د طالبانو اوبو او انرژۍ وزارت: په افغانستان کې د ګڼو بارانونو او سیلابونو راوتلو اټکل شوی


دا په داسې حال کې ده چې په لسګونو زرو افغان کډوال چې په دې وروستیو کې له ايران او پاکستان څخه په زرو اېستل شوي د افغانستان په بیلابېلو سيمو کې بې سرپناه ژوند کوي.
دغه وزارت د لړم په ١٤مه د يوې خبرپاڼې په خپرولو سره ويلي، چې د هوا پېژندنې ادارې او د يو شمېر نورو ادارو د څېړنو پر بنسټ، د آمو، کابل، شمال، هلمند او د هريرود سمندري حوزې به د لړم له پنځلسمې څخه تر اوولسمې پورې د سختو بارانونو او سېلابونو شاهدې وي.
ويل کيږي له دغو سیلابونو سره د پراخو زیانونو د اوښتو وېره هم شته.
دغه راز د کوکچې، بغلان، تالقانو، پنجشېر، غوربند، سمنګان، بلخ، سرپل، میمنې، هرات، فراه، هلمند او د زابل سیندونه هغه لارې دي چې پکې د سیلابونو د راوتلو وړاندوینې شوې دي.
د خبرپاڼې له مخې، ډېر اورښتونه، د سیندونو د سطحې لوړېدل او د واورو ویلې کیدل په دغو سیمو کې د سېلابونو د راوتلو لاملونه بلل شوي دي.


د پاکستان یوه جګپوړي چارواکي ایکسپریس ټربیون ورځپاڼې ته ویلي چې، د طالب چارواکو د نظر برعکس له پاکستانه د ناقانونه ګډوالو اېستل، په افغانستان کې د ټي ټي پي په شتون د طالبانو او اسلام اباد تر منځ له اختلافاتو سره هیڅ تړاو نه لري.
دغه پاکستاني چارواکي د یکشنبې په ورځ دغې ورځپاڼې ته ویلي چې، دوی د کډوالو له اېستلو څخه په طالبانو د فشار د وسیلې په توګه کار نه اخلي.
اکسپرېس ټربیون د دغه لوړ پوړي پاکستاني چارواکي هویت نه دی په ډاګه کړی، خو ویلي یې دي چې دا څرګندونې له پاکستانه د ناقانونه افغان کډوالو د شړلو پر پرېکړې د طالبانو د مهمو څېرو د سختو نيوکو په ځواب کې شوې دي.
د طالبانو کورنیو چارو وزیر سراج الدین حقاني د یکشنبې په ورځ وویل چې د افغان کډوالو "بې طریقې اېستل" د «اسلامي لارښوونو او نړیوالو معیارونو خلاف کار دی.»
هغه ویلي، «ګنې د هغه هیواد کورنۍ ستونزې د افغانستان له امله دي.»
د حقاني اشاره د پاکستاني چارواکو هغه استدلال ته ده چې، ګواکې د پاکستاني طالبانو په ترهګریزو بریدونو کې افغانان ښکېل دي.
اکسپریس ټربیون لیکي چې پاکستاني چارواکي د حقاني د څرګندونو په غبرګون کې ویلي چې د ځینو افغان کډوالو شړل د ټي ټي پي له مسلې سره هیڅ تړاو نه لري، هغه ډله چې په تیرو څو میاشتو کې یې په پاکستان کې خونړي بریدونه کړي دي.
هغه وویل «یو تصور دا دی چې دا پرېکړه پر افغان حکومت د فشار لپاره شوې ده، خو دا ريښتیا نه ده.»
دغه پاکستاني چارواکي ویلي چې پاکستان دمکړۍ له سختو اقتصادي ننګونو سره مخ دی او هغه ناقانونه کډوال د دغه هیواد پر اوږو بار بللي دي.
پاکستان په وار وار له افغان طالبانو غوښتي چې پاکستاني طالبان له افغانستانه وباسي او یا یې پر پاکستان د بریدونو مخه ونیسي.
د پاکستان حکومت وايي، یو شمېر افغانان په پاکستان کې د ټي ټي پي په ترهګریزو بریدونو کې لاس لري.
له همدې امله، له اسنادو پرته د کډوالو اېستل او د هغو افغانانو لپاره چې د اعتبار وړ ویزې نه لري د دواړو هیوادونو له پولو څخه تېریدل، ستونزمن کړي دي.

په کابل کې د چین سفیر جاو شینګ د یکشنبې په ورځ د طالبانو بهرنیو چارو له وزیر سره وکتل، له پاکستان او طالبانو یې وغوښتل چې د بې اسناده کډوالو د شړلو مسله په ښه توګه حل کړي. د طالبانو بهرنیو چارو وزارت د شینګ په حواله ویلي، چین د کډوالو ستونزو د حل په برخه کې «مرستو ته چمتو دی.»
د طالبانو بهرنیو چارو وزارت ویاند د یکشنبې په ورځ په اېکس ټولنیزه پاڼه لیکلي چې امیر خان متقي د چین له سفیر سره په لیدنه کې، له پاکستانه د افغان کډوالو په جبري توګه د اېستلو، د جایدادونو د ضبطولو او د پاکستان د حکومت له خوا د افغان کډوالو د نورو حقونو د له پامه غورځولو په اړه خبرې کړي دي.
چین له پاکستان سره ډېرې نږدې سوداګریزې او سیاسي اړیکې لري.
دا لومړی ځل دی چې چین له پاکستانه د «ناقانونه» کډوالو د اېستلو په اړه نظر څرګند کړی دی.
د چین سفیر جاو شینګ له طالبانو سره د «ناقانونه» کډوالو د ستونزې د حل په برخه کې چې د طالبانو لپاره لویه ستونزه ګرځېدلې، د همکارۍ لېوالتیا ښودلې ده.
طالبانو د ژمي په رارسېدو سره له اسنادو پرته د افغان کډوالو د اېستلو له امله پر پاکستان نیوکه کړې او د دغو کډوالو له پاره یې د ډېر وخت د ورکولو غوښتنه کړې ده.
پاکستان بیا طالبانو او لوېدیځو هېوادونو ته د کډوالو د اېستلو د مودې غځولو غوښتنې ته منفي ځواب ورکړی دی.
د طالبانو د بهرنیو چارو وزیر چینايي استازي ته،«د افغان کډوالو د هرکلي او ځای پر ځای کولو په اړه ددغې ډلې د اقداماتو په اړه وضاحت ورکړی دی.»
طالب چارواکو تر دې مخکې د جزئیاتو له ورکولو پرته ویلي وو چې دوی به له کډوالو سره تر خپل وس مرسته وکړي.

مرستندویه ادارو د یکشنبې په ورځ ویلي، بې اسناده افغان کډوال د نیول کېدو او شړلو له وېرې له پاکستانه تښتي. د دغو ادارو په وینا، دغه کډوال افغانستان ته له ننوتلو وروسته د اړتیا وړ خوراکي توکو او اوبو، سمې سرپناه او تشنابونو ته لاسرسی نه لري.
طالبان بیا وايي، یو شمېر کمېټې له ستنېدونکو کډوالو سره د خوراکي توکو، اوبو او کمپلو د وېشلو په برخه کې کار کوي.
دغې ډلې همداراز اعلان کړی چې له اېستل شویو کډوالو سره یې د مرستو په موخه دوه میلیارډه افغانۍ ځانګړې کړې دي.
له دې سره، داسې ښکاري چې د طالبانو او ځینو هېوادونو د مرستو په برخه کې د شویو ژمنو او دغو مرستو ته د کډوالو د لاسرسي تر منځ لوی واټن شته.
د اېسوشیېټیډ پریس د راپور له مخې، د ورلډ ویژن له نړیوالې موسسې تامینډری داسیلوا وویل: «خلک یوازې له جامو سره افغانستان ته ننوځی، د دوی ساعتونه، ګاڼې او نغدې پیسې د پاکستان په پوله کې وړل کیږي.»
د ماشومانو د ژغورنې سازمان مدیر هم وویل: «ډیری هغه کسان چې هیواد ته راستانه شوي تعلیمي اسناد نه لري، چې د دوی لپاره د زدهکړې دوام ستونزمنوي، دوی اردو او انګلیسي زده کړې ده، په دري او پښتو ژبو نه پوهیږي.»
دغه سازمان خبرداری ورکړی چې په افغانستان کې د ماشومانو کار او همدارنګه د بیوزلۍ له امله به په قاچاق کې د هغوی ونډه زیاته شي، ځکه چې ډیری ستنېدونکي کډوال له ډیرو بیوزلو کورنیو څخه دي.
افغانستان د نړیوالې ټولنې له خوا د طالبانو په مشرۍ د حکومت د انزوا له امله له ننګونو سره مخ دی.
د کلونو وچکالۍ، کمزوري اقتصاد او د لسیزو جګړو پایلو په میلیونونو افغانان بې کوره کړي دي.

له پاکستانه په جبري توګه د افغان کډوالو د اېستلو پر دوام په کراچۍ کې د افغان کډوالو مدافع وکیله منزه کاکړ وایي، پاکستاني پولیس هغه کډوال هم افغانستان ته ستنوي چې د کډوالو په چارو کې د ملګرو ملتونو د عالي کمېشنرۍ کارټونه لري.
نوموړې په خپله اېکس پاڼه د یو شمېر افغان کډوالو د کارټونو او د روان وضعیت د ویډیوګانو په خپرولو سره ویلي چې، د پولیسو له خوا په نیول شویو او اېستل شویو کډوالو کې ښځې او ماشومان هم شته.
په یوې ویډیو کې چې اغلې کاکړ خپره کړې د محمد رووف په نوم یو افغان کډوال وايي، زوی یې چې له تیرې ورځې راهیسې لا درکه و، ورسره اړیکه نیولې ده چې پولیسو نیولی او د چمن له لارې یې افغانستان ته استولی دی.
له نوموړې سره یو شمیر کډوالو د خبرو پرمهال ادعا کړې ده چې، پولیس له دوی څخه د نه نیول کېدو په بدل کې پیسې اخلي.
په اسلام اباد کې د طالبانو حکومت سفارت هم په خپله اېکس پاڼه لیکلي چې، د کډوالۍ ډیر شمېر کارټ لرونکي کسان هم د پاکستاني پولیسو له خوا تر نیول کېدو وروسته افغانستان ته استول کیږي.
له دې سره، زحل هغه افغانه کډواله ده چې پر افغانستان د طالبانو تر بیا واکمنیدو وروسته له خپلې کورنۍ سره پاکستانه کډواله شوې ده.
نوموړې وایي، ورور یې سره له دې چې ویزه هم درلوده خو کور ته د راتلو پرمهال د پولیسو له خوا نیول شوی و او د پنځوس زره کلدارو په بدل کې بېرته خوشې شوی دی.
دا په داسې حال کې ده چې، د پاکستان حکومت د کورونو مالکانو ته خبرداری ورکړی چې، بې ویزې کډوالو ته د کورونو له ورکولو ډډه وکړي.
د یادولو وړ ده چې له پاکستانه د بې اسناده افغان کډوالو د اېستلو بهیر د نومبر په لومړۍ نېټه پیل شوی او ټاکل شوې چې له دې هیواده ۱.۷ میلیونه "ناقانونه" کډوال و اېستل شي.

په تورخم کې یو شمېر سرچینو افغانستان انټرنشنل-پښتو ته ویلي، چې نن یکشنبه ( د لړم ۱۴مه) یوه تازه راستنه شوې کډواله مېرمن د طالبانو د امربالمعروف د محتسبانو له خوا د "بې حجابه" ناستي په تور په لښتو وهل شوې ده.
سید محمد چې په تورخم کې د ټرانسپورټ کاروبار کوي، افغانستان انټرنشنل ته وویل، چې نن مازیګر مهال د کډوالو د یوې لارۍ موټر سیوري ته یوه تازه راستنه شوې کډواله په داسې مهال په لښتو ووهل شوه، چې خپلې کوچنۍ لور ته یې شیدې ورکولې.
نوموړي زیاته کړه: “ښځې خپلې ماشومې لور ته شیدې ورکولې، چې د ملا ابوحمزه بدر په نوم د امربالمعروف یو کس راغی او هغه یې بې له کومې پوښتنې په لښتو ووهله”.
د سید محمد په خبره؛ کله چې د مېرمنې خاوند ترې د علت پوښتنه وکړه، هغه یې هم په لښتو وواهه.
هغه وویل: “طالبانو ویل، چې دغې مېرمن په عام بازار کې خپلې لور ته شیدې ورکولې او د بدن غړي یې ښکاره کېدل”.
نوموړی وايي، چې یاد کډوال کندوز ولایت ته ستنېدل.
د یادې مېرمنې ورور د نوم د نه ښودلو په شرط افغانستان انټرنشنل – پښتو ته پېښه تایید کړه او زیاته یې کړه، چې طالبانو یې خور وهلې او دوی پرته له کومې مرستې سیمه پرېښې ده.
هغه وویل: "هلته پاکستانیانو ځورولو او دلته مو طالبان وهي، د خدای ځمکه یې راباندې راتنګه کړې اخر چېرې لاړ شو؟".
د تورخم په کمیسارۍ کې یوه طالب چارواکي دغه پېښه تایید کړې او ویلي یې دي، چې د دوی د امربالمعروف د یاد محتسب په لټه کې دي.
هڅه مو وکړه، چې په دې اړه د طالبانو د امربالمعروف وزارت نظر هم راواخلو؛ خو له بار – بار اړیکو سره ونه توانېدو.
دا لومړی ځل نه دی؛ له دې وړاندې هم د طالبانو د امربالمعروف د محتسبانو له خوا ورته چلند شوی؛ خو د طالبانو د امربالمعروف وزارت دا ډول پېښې ردوي او وايي، چې دوی هڅه کوي اسلامي احکام تطبیق کړي.
پر افغانستان د طالبانو له بیا واکمنېدو را وروسته دغې ډلې ښځې له ټولینز ژونده محرومې کړي دي، د ښوونځیو او پوهنتونونو په ګډون ښځې د کار او پارک ته د تللو حق نه لري.