیکلي یې دي: «دغه کمیټې دې په زنده جان ولسوالۍ کې چې تر ټولو زیات زیان یې لرې پرتو سیمو ته رسیدلی، ارقام راټول کړي او بیا دې سیمو ته د مرستو رسولو کې ونډه واخلي."
اشرف غني لیکلي: "د مرستو د ټولېدو، وېشل کېدو او حساب ورکولو یوه شفاف میکانیزم ته اړتیا ده."
هغه چې په متحده عربي اماراتو کې اوسېږي وويل، شوهد ښيي چې افغانستان د نړۍ د هغو اتو هیوادونو په ډله کې دی چې د اقلیمي بدلونو له ژورو اغېزو ترټولو ډېر زیانمېږي.
دی زیاتوي د هرات او لوېدیځو برخو د زلزلې له عواقبو سره د مبارزې ترڅنګ، ددغو اوږد مهالو عواقبو مقابله هم له افغانانو ریښتنی ملي وحدت، ملي او روحي کډون او اسلامي پیوستون غواړي.
پخواني ولسمشر تاکید کړی، چې لومړى بايد په وروستۍ زلزله کې د وژل شويو، ټپيانو او بې ځايه شويو کره شمېرې وړاندې شي.
طالبانو تر اوسه د زلزلې د قربانیانو کره شمېره نه ده اعلان کړې.
د طالبانو له طبیعي پېښو سره د مبارزې وزارت د یکشنبې په سهار ویلي و چې د هرات په زنده جان ولسوالۍ کې- چې د پرونۍ زلزلې مرکز بلل شوی- ۲۰۵۳ کسان مړه او ۹۲۴۰ ټپیان شوي دي.
خو وروسته یې وویل، چې دې شمېر کې تېروتنه شوې ده او د زلزلې د ټولو مړو او ټپیانو شمېر ۲۰۵۳ ته رسېږي او د زلزله ځپلو سیمو د وګړو شمېر ۹۲۴۰ ته رسېږي.
له دې سره په زنده جان کې یو طالب چارواکی او ځايي خلک وايي، وايي، په څو کلیو کې تر زرو ډېر کسان مړه شوي دي.

د افغانستان لپاره د ایران د ولسمشر ځانګړی استازی او د دغه هېواد سفیر کاظمي قمي وايي،په ایران کې له افغان کډوالو سره شوی نادرست چلند د یو شمېر افراطي ډلو له خوا شوی او د ایران حکومت افغان کډوالو ته د مېلمنو په سترګه ګوري. نوموړی هرات ته د ایراني مرستندویې ډلې د راتګ خبر هم ورکوي.
نوموړي دغه څرګندونې وروسته تر هغې وکړې، چې څو ورځې وړاندې افغانستان انټرنشنل داسې ویډیوګانې ترلاسه کړې وې، چې په ایران کې د افغان کډوالو د ځورونې او ناوړه چلند زړه بوږنوونکې صحنې پکې ښودل کېدې.
د دغو ویډیوګانو څخه په یوې کې د رالیږونکي په وینا؛ دوه تنکي ځوان کډوال چې ۱۶ او ۱۷ کلن دي، د تهران یوه طبي مرکز ته وړل شوي، چې په چاقو د وهلو له امله ژور ټپونه لري.
په ویډیو کې دوه تنکي ځوانان بې کمیسه په بستر پراته دي او له ټپونو یې وینې روانې دي.
د همدې روغتيايي مرکز په دهلېز کې يو بل ځوان هم ليدل کېږي، چې د چپې سترګې لاندې یې له وینو ډک زخمونه لیدل کیږي او وايي، چې په چاقو پرې بريد شوی دی.
قمي نن یکشنبه (د تلې ۱۶مه) په یوې خبري غونډې کې وویل، چې ایران له تېرو ۵۰ کلونو را په دې خوا د افغان کډوالو کوربه دی او دا مهال په ایران کې ۶ میلیونه افغان کډوال ژوند کوي، چې ۷۵۰ زره افغان ماشومان پکې په زده کړو بوخت دي.
قمي د هرات د وروستۍ پېښې له زیانمنو سره د ایران له مرستو هم خبر ورکړ او زیاته یې کړه، چې تېره شپه یو شمېر ایراني مرستندویه ډلې د دوغارون له پولې اسلام کلا ته راغلې دي.
هغه وویل، چې له مرستندویه ډلو سره “څارونکي سپي” هم موجود دي، چې د مړو شویو کسانو په پېدا کولو کې به مرسته وکړي.
د نوموړي په خبره چې یادې مرستندویه ډلې له ماسپیښین مهاله د موقتي سرپناه او لومړنیو روغتيايي مرستو په رسولو بوختې دي.
د قمي په خبره، چې دوی هڅه کوي د وروستیو پېښو د قربانیانو لپاره ګرځنده روغتیايي مراکز جوړ کړي او په ورته وخت کې یې د لومړنیو مرستو بکسې هم چمتو کړې دي.
په هرات کې د وروستۍ خونړۍ زلزلې وروسته رویټرز خبري اژانس د طالبانو د طبیعي پېښو پر وړاندې د مبارزې وزارت د ویاند له خولې ویلي، چې په هرات کې د شنبې د ورځې د زلزلې له امله دمړو شویو کسانو شمېر دوه زره او ۵۳ ته رسېدلی دی.
ملا جانان سایق زیاته کړه، چې په دې زلزله کې څه باندې ۹ زره نور کسان ټپیان شوي هم دي.
د دغه طالب چارواکي په وینا؛ په دې زلزله کې شاوخوا ۱۳۲۹ کورونه یا په بشپړه توګه ویجاړ شوي دي.
طالبانو په هرات کې د زلزلې د زیانونو بېلابېلې شمېرې وړاندې کړې دي.
په ورته ورخت کې یو شمېر سوداګرو، د سپورت د ډګر وتلو ستورو او سیاستوالو د هرات د پېښې له قربانیانو سره د خپلې مرستې اعلان کړی دی.

د افغانستان لوېدیځ کې پرون د ۶.۳ درجې لزلې هرات او ور څېرمه ولایتونه ولړزول. لا هم د مرګ ژوبلې کره شمېر نشته خو ویل کېږي تر دوو زرو کسان پکې مړه شوي دي. دلته په تېرو دېرشو کلونو کې د افغانستان مرګونو زلزلو ته کتنه شوې ده.
بدخشان ۲۰۲۳
۶.۵ درجې لزلې د بدخشان جرم ولسوالي کې وشوه چې افغانستان او پاکستان کې یې ۱۳ کسان مړه شول.
کونړ ۲۰۲۲
د تېر کال سپټمبر کې هم په کونړ کې زلزلې اته کسان مړه کړل.
پکتیکا د ۲۰۲۲ کال جون
پکتیکا او خوست کې د ۶.۱ درجې لزلې سره یو زر ۳۶ کسان مړه او پراخ تاوان یې واړاوه، چې له امله یې طالبانو د نړیوالې مرستې غوښتنه وکړه.
هندوکش ۲۰۱۵
د ۷.۵ درجې زلزله په افغانستان کې یوه لویه ریکارډ شوې زلزله ده چې له امله یې په دغه هېواد او ګاونډیو پاکستان او هند کې ۳۹۹ کسان مړه شول.
هندوکش ۲۰۰۲
د ۲۰۰۲ کال په مارچ کې دوو زلزلو په هندو کش کې ۱۱ سوه کسان مړه کړل.
هندوکش ۱۹۹۱
په هندوکش د زلزلې له امله په افغانستان، پاکستان او پخواني شوروي کې ۸۴۸ کسان مړه شول.
قاین ۱۹۹۷
د افغانستان او ایران پر پوله ۷.۲ درجې لزلې په دواړو هېوادونو کې له ۱۵ سوو ډېر کسان مړه او تر لس زرو ډېر کورونه وران کړل.
تخار ۱۹۹۸
د دغه کال په فبروري زلزلې تر ۲۳۰۰ کسان مړه کړل. ځینې اټکلونه دا شمېر څلور زره ښيي. په مۍ کې د ۶.۶ درجې دویمې زلزلې په دغه سیمه کې له ۴۷۰۰ ډېر کسان په سیمه کې مړه کړل.