د کابل لپاره د طالبانو امنیه قومندانۍ ویاند وايي، د دغه ښار په میرویس میدان یا کوټه سنګي کې د تلاشۍ پوستې سره نږدې د اوبو ټانکۍ ته بم غورځول شوی. د افغانستان ازادۍ جبهې د دې برید له مسوولیت منلو سره ویلي چې په دغه برید کې یې د طالبانو د یوه مشر په ګډون د دې ډلې څلور غړي وژلي.
دغه جبهه وايي چې په دې بريد کې وژل شوى طالب قوماندان محمد يونس ترابي نومېږي.
دوی وايي په برید کې درې تنه نور ټپيان شوي دي.
خو خالد ځدران د ازادۍ جبهې ادعا ته له اشارې پرته ویلي چې په دې پېښه کې چا ته مرګ ژوبله نه ده اوښتې.
له کابل څخه سیمه ییزو سرچینو هم ویلي چې په کوټه سنګي کې د دوو چاودنو غږ اورېدل شوی دی.
يوه عيني شاهد وويل چې له دوو چاودنو وروسته يې د ډزو غږونه هم واورېدل.
د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو ځانګړي راپور ورکوونکي ویلي چې په هرات کې د دوو شیعه دیني عالمانو د وژل کېدو په اړه د "خورا خواشینوونکي" راپور څېړنه کوي. ریچارډ بنټ د دغې پېښې په اړه له نړیوالو معیارونو سره سم د خپلواکې څېړنې او د عاملینو د سزا غوښتنه کړې ده.
د ملګرو ملتونو ځانګړي راپورټر په ایکس پاڼه یا هم (پخواني ټویټر) کې لیکلي چې دا په یوه میاشت کې د شیعه دیني عالمانو د وژنې دوهمه پېښه ده.
د پنجشنبې په ورځ، د لیندنۍ په دوهمه سیمه ییزو سرچینو د هرات د شیعه علماوو د شورا د دوو غړو رجب اخلاقي او خادم حسین هدایتي د وژل کېدو خبر ورکړ.
عیني شاهدانو افغانستان انټرنشنل ته ویلي، چې د پنجشنبې په ماسپښین د هرات په جبریل ښارګوټي کې پر موټر سایکل سپرو وسله والو پر دوو دیني عالمانو ډزې وکړې.
د سرچينې د معلوماتو له مخې، د هرات د شيعه علماوو شورا دغه دوه غړي د افغانستان په لوېديځ کې د غور ولايت د لعل او سرجنګل ولسواليو اوسېدونکي وو.
ځايي طالب چارواکو د پېښې په اړه څه نه دي ويلي، خو ځايي سرچينې وايي، وروسته له هغه چې دوه تنه شيعه او هزاره ديني عالمان ووژل شول، طالبان د پېښې سيمې ته ورسېدل.
تر اوسه کوم کس یا ډلې د هرات د شیعه علماوو شورا د دغو دوو غړو د وژنې پړه پر غاړه نه ده اخیستې.
تېره مياشت د دې شورا يو بل غړى د هرات ولايت په انجيل ولسوالۍ کې د وسله والو له خوا ووژل شو.
په دې سیمه کې سرچینو ویلي چې وسله والو کسانو عید محمد اعتمادي تښتولی او بیا یې په ډزو وژلی دی.
د افغانستان ازادۍ جبهې د جمعې په ورځ وویل، چې د پروان ولایت په بګرام ولسوالۍ کې یې د طالبانو پر یوه پوسته د برید په ترڅ کې د دغې ډلې درې غړي وژلي او دوه نور یې ټپیان کړي دي. طالبانو تر اوسه د ازادۍ جبهې د دې ادعا په اړه غبرګون نه دی ښودلی.
د پنجشنبې په ورځ، د لیندۍ په دوهمه، ازادۍ جبهې اعلان وکړ چې د کاپیسا په کوهبند او د پروان په جبل السراج کې یې په دوو جلا بریدونو کې د دغې ډلې لږ تر لږه څلور طالبان وژلي او درې نور یې ټپیان کړي دي.
طالبانو دغو ادعاوو ته کوم غبرګون نه دی ښودلی.
طالبان معمولاً د خپلو مخالفو وسله والو د بریدونو په اړه تبصره نه کوي. په وروستیو دوو کلونو کې دغې ډلې هڅه کړې چې د خپلو مخالفو ځواکونو فعالیتونه کمزوری کړي.
خو په تېرو دوو کلونو کې طالبانو د افغانستان په بېلابېلو ولایتونو کې سلګونه کسان د خپلو مخالفو جبهو د غړیتوب په تور بندیان کړي دي.
د افغانستان د مدني ټولنو ۷۱ بنسټونو اعلان وکړ چې د ملګرو ملتونو وروستی راپور "د افغان ولس د اړتیاوو او کړاوونو نه، بلکې د قدرتونو د امنیتي او جیو پولیټیکل ګټو تر اغیز لاندې دی." دوی وايي د ملګروملتونو د ځانګړي همغږي کوونکي راپور د بشري حقونو اهمیت دوهمې درجې ته راټیټ کړی دی.
د مدني ټولنو د بنسټونو یوې ډلې د جمعې په ورځ د لېندۍ په دریمه د ملګرو ملتونو غړو هېوادونو ته یو پرانیستی لیک استولی او لیکلي یې دي چې د افغانستان په اړه د ملګرو ملتونو امنیت شورا ته د ملګرو ملتونو د سرمنشي وروستی راپور د طالبانو د راضي کولو د پالیسي پر بنسټ چمتو شوی دی.
د لیک لاسلیک کوونکو ویلي چې دغه راپور د افغانانو اړتیاوې او د بشري حقونو وضعیت له پامه غورځولی دی.
د لیک په متن کې ویل شوي چې طالبانو "هغه زرین چانس چې د دوحې په خبرو کې د افغانستان د پوځي اشغال په اړه راغلی و، له منځه یووړ"، خو د ملګرو ملتونو راپور د ۲۰۲۱ کال پېښو ته د "سیاسي انتقال" په توګه اشاره کړې ده.
د لیک لیکوالان د "سیاسي لیږد" کلمې کارول د هغو پیښو تشریح کولو لپاره چې په 2021 کې په افغانستان کې پیښ شوي د طالبانو د "معزولیت او سپینولو" په توګه ګڼل کیږي.
دغه بنسټونه وايي چې دا ډول چلند نورې پوځي ډلې هڅوي چې له حساب ورکولو پرته له پوځي لارې کوم هېواد اشغال کړي.
د مدني ټولنې ۷۱ بنسټونو په خپل لیک کې لیکلي چې د ارزونې ډلې چې د ملګرو ملتونو راپور یې لیکلی، هېڅکله د طالبانو له خوا له قرباني شوو ډلو سره نه دي کتلي.
د مدني ټولنې غړو په خپل ليک کې ليکلي، چې د ملګرو ملتونو د راپور ليکوالانو د مدني ټولنې له غړو سره د دې راپور د چمتو کولو په موخه ناستې درلودې، خو د دغو مشورتي غونډو يو شمېر ګډونوالو په راپور کې د دوی هېڅ وړانديز ونه موندل. "
د مکتوب لیکوالان د یوناما، د ملګرو ملتونو د ځانګړي راپور ورکوونکي، سیګار، د بخښنې نړیوال سازمان، د بشري حقونو د څار ادارې او د باوري رسنیو راپورونو ته په اشارې د غیر قضایي وژنو، خپلسري نیولو، ورکیدو، شکنجه کولو او د ځوانو فعالانو، ژورنالیستانو او پخواني حکومت مامورینو د وژلو او په ځانګړي توکه د ملي امنیت د ادارې پخوانیو غړو په اړه د ملګرو ملتونو په وروستي راپور کې د بشري حقونو د دغو سرغړونو په اړه څه نه دي ویل شوي.
د افغانستان مدني ټولنې ټینګار کړی چې طالبانو تر اوسه ۸۰ فرمانونه صادر کړي چې له مخې یې افغان ښځې له خپلو ټولو بشري حقونو بې برخې دي، خو د سرمنشي په راپور کې یوازې د دغو فرمانونو د محدود شمېر یادونه شوې ده.
د مدني ټولنو وړاندیزونه
د مدني ټولنې ۷۱ بنسټونو وړاندیز کړی چې "له طالبانو سره هر ډول تعامل د دوی د هوکړې پراساس دی چې په نړیواله کچه منل شوي ارزښتونو ته درناوی وکړي، په شمول د بشري حقونو، په ځانګړې توګه د ښځو او نجونو حقونه، او د خلکو ارادې او حاکمیت ته د هغوی ژمنتیا او درناوی. او د یو ټول شموله حکومت باید د خلکو په غوښتنه او اراده رامنځته شي."
د افغانستان د مدني ټولنې فعالانو د افغانستان او نړیوالو شریکانو ترمنځ د ډیپلوماسۍ د تمرکز لپاره د تماس ډلې د جوړولو وړاندیز ته په اشارې سره، د ملګرو ملتونو د راپور وړاندیز ته په اشارې سره غوښتنه وکړه چې د تماس ډلې ځانګړي استازي او غړي باید د بشري حقونو په برخه کې قوي سابقه لرونکي کسان وي. په ځانګړې توګه د ښځو حقونه، او باید د افغانستان او په افغانستان کې له کومې ډلې سره پخوانۍ علاقه یا اړیکه ونه لري.
د لیکنې لیکونکو په خبره، نړیواله ټولنه باید په افغانستان کې دننه او بهر د ښځو او مدني ټولنو د وېش مخه ونیسي. ځکه د دوی په وینا په هیواد کې دننه مدني فعالان او افغانان د طالبانو د فشار او جبر له امله د خپل انتقادي نظر څرګندولو توان نلري.
د افغانستان د مدني بنسټونو په وړاندیز کې راغلي، تر څو چې په افغانستان کې د ښځو، توکمونو، ډلو او بېلابېلو ایډیالوژیو د خلکو د ارادې پر بنسټ یو ټول شموله او مشروع حکومت جوړ نه شي او د ښځو او نورو ډلو او توکمونو حقونه خوندي وي،نړیواله ټولنه او د سیمې هیوادونه روان وضعیت"باید متوازن وساتي".
۵۴ کلن کیون کارنویل چې یو خیریه بنسټ کې یې د ډاکټر په توګه کار کاوه، د جنورۍ په ۱۱مې په کابل کې په خپل هوټل کې د طالبانو له خوا ونیول شو او له هغه راهیسې د طالبانو استخباراتو سره د جاسوسۍ په تور بندي و.
اوس د طالبانو له بنده له خوشې کېدو وروسته د خپلې میرمنې کیلي سره یو ځای شوی، نوموړي له بي بي سي سره د خپل زندان د دورې د تجربو په اړه خبرې کړي.
هغه د دغه نهه میاشتنې بند دورې درې میاشتې په یو انفرادي بندخونې کې تېرې کړي، چېرې چې هغه د طالبانو له خوا هره ورځ لس ساعته "بنسټپالنې" ته هڅېده.
ښاغلی کورنویل له تېر کال راهیسې په افغانستان کې د اکاروس (Iqarus) په نوم د یوه برېتانوي روغتیايي شرکت سره چې د ملګرو ملتونو له ماموریتونو سره مرسته کوي، د عملیاتي مدیر په توګه کار کوه.
نوموړی له یو شمېر نورو برېتانویانو سره د هغه سړي په ګډون ونیول شو، چې د افغانستان د پلازمېنې کابل په څنډه کې یې د دوی د مېلمستون چارې یې پر مخ وړلې.
هغه بي بي سي ته ویلي: "په انفرادي بندخونې کې درې مياشتې ډېرې سختې وې او تر ټولو سخت کار دا و، چې د بنسټپالنې ځکه ځان لرې وساتم".
هغه زیاته کړه:"کله چې به دوی ویده وو ما به میډیټیشن د خپل ذهن د ارامولو او د خپل رواني حالت د باثباته ساتلو لپاره کاروه؛ ما فکر نه کاوه چې زه له هغه ځایه خوشې شم."
ښاغلی کارنویل چې نېږدې 25 کاله یې برېټانیا په پوځ کې دنده ترسره کړې او د نړۍ بیلابیلو سمیو ته په ماموریت تللی دی.
هغه ویلي؛ د خوشې کېدو په ورځ تر وروستۍ شیبې پورې یې هیله نه درلوده، ځکه نړۍوالو بندیانو ته ډېری وخت غلطه هیله ورکول کیږي.
نوموړي وویل: "په کومه ورځ چې زه خوشې کېدم، طالبان د سهار پنځه بجې زما انفرادي بندخونې ته راغلل، زه ځکه پوه شوم چې پنځه بجې وې چې د سهار اذانونه کېده."
هغه وویل، چې طالبانو دی بهر وویست او ورته یې وویل چې ځان ووینځي، بیا ورته لاسونه وتړل او توره خلطه یې ور واغوستله او په زغره والو ګاډو کې یې میدان ته راوړ.
د هغه تر خوشې کېدو وړاندې د نوموړې میرمنې کیلي رسنیو ته ویلي وو، چې د ګردو د ستونزو له امله یې ښایې مېړه په زندان کې خپل ژوند له لاسه ورکړي.
ښاغلی کارنویل چې روغتیايي حالت یې مخ په ښه کېدو دی، وایي هیله لري چې ژر تر ژر خپلې دندې ته ستون شي.
ده ویلي، چې بېرته به افغانستان ته نه ځي.
د ډیلي میل ورځپاڼې د راپور له مخې؛ یو افغان کډوال د مهاجرت له توقیف څخه تر خلاصېدو وروسته په پرلپسې توګه له هلکانو د جنسي اړیکو غوښتنه کړې.
دغه کس چې په راپور کې د فیبر مستعار نوم ورکړل شوی د ماشومانو پر وړاندې د ترسره کړو جرمونو له امله زنداني شوی و او بیا د کډوالۍ توقیف مرکز ته لیږدول شوی و.
فیبر د سترې محکمې له هغه حکم وړاندې چې په اوږدمهاله ډول د کډوالو د بندي کولو د ناقانونه بللو په اړه صادر شوی و، د کورنیو چارو وزارت د جدي سرغړونکو په لېست کې و.
د سترې محکمې دغې پرېکړې له امله ۱۱۱ مجرمین د وژونکو، جنسي تېري کونکو او نور مجرمینو د ازادولو سبب شوې دي، چې ښایې فیبر هم د هغوی څخه یو وي.
هغه نور مجرمین چې د فیبر په ګډون د کورنیو چارو وزارت لېست کې وو، ویل کیږي ټول خوشې شوي دي؛ په دوی کې یو داسې کس هم دی، چې خپله میرمن یې وژلې او بل په یو ماشوم جنسي تېری کړی.
فیبر اووه کاله په توقیف او یو کال په زندان کې تېر کړي؛ خو سره د دې هم په قانوني توګه له له دغه هېواده د هغه شړل شوني نه دي.
دغه ۳۴ کلن افغان په محدوده توګه په انګریزۍ خبرې کولای شي او په اسټرالیا کې کورنۍ یا ملګري نه لري.
د اسټرالیا د کډوالو چارو وزیر د ده د قضیې په اړه له څرګندونو ډډه کړې.
یو بل حکومتي ویاند ویلي، چې دوی د انفرادي قضیو په اړه څرګندونې نه کوي.
د فیبر کورنۍ کله چې هغه ۳ کلن و؛ له افغانستانه پاکستان ته کډواله شوې وه، نوموړی د ۲۰۱۳ کال په مارچ میاشت کې په یوې کښتۍ کې اسټرالیا ته ننوتی او د یو ناقانونه کډوال په توګه توقیف شوی و.
نوموړي په توقیف د محافظت د وېزې غوښتنه کړې او اجازه ورکړل شوې وه، چې تر هغه یې چې د پناه غوښتنې پروسه روانه وي، په ټولنه کې ژوند وکړي.
د ۲۰۱۵ کال د سپټمبر په ۱۷ له غرمې مخکې فیبر یو ۱۶ کلن هلک ته چې د لېسې یونیفورم یې اغوستی و، ورغلی او له هغه یې غوښتي چې د جنسي اړیکې په موخه د هغه کور ته ورشي.
نوموړي ماشومانو ته د پیسو په بدل کې د جنسي اړیکو وړاندیز هم کړی و.
فیبر پولیسو ته ویلي، چې ځوان نارینه یې خوښیږي او که دغو درې هلکانو چې ده ورته د جنسي اړیکو وړاندیز کړی وو، د ده وړاندیز یې منلی وی؛ نو ده به ورسره جنسي اړیکه نیولې وه.
نوموړي ویلي، چې دغو هلکانو سره یې جسمي اړیکه نه وه نیولې نو له دې امله یې فکر کاوه چې کار یې ستونزمن نه دی.
د حکومت ویاند ویلي، چې د ټولنې د خوندیتوب لپاره امنیتي تدابیر نیول شوي دي.
نوموړې زیاته کړې: "هغه کسان چې د سترې محکمې د پرېکړې په نتيجه کې خوشې شوي دي، د مناسبو شرايطو سره ورته وېزې ورکړل شوي او د قانون پلي کونکو ادارو ته د هغوی د خوشې کولو خبر ورکړل شوی دی."